Тартускі мірны дагавор паміж РСФСР і Эстоніяй
Тартускі (Юр'еўскі)[1][2] мірны дагавор паміж РСФСР і Эстоніяй (эст.: Tartu rahu), — дагавор, заключаны паміж Савецкай Расіяй і Эстоніяй 2 лютага 1920 года ў эстонскім горадзе Тарту (у рускім тэксце дагавора — Юр'еў), пасля заканчэння баявых дзеянняў Эстонскай вайны за незалежнасць, у якім узброеныя сілы самаабвешчанай Эстонскай Рэспублікі пры садзейнічанні Паўночна-Заходняй арміі, Брытанскага ваенна-марскога флоту, фінскіх, шведскіх і дацкіх добраахвотнікаў супрацьстаялі на паўночна-заходняй тэрыторыі былой Расійскай імперыі узброеным сілам Савецкай Расіі (з лістапада 1918 па снежань 1919 года).
2 лютага 1920 года на мірнай канферэнцыі ў горадзе Тарту главы дэлегацый Эстоніі — Яан Поска і Расіі — Адольф Ёфэ падпісалі дагавор, паводле якога Савецкая Расія адмовілася ад якіх-небудзь правоў на Эстонію і першай прызнала дэ-юрэ Эстонскую Рэспубліку. Першы міжнародны мірны дагавор, зняволены Савецкай Расіяй падчас Грамадзянскай вайны. Успрымаўся як «прарыў» міжнароднай блакады Савецкай Расіі.[3]
Дагавор быў ратыфікаваны УЦВК Савецкай Расіі ўжо 5 лютага 1920 года, Устаноўчым сходам Эстонскай Рэспублікі — 13 лютага 1920 года.[3]
Гісторыя дагавора
правіць13 красавіка 1919 года ЦК РКП(б) прыняў рашэнне звярнуцца да Эстоніі з мірнымі прапановамі. 15 і 25 красавіка савецкія мірныя прапановы пры пасродніцтве венгерскага ўрада былі перададзены Эстоніі, але яны засталіся без адказу. 20 чэрвеня 1919 года на пасяджэнні эстонскай дэлегацыі ў Парыжы (дзе тым часам праходзіла Парыжская мірная канферэнцыя) пераважала меркаванне, што для дасягнення прызнання сваёй самастойнасці Эстонія павінна пайсці іншым шляхам, а менавіта — заключыць мір з Савецкай Расіяй. 31 жніўня 1919 года Наркамзамспраў Савецкай Расіі зноў звярнуўся да ўрада Эстоніі з прапановай мірных перамоў. 5 верасня Эстонія пагадзілася пачаць мірныя перамовы з РСФСР. Перамовы пачаліся 17 верасня 1919 г. у Пскове і неўзабаве былі перапынены Эстоніяй (з-за наступу арміі Дзянікіна на Маскву). 5 снежня ў горадзе Тарту адкрылася савецка-эстонская мірная канферэнцыя, дзе перамовы былі зноў адноўлены. 31 снежня было падпісана перамір'е паміж Савецкай Рэспублікай і Эстоніяй.
Зноскі
- ↑ Выказванні пасла Расіі ў Эстоніі ў стаўленні 80-годдзя Тартускага мірнага дагавора цалкам адпавядаюць пазіцыі МЗС Расіі Архівавана 4 сакавіка 2016.
- ↑ Н. М. Межевич, «Российско-Эстонская граница: История формирования и современное значение для развития Северо-Запада России», Псковский регионологический журнал, 2007 г., № 4, стр. 139
- ↑ а б Корнатовский Н. А. Борьба за Красный Петроград. — Москва: АСТ, 2004. — 606 с. — (Военно-историческая библиотека). — 5 000 экз. — ISBN 5-17-022759-0.
Літаратура
правіць- Та́ртускі дагаво́р // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 15: Следавікі — Трыо / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 15. — С. 444. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0251-2 (т. 15).
- Савецк-эстонскія пагадненні // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — 512 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Тартускі мірны дагавор паміж РСФСР і Эстоніяй- «Дагавор на сайце пасольства Эстоніі ў Расіі» Архівавана 29 чэрвеня 2007.
- Тартускі дагавор: Новы выклік для Эстоніі і Расіі(недаступная спасылка) // Novosti ERR, 02.02.2010
