Карчова

Карчова
Краіна	Беларусь
Вобласць	Брэсцкая
Раён	Баранавіцкі
Сельсавет	Гарадзішчанскі
Каардынаты	53°22′02″ пн. ш. 26°07′00″ у. д.HGЯO
Ранейшыя назвы	Туганавічы
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 163
Аўтамабільны код	1
SOATO	1 204 820 026
	Карчова на Вікісховішчы

Карчо́ва^[1] (трансліт.: Karčova, руск.: Карчёво) — аграгарадок^[2] у Баранавіцкім раёне Брэсцкай вобласці. Уваходзіць у склад Гарадзішчанскага сельсавета. Размешчаны за 35 км на поўнач ад Баранавіч, за 1 км ад ракі Сэрвач.

ГісторыяПравіць

Вялікае Княства ЛітоўскаеПравіць

Першапачаткова вёска мела назву Туганавічы. У краязнаўчай літаратуры часта сцвярджаецца, што назва паселішча паходзіць ад татарскага імя Туган, такую этымалогію звычайна падмацоўваюць згаданымі ў дакументах 1566 і 1570 гадоў урочышчамі Ардынка (Ардынцоўшчына), Татараўшчына і «гаем альховым за татарамі» ў ваколіцах Туганавіч. Аднак пэўны Туган з крыніц бліжэй не вядомы.

Першымі вядомымі ўладальнікамі Туганавіч был паны Івашка і Юшка Гойцавічы, згадкі пра дзейнасць якіх вядомы да 1450-1460-х гадоў. Згадваецца паселішча з часоў вял.кн. Казіміра Ягелончыка, 10 чэрвеня 1471 года маршалак гаспадарскі Мікалай Няміравіч у тэстаменце запісаў сяло Туганава сваёй жонцы Альжбеце, а пасля яе смерці — касцёлу ў Ішкалдзі пад юрысдыкцыю віленскага біскупа.

Пры вял.кн. Жыгімонце Старым Туганавіцкі двор пераходзіць ва ўласнасць Масальскім, якія ўзялі сабе па маёнтку прыдомак Туганоўскія, пад ім і згадваюцца ў 1510 годзе. У XVII ст. маёнткам па частках валодалі Дайнэкі, Гарніцкія, Касцянецкія і Туганоўскія. З 1758 года Туганавічы сталі ўласнасцю Верашчакаў. У другой палове XVIII ст. быў створаны Туганавіцкі пейзажны парк, які займаў плошчу каля 5 га.

Пад уладай Расійскай імперыіПравіць

Пасля 2-га падзелу Рэчы Паспалітай (1793) у складзе Расійскай імперыі. У 1798 годзе маёнтак і вёска Туганавічы мелі 40 дамоў. Частымі гасцямі гаспадароў маёнтка былі Адам Міцкевіч, Ян Чачот, Тамаш Зан, Ігнат Дамейка.

З 1831 года маёнтак зноў набылі Туганоўскія. Канстанцін Туганоўскі ўзяў шлюб з Соф'яй Верашчакай; падтрымліваў сувязі з К. Каліноўскім, дапамагаў яму ў рэвалюцыйнай барацьбе. У час паўстання 1863—1864 гадоў у маёнтку Туганавічы была створана зброевая майстэрня, адкуль зброя перапраўлялася ў адзін з цэнтраў паўстання — Мілавіды.

Найноўшы часПравіць

У 1909 годзе вёска Карчова ў Цырынскай воласці Навагрудскага павета Мінскай губерні.

З 1921 года ў складзе Польшчы, у Цырынскай гміне Навагрудскага павета.

З 1939 года ў складзе БССР. З 15 студзеня 1940 года ў Гарадзішчанскім раёне Баранавіцкай, з 8 студзеня 1954 года Брэсцкай абласцей, з 25 снежня 1962 года ў Баранавіцкім раёне.

Вікенцій Дмахоўскі. Туганавічы, двор і пуня. 1861
Туганавічы на малюнку Н. Орды. XIX ст.
Туганавічы на малюнку Н. Орды. XIX ст.
Туганавічы на малюнку Н. Орды. XIX ст.

З 16 ліпеня 1954 года па 26 чэрвеня 2013 года вёска ўваходзіла ў склад і з’яўлялася цэнтрам Карчоўскага сельсавета^[3].

ІнфраструктураПравіць

1971 — камбінат бытавога абслугоўвання, 8-гадовая школа, клуб, бібліятэка, ветэрынарны ўчастак, аддзяленне сувязі, магазін.
1998 — сядзібы выканкома сельсавета і калгаса, механічныя майстэрні, ветэрынарны ўчастак, базавая школа, клуб, бібліятэка, аддзяленне сувязі, Дом быту, магазін.

НасельніцтваПравіць

74 двары, 517 жыхароў (1909)
342 жыхары (1959)
445 жыхароў (1970)
123 гаспадаркі, 413 жыхароў (1971)
175 падвор’яў, 496 жыхароў (1998)
175 гаспадарак, 464 жыхары (2005)

СлавутасціПравіць

Туганавіцкі парк (2-я палова 18 ст.), на левым беразе р. Сэрвач — Гісторыка-культурная каштоўнасць Беларусі, шыфр 113Г000729шыфр 113Г000729
Камень філарэтаў, у глыбокім яры недалёка ад парка — геалагічны помнік прыроды рэспубліканскага значэння
Дубы-блізняты «Туганавіцкія» — помнікі прыроды рэспубліканскага значэння
Брацкая магіла савецкіх воінаў
Царква прападобнага Серафіма Сароўскага (2008)

Старачаная спадчынаПравіць

Сядзіба ў Туганавічах. Канец XIX ст.

Сядзіба Верашчакаў

Вядомыя ўраджэнцыПравіць

Марыля Верашчака (1799—1863) — каханая Адама Міцкевіча.

Зноскі

↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)
↑ Решение Барановичского районного Совета депутатов от 14.03.2008 N 47 «О преобразовании сельских населенных пунктов Барановичского района в агрогородки»
↑ Решение Брестский облсовет 286 26.06.2013 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Барановичского района Брестской области (руск.) . Архівавана з першакрыніцы 2 жніўня 2015. Праверана 2 жніўня 2015.

ЛітаратураПравіць

Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X.

СпасылкіПравіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Карчова
Карчова на сайце Глобус Беларусі (руск.)

[1] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Брэсцкая вобласць: нарматыўны даведнік / І. А. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2010.— 318 с. ISBN 978-985-458-198-9. (DJVU)

[2] Решение Барановичского районного Совета депутатов от 14.03.2008 N 47 «О преобразовании сельских населенных пунктов Барановичского района в агрогородки»

[3] Решение Брестский облсовет 286 26.06.2013 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Барановичского района Брестской области (руск.) . Архівавана з першакрыніцы 2 жніўня 2015. Праверана 2 жніўня 2015.

[1]

[2]

[3]