Трэ́цяя бі́тва пры Артуа́ (25 верасня 1915 — 31 кастрычніка, у асобных месцах да 4 лістапада 1915) — наступленне войскаў Антанты на пазіцыі германскіх армій у Артуа і Шампані, падчас Першай сусветнай вайны. Асноўных мэт — прарыву германскага фронту і адцягнення германскіх сіл ад Усходняга фронту — саюзнікі не дамагліся.
Трэцяя бітва пры Артуа |
---|
Асноўны канфлікт: Першая сусветная вайна |
Французскае нападзенне ў Артуа, верасень 1915 |
Дата |
25 верасня - 4 лістапада 1915 |
---|
Месца |
Артуа і Шампань, Францыя |
---|
Вынік |
Войскам Антанты не ўдалося прарваць фронт |
---|
Праціўнікі |
---|
|
Камандуючыя |
---|
|
Сілы бакоў |
---|
13,5 пяхотных дывізій (з іх 6,5 дывізій ў рэзерве), 70 самалётаў, 795 лёгкіх і 265 цяжкіх гармат
|
27 пяхотных і 3 кавалерыйскія дывізіі, 264 самалёта, 1400 лёгкіх, 730 цяжкіх і 220 траншэйных гармат
|
|
Страты |
---|
141 000 забітых, параненых і зніклых 150 гармат
|
200 000 забітымі, параненымі і палоннымі (у Шампані — 144 000, у Артуа — 48 000) 74 000 забітымі, параненымі і палоннымі
|
|
|
Медыяфайлы на Вікісховішчы |
Перад наступленнем
правіць
План буйнога восеньскага наступлення саюзнікі планавалі даўно. Па плане ўдакладненаму ў сярэдзіне лета, саюзныя арміі наносілі два магутных ўдары па германскім войскам у Артуа і Шампані з мэтай разгрому праціўніка, у паўночных дэпартаментах Францыі. Прарыў прадугледжвалася ажыццявіць на больш шырокім фронце, чым у папярэдніх спробах прарыву. У Шампані (на ўсход ад Рэймса) на ўчастку шырынёй у 35 км, а Артуа (у раёне Арас) — шырынёй у 22 км. Перад наступленнем англа-французскія войскі мелі даволі грунтоўную перавагу ў колькасці перад германскімі войскамі. Адцягваючыя дзеянні наносілі французскія часткі (для садзейнічання наступу ў Артуа), а таксама англійскія і бельгійскія часткі. Аперацыя рыхтавалася ва ўмовах сакрэтнасці, адбываліся перагрупоўкі, будаваўся новы ўчастак чыгункі, наводзіліся дадатковыя масты праз Марна, для падыходу падмацаванняў, у раён наступлення было падвезена да 6 300 000 артылерыйскіх снарадаў. Усё ж падрыхтоўка да прарыву не магла застацца незаўважанай для германскага камандавання, дзякуючы разведцы (у тым ліку і паветранай) германцы даведаліся аб рыхтуючымся наступе і падцягнулі ў раён меркаванага прарыву дадатковыя часткі пяхоты і артылерыі.
Пачатак наступлення
правіць
Наступленне ў Шампані пачалося 25 верасня, падчас артылерыйскай падрыхтоўкі было выдаткавана да 3 000 000 снарадаў. Артылерыйскі агонь нанёс вялікія разбурэнні першай лініі акопаў, аднак другая была амаль не кранутая. Затым у атаку паднялася пяхота, авалодаўшы першай лініяй, салдаты залеглі, патрабуючы, каб артылерыя знішчыла драцяныя загароды і падрыхтавала атаку на другія пазіцыі. Аднак парадак наступлення парушыўся, дывізіі перамяшаліся, арганізаваны бой перарастаў у разрозненыя атакі асобных частак, ударная сіла якіх бесперапынна раставала. Да 28 верасня працягваліся жорсткія акопныя баі з пераменным поспехам, германцы атрымаўшы падмацаванні выбілі надыходзячых з другой лініі акопаў, аднак перагрупаваўшы сілы пры артылерыйскай падрыхтоўцы французскія войскі ізноў пайшлі ў атаку, зноў завязаўшы зацятыя баі.
Гэтаксама сітуацыя развівалася і ў Артуа, аднак пасля артылерыйскай падрыхтоўкі перад наступленнем пяхоты, за 40 хвілін да атакі пусцілі газ з балонаў і нейтральны дым з дымавых шашак. Атака пяхоты ўпершыню прыкрывалася дымавой завесай. Аднак умовы для хімічнай падрыхтоўкі атакі былі не зусім спрыяльныя. Вецер быў слабым і мяняў кірунак. У першы дзень атакі наступаўшым атрымалася прарвацца на фронце шырынёй 7 км, і ў глыбіню 3 км, аднак наступныя атакі поспеху не мелі.
28 верасня французскае камандаванне аддае загад узяць другую лінію акопаў «у што б там ні стала». Зноў завязаліся разлютаваныя «траншэйны баі», аднак падраздзялення, ўварваліся ў акопы, былі знішчаны або ўзятыя ў палон, а астатнія часткі адбіты агнём і контратакамі з вялікімі стратамі. Убачыўшы бесперспектыўнасць нападаў французскае камандаванне пачло метадычную падрыхтоўку да атакі другой лініі, падцягнуўшы рэзервы і правёўшы артылерыйскую падрыхтоўку, аднак германцы таксама павялічылі колькасць сваіх войскаў у 1,5 разы. Аднак новыя спробы прарыву таксама не мелі поспехі і 7 кастрычніка атакі былі спыненыя. Да 20 кастрычніка французы адбівалі контратакі германцаў і замацоўваліся на занятым рубяжы. Абодва бакі ўжывалі хімічныя і запальныя снарады.
У Артуа да 14 кастрычніка ішлі жорсткія баі, англа-французы рабілі спробы прарваць абарону, германская армія праводзіла адчувальныя контратакі. Аднак неўзабаве баі спыніліся, прарваць фронт англа-французам не ўдалося, праблема прарыву германскага фронту засталася нявырашанай.
У выніку восеньскай аперацыі ў Шампані і Артуа англа-французы здолелі захапіць невялікі ўчастак 22 км у шырыню і 3-4 км у глыбіню. Саюзнікі таксама праводзілі наступ з мэтай адцягнуць нямецкія войскі з Усходняга тэатра ваенных дзеянняў на Заходні, аднак у ходзе бітвы ў Артуа і Шампані германцы не знялі з рускага фронту ні адной дывізіі. Пасля аперацыі ў Артуа і Шампані англа-французскае камандаванне спыніла наступальныя дзеянні на ўсім франка-германскім фронце і перайшло да пазіцыйных формаў барацьбы.