Тытанік

«Тытанік» (RMS Titanic) — брытанскі параход кампаніі «Уайт Стар Лайн», другі з трох параходаў-двайнят тыпу «Алімпік». Найбуйнейшы пасажырскі лайнер свету на момант сваёй пабудовы. Падчас першага рэйса 14 красавіка 1912 г. сутыкнуўся з айсбергам і праз 2 гадзіны 40 хвілін затануў. На борце знаходзілася 1316 пасажыраў і 908 членаў экіпажа, усяго 2224 чалавекі. З іх выратаваліся 711 чалавек, загінула 1513. Катастрофа «Тытаніка» зрабілася легендарнай, па яе сюжэце знята некалькі мастацкіх фільмаў.

«Тытанік»
RMS Titanic
«Тытанік» выходзіць з Саўтгемптана ў свой першы і апошні рэйс 10 красавіка 1912 года
Асноўная інфармацыя
Тып	Пасажырскае судна
Дзяржава сцяга	Вялікабрытанія
Порт прыпіскі	Ліверпуль
Клас	Пасажырскі лайнер класа «Алімпік»
Пазыўны	MUC (MGY)
Уладальнік	White Star Line
Верф	верф «Harland and Wolff»
Спушчана на ваду	31 мая 1911
Уведзена ў эксплуатацыю	10 красавіка 1912
Сучасны статус	затанулае судна
Параметры
Водазмяшчэнне	52310 т пры ўляганні 10,54 м
Даўжыня	269,1 м
Шырыня	28,19 м
Вышыня	18,4 м (ад ватэрлініі да шлюпачнай палубы)
Тэхнічныя даныя
Сілкавальная ўстаноўка	2 чатырохцыліндравыя паравыя машыны трайнога пашырэння і паравая турбіна
Магутнасць	55 тыс. к. с.
Хуткасць	24—25 вузлоў
Экіпаж	908 чалавек
Пасажыраўмяшчальнасць	2556 пасажыраў
Грузаёмістасць	46328 рэгістравых тон

Будаўніцтва

Закладзены 31 сакавіка 1909 г. на верфях суднабудаўнічай кампаніі «Харланд энд Вольф» у Куінсі-Айленд (Белфаст, Паўночная Ірландыя), спушчаны на ваду 31 мая 1911 года, прайшоў хадавыя выпрабаванні 2 красавіка 1912 года.

Тэхнічныя дадзеныя

• вышыня ад кіля да завяршэння труб — 53,4 м;
• машыннае аддзяленне — 29 катлоў, 159 вугальных топак;
• Непатапляльнасць карабля забяспечвалі 15 воданепранікальных пераборак у труме, якія стваралі 16 умоўна воданепранікальных адсекаў; прастора паміж дном і насцілам другога дна была падзелена папярочнымі і падоўжанымі перагародкамі на 46 воданепранікальных адсекаў.

Пераборкі

«Тытанік» на верфі «Харланд энд Вольф» перад спускам на ваду (1911)

Воданепранікальныя пераборкі, пазначаныя ад носа да кармы літарамі ад «A» да «P», падымаліся ад другога дна і праходзілі праз 4 або 5 палуб: першыя дзве і апошнія пяць даходзілі да палубы «D», восем пераборак у цэнтры лайнера дасягалі толькі палубы «Е». Усе пераборкі былі настолькі трывалыя, што павінны былі вытрымаць значны ціск пры атрыманні прабоіны.

«Тытанік» быў пабудаваны так, што мог заставацца на плаву пры затапленні любых двух з яго 16 воданепранікальных адсекаў, любых трох з першых пяці адсекаў, ці ж усіх першых чатырох адсекаў.

Першыя дзве пераборкі ў насавой і апошняя ў кармавой частцы былі суцэльнымі, ва ўсіх астатніх меліся герметычныя дзверы, якія дазвалялі камандзе і пасажырам перасоўвацца паміж адсекамі. На насціле другога дна, у пераборкі «К», былі адзіныя дзверы, якія вялі ў халадзільную камеру. На палубах «F» і «E» амаль ва ўсіх пераборках меліся герметычныя дзверы, якія злучалі памяшканні пасажыраў, усе іх можна было задрайваць як дыстанцыйна, так і ўручную, пры дапамозе прылады, размешчанай непасрэдна на дзвярах і з той палубы, да якой даходзіла пераборка. Для задрайвання такіх дзвярэй на пасажырскіх палубах патрабаваўся спецыяльны ключ, які меўся толькі ў старэйшых сцюардаў. Але на палубе «G» дзверы ў пераборку адсутнічалі.

У пераборках «D» — «O», непасрэдна над другім дном у адсеках, дзе размяшчаліся машыны і катлы, знаходзіліся 12 дзвярэй, якія вертыкальна зачыняліся з дапамогай электрычнага прывада, імі кіравалі з хадавога мастка. У выпадку небяспекі або аварыі, альбо тады, калі так палічылі неабходным капітан або вахтавы афіцэр, электрамагніты па сігнале з мастка вызвалялі зашчапкі і ўсе 12 дзвярэй пад дзеяннем уласнага цяжару апускаліся і прастора за імі аказвалася герметычна закрытая. Калі дзверы зачыняліся па электрасігналу з мастка, то адкрыць іх можна было толькі пасля зняцця напружання з электрапрывада.

Шлюпкі

У фармальнай адпаведнасці з дзеючымі патрабаваннямі Брытанскага кодэкса гандлёвага мораплаўства параход меў 20 выратавальных шлюпак, іх было дастаткова для пасадкі 1178 чалавек, г.зн. для 50 % людзей, якія знаходзіліся ў гэты момант на борце і 30 % ад планавай загрузкі. Кожная шлюпка разлічвалася на 65 чалавек, але матросы Тытаніка ў першыя хвіліны пасля сутыкнення адпраўлялі шлюпкі толькі з 20 пасажырамі. Галоўны інжынер карабля, убачыўшы гэта, сказаў матросам, што ў шлюпцы змяшчаецца 65 чалавек. Каманда не згаджалася, баючыся, што шлюпка можа не вытрымаць перагруз. Толькі пасля таго, як інжынер пераканаў каманду ў надзейнасці лодак (якія па выніках усіх праверак маглі вытрымліваць вагу 70 дарослых мужчын), лодкі пачалі запаўняць цалкам. Таксама былі і «складаныя шлюпкі», якімі скарысталіся некаторыя афіцэры (Чарлз Лайтолер быў сярод іх).

Палубы

«Тытанік» меў 8 сталёвых палуб, што размяшчаліся адна над адной на адлегласці 2,5—3,2 м. Самая верхняя была шлюпачная, пад ёй знаходзіліся 7 астатніх, якія пазначаліся зверху ўніз літарамі ад «A» да «G». Толькі палубы «C», «D», «E» і «F» праходзілі па ўсёй даўжыні судна. Шлюпачная палуба і палуба «А» не даходзілі ні да насавой часткі, ні да кармы, а палуба «G» размяшчалася толькі ў пярэдняй частцы лайнера — ад кацельняў аддзяленняў да носа і ў кармавой частцы — ад машыннага аддзялення да зрэзу кармы. На адкрытай шлюпачнай палубе размяшчаліся 20 выратавальных шлюпак, уздоўж бартоў знаходзіліся прагулачныя палубы.

Палуба «A» даўжынёй 150 м амаль уся прызначалася для пасажыраў першага класа. Палуба «У» перарывалася ў насавой часткі, утвараючы адкрытую прастору над палубай «З», а затым працягвалася ў выглядзе 37-метровай насавой надбудовы з абсталяваннем для абслугоўвання якараў і швартоўнай прыладай. У пярэдняй частцы палубы «C» размяшчаліся якарныя лябёдкі для 2 галоўных бартавых якараў, там жа знаходзіўся камбуз і сталовая для матросаў і качагараў. За насавой надбудовай размяшчалася шпацырная (так званая межнадстроечная) палуба для пасажыраў трэцяга класа даўжынёй 15 м. На палубе «D» была яшчэ адна, ізаляваная, шпацырная палуба трэцяга класа. Па ўсёй даўжыні палубы «Е» ішлі каюты пасажыраў першага і другога класаў, а таксама каюты сцюардаў і механікаў. У першай частцы палубы «F» размяшчаліся 64 каюты пасажыраў другога класа і асноўныя жылыя памяшканні пасажыраў трэцяга, які працягнуўся на 45 м і якія займалі ўсю шырыню лайнера. Тут было 2 вялікіх салона, сталовая пасажыраў трэцяга класа, суднавыя пральні, басейн і турэцкія лазні.

Палуба «G» захоплівала толькі насавую і кармавую частку, паміж якімі размяшчаліся кацельні аддзялення. Насавая частка палубы даўжынёй 58 м была на 2 м вышэй ватэрлініі, да цэнтра лайнера яна паступова паніжалася і на процілеглым канцы была ўжо на ўзроўні ватэрлініі. Тут было 26 кают для 106 пасажыраў трэцяга класа, астатнюю плошчу займалі багажнае аддзяленне для пасажыраў першага класа, Судовая пошта і зала для гульні ў мяч. За насавой часткай палубы размяшчаліся бункеры з вуглём, якія займалі 6 воданепранікальных адсекаў вакол комінаў, за імі ішлі 2 адсека з параправодамі поршневых паравых машын і турбіннае аддзяленне. Далей знаходілася кармавая частка палубы даўжынёй 64 м са складамі, каморы і 60 кают для 186 пасажыраў трэцяга класа, якія знаходзіліся ўжо ніжэй ватэрлініі.

Мачты

Адна знаходзілася на карме, іншая — на паўбаку, кожная была выканана са сталі з верхняй часткай з ціка. На пярэдняй, на вышыні 29 м ад ватэрлініі, размяшчалася марсавая пляцоўка («вараннёвае гняздо»), дабрацца да якой можна было па ўнутраным металічным трапе.

Службовыя памяшканні

У пярэдняй часткі шлюпачнай палубы знаходзіўся хадавы масток, ад ддалены ад носа на 58 м. На мастку размяшчалася хадавая рубка са штурвалам і компасам, адразу за ёй памяшканне, дзе захоўваліся навігацыйныя карты. Справа ад рулявой рубкі былі штурманская высечка, каюта капітана і частка кают афіцэраў, злева — астатнія каюты афіцэраў. Ззаду іх, за пярэдняй трубой, была рубка радыётэлеграфіі і каюта радыста. У пярэдняй частцы палубы «D» размяшчаліся жылыя памяшканні для 108 качагараў, асаблівы вінтавы трап злучаў гэтую палубу непасрэдна з кацельнямі, так што качагары маглі сыходзіць на працоўныя месцы і вяртацца, не праходзячы міма кают або салонаў для пасажыраў. У пярэдняй частцы палубы «Е» знаходзіліся жылыя памяшканні для 72 грузчыкаў і 44 матросаў. У першай частцы палубы «F» размяшчаліся ў кубрыку 53 качагараў 3. Змены. На палубе «G» знаходзіліся памяшканні для 45 качагараў і змазчыка. «RMS» у назве азначае Каралеўскае Паштовае Судна. На судне быў паштамт і склад на палубах «F» і «G», дзе працавалі 5 паштовых работнікаў.

Другое дно

Другое дно размяшчалася прыкладна ў паўтара метрах над кілем і займала 9/10 даўжыні судна, не захопліваючы толькі невялікія ўчасткі ў насавой частцы і карме. На другім дне былі ўсталяваныя катлы, поршневыя паравыя машыны, паравая турбіна і электрагенератар, усё гэта было трывала замацавана на сталёвых плітах, рэшту прасторы выкарыстоўвалі для грузаў, вугалю і цыстэрнаў з пітной вадой. На ўчастку другога машыннага аддзялення дно падымалася на 2,1 м над кілем, што павялічвала абарону лайнера пры пашкоджанні знешняй ашалёўкі.

Сілавая ўстаноўка

Зарэгістраваная магутнасць паравых машын і турбіны складала 50 тыс. к. с. (Фактычна 55 тыс. к. с.). Турбіна размяшчалася ў пятым воданепранікальным адсеку ў кармавой частцы лайнера, у наступным адсеку, бліжэй да носа, размяшчаліся паравыя машыны, іншыя 6 адсекаў былі занятыя дваццаццю чатырма двухпраточнымі і пяццю аднапраточнымі катламі, якія выпрацоўваюць пар для галоўных машын, турбіны, генератараў і дапаможных механізмаў. Дыяметр кожнага катла быў 4,79 м, даўжыня двухпраточных была роўная 6,08 м, аднапраточных — 3,57 м. У кожнага двухпраточнага катла мелася 6 топак, а ў аднапраточнага — 3. Акрамя таго, «Тытанік» быў абсталяваны чатырма дапаможнымі машынамі з генератарамі, кожны магутнасцю 400 кілават, якія выпрацоўваюць электрычнасць напружаннем у 100 вольт. Побач з імі былі яшчэ два 30-кілаватных генератара. Пар высокага ціску з катлоў ішоў у 2 паравыя машыны трайнога пашырэння, які круціць бакавыя вінты. З машын пар далей паступаў у турбіну нізкага ціску, якая прыводзіла ў дзеянне сярэдні вяслярны вінт. З турбіны адпрацаваны пар трапляў у кандэнсатары, адкуль прэсная вада ішла назад у катлы па замкнёным цыкле. «Тытанік» развіваў прыстойную для свайго часу хуткасць, хоць і саступаў турбаходам канкурэнта — Cunard Line.

Трубы

Лайнер меў 4 трубы, дыяметр кожнай з якіх быў 7,3 м, вышыня — 18,5 м. Тры першыя адводзілі дым з топак катлоў, чацвёртая, размешчаная над адсекам турбіны, выконвала функцыі выцяжнога вентылятара, да яе быў падведзены комін для суднавых кухняў. Падоўжны разрэз судна прадстаўлены на яго макеце, які экспануецца ў Нямецкім музеі Мюнхена, дзе выразна бачна, што апошняя труба не была звязана з топкамі. Чацвёртая труба была выключна касметычнай, каб судна выглядала больш магутным.

Электразабеспячэнне

Да размеркавальнай сеткі было падключана 10000 лямпачак, 562 электраабагравальнікі, галоўным чынам у каютах першага класа, 153 электраматора, у тым ліку электрапрывады для васьмі кранаў агульнай грузападымальнасцю 18 тон, 4 грузавыя лябёдкі грузападымальнасцю 750 кг, 4 ліфта, кожны на 12 чалавек. Акрамя гэтага, электрычнасць спажывалі тэлефонная станцыя і радыёсувязь, вентылятары ў кацельні і машынным аддзяленні, апараты ў гімнастычнай зале, дзясяткі машын і прыбораў у кухнях, у тым ліку халадзільнікі.

Сувязь

Тэлефонны камутатар абслугоўваў 50 ліній. Радыёабсталяванне на лайнеры было самым сучасным, магутнасць асноўнага перадатчыка складала 5 кілават, сілкаванне паступала ад электрагенератара. Другі, аварыйны перадатчык, сілкаваўся ад батарэй. Паміж двума мачтамі былі нацягнутыя 4 антэны, некаторыя даўжынёй да 75 м. Гарантаваная далёкасць праходжання радыёсігналу складала 250 міль. Днём пры спрыяльных умовах магчымая была сувязь на адлегласці да 400 міль, а ўначы — да 2000.

Радыёабсталяванне паступіла на борт 2 красавіка ад фірмы «Марконі», якая да гэтага часу манапалізавала радыёпрамысловасці Італіі і Англіі. Два маладых афіцэра-радыста ўвесь дзень збіралі і ўсталёўвалі станцыю, для праверкі адразу ж была праведзена тэставая сувязь з берагавой станцыяй у Мэлін Хэд, на паўночным узбярэжжы Ірландыі, і з Ліверпулем. 3 красавіка радыёапаратура працавала спраўна, у гэты дзень была ўсталяваная сувязь з востравам Тэнэрыфэ на адлегласці 2000 міль і з Порт-Саідам у Егіпце (3000 міль). У студзені 1912 «Тытаніку» былі прысвоены радыёпазыўныя «MUC», потым яны былі замененыя на «MGY», якія раней належалі амерыканскаму судну «Йель». Як дамінуючая радыёкампанія, «Марконі» ўвяла свае ўласныя радыёпазыўныя, большасць з якіх пачыналіся на літару «М», па-за залежнасцю ад яе размяшчэння і краіны прыпіскі судна, на якім яна была ўсталяваная.

Плаванне і крушэнне

У першым падарожжы лайнера прынялі ўдзел шматлікія знакамітасці таго часу, уключаючы мільянера і буйнага прамыслоўца Джона Джэйкаба Астара IV і яго жонку Мадлен Астар, бізнесмена Бенджаміна Гугенхайма, уладальніка ўнівермага «Macy’s» Ісідара Штраўса і яго жонку Іду, эксцэнтрычную мільянерку і грамадскую актывістку Маргарэт «Молі» Браўн, якая атрымала пасля гібелі судна мянушку «непатапляльнай», сэра Косма Даф Гордана і яго жонку, папулярную ў пачатку стагоддзя мадэльера лэдзі Люсі Даф Гордан, бізнесмена і гульца ў крыкет Джона Таера, брытанскага журналіста Уільяма Томаса Стыда, графіню Роцкую, ваеннага памочніка прэзідэнта ЗША Арчыбальда Бата, кінаактрысу Дораці Гібсан і шматлікіх іншых.

Паўночная і Паўднёвая трансатлантычныя трасы. Лядовая абстаноўка

Пагрозу суднаходства ў паўночнай Атлантыцы ўяўляюць айсбергі, якія адколваюцца ад леднікоў на захадзе Грэнландыі і дрэйфуюць пад дзеяннем цячэнняў. Небяспеку нясуць таксама ледзяныя палі, якія бяруць свой пачатак у арктычным басейне, а таксама ля берагоў Лабрадора, Ньюфаўндленда і ў праліве св. Лаўрэнція, і дрэйфуюць пад дзеяннем вятроў і цячэнняў. Справаздачы пра ільды і іх руху ў паўночнай Атлантыцы прадстаўляе гідралагічныя служба ЗША з 1890 года.

Самы кароткі маршрут з паўночнай Еўропы ў ЗША пралягае побач з узбярэжжам Ньюфаўндленда, непасрэдна праз зону туманаў і айсбергаў. У мэтах упарадкавання мараплаўства ў паўночнай Атлантыцы, у 1898 годзе параходныя кампаніі заключылі пагадненне, якое ўсталёўвала 2 трансатлантычныя трасы, якія праходзілі значна на поўдзень. Для кожнай з трас былі вызначаны асобныя маршруты для параходаў, якія рухаюцца на захад і на ўсход, якія адстаялі адзін ад аднаго на адлегласці да 50 міль. З сярэдзіны студзеня па сярэдзіну жніўня, у сезон найбольшай лядовай небяспекі, параходы рухаліся па Паўднёвай трасе. У астатні час года выкарыстоўвалася Паўночная траса. Гэты парадак звычайна дазваляў звесці да мінімуму верагоднасць сустрэчы з дрэйфуючымі льдамі. Але 1912 выдаўся незвычайным. З Паўднёвай трасы, па заходнім маршруце якой рухаўся і «Тытанік», адно за адным паступалі паведамленні аб айсбергах. Гідралагічная служба ЗША ў сувязі з гэтым ставіла пытанне аб пераносе трасы больш на поўдзень, але адпаведныя рашэнні былі прынятыя запознена, пасля катастрофы.

Шлях «Тытаніка» і месца яго крушэння

Серада, 10 красавіка, 1912

• 12:00 — «Тытанік» адыходзіць ад прычальнай сценкі саўтгемптанскага порта і ледзь пазбягае сутыкнення з амерыканскім лайнерам «Нью-Ёрк». На борце «Тытаніка» 922 пасажыры.
• 19:00 — прыпынак у Шэрбуры (Францыя) для прыняцця на борт 274 пасажыраў і пошты.
• 21:00 — «Тытанік» выйшаў з Шэрбура і накіраваўся ў Квінстаўн (Ірландыя).

Чацвер, 11 красавіка, 1912

• 12:30 — прыпынак у Квінстаўне для прыняцця на борт 120 пасажыраў і пошты; адзін член каманды 23-гадовы качагар Джон Кофі па невядомых прычынах дэзертыраваў з «Тытаніка».
• 14:00 — «Тытанік» адбывае з Квінстаўна з 1316 пасажырамі і 891 членам экіпажа на борце.

Нядзеля, 14 красавіка, 1912

• 09:00 — «Карона» паведамляе аб ільдах у раёне 42 ° паўночнай шыраты, 49° — 51° заходняй даўгаты.
• 13:42 — «Балтык» паведамляе аб наяўнасці льдоў у раёне 41° 51′ паўночнай шыраты, 49° 52′ заходняй даўгаты.
• 13:45 — «Амерыка» паведамляе аб ільдах у раёне 41° 27′ паўночнай шыраты, 50° 8′ заходняй даўгаты.
• 19:00 — тэмпература паветра 43 ° па шкале Фарэнгейта (6 °C).
• 19:30 — тэмпература паветра 39 ° па шкале Фарэнгейта (3,9 °C).
• 19:30 — «Каліфорніен» паведамляе аб ільдах у раёне 42° 3′ паўночнай шыраты, 49° 9′ заходняй даўгаты.
• 21:00 — тэмпература паветра 33 ° па шкале Фарэнгейта (0,6 °C).
• 21:30 — другі памочнік капітана Лайтоллер папярэджвае суднавага цесляра і вахтавых у машынным аддзяленні аб тым, што неабходна сачыць за сістэмай прэснай вады — вада ў трубаправодах можа замерзнуць; ён загадвае наперадгледзячаму назіраць за з’яўленнем льдоў.
• 21:40 — «Месаба» паведамляе аб льдах ў раёне 42° — 41° 25′ паўночнай шыраты, 49° — 50° 30′ заходняй даўгаты.
• 22:00 — тэмпература паветра 32 ° па шкале Фарэнгейта (0 °C).
• 22:30 — тэмпература забортнай вады панізілася да 31 ° па шкале Фарэнгейта (-0,56 °C).
• 23:00 — «Каліфорніэн» папярэджвае аб наяўнасці льдоў, але радыст «Тытаніка» абрывае радыёабмен раней, чым «Каліфорніэн» паспявае паведаміць каардынаты раёна.
• 23:40 — У кропцы з каардынатамі 41° 46′ паўночнай шыраты, 50° 14′ заходняй даўгаты (пасля высветлілася, што гэтыя каардынаты былі разлічаны няслушна) на адлегласці каля 450 метраў прама па курсе быў заўважаны айсберг. Нягледзячы на ​​манеўр, праз 39 секунд адбыўся дотык падводнай часткі судна, корпус атрымаў шматлікія дробныя прабоіны на даўжыню каля 100 метраў. З 16 воданепранікальных адсекаў судна 6 былі прарэзаны (у шостым цеча была вельмі нязначная).

Этапы затаплення «Тытаніка»

Панядзелак, 15 красавіка, 1912

• 00:05 — адчувальны дыферэнт на нос. Аддадзены загад расчахліць выратавальныя шлюпкі і склікаць членаў экіпажа і пасажыраў да месцаў збору.
• 00:15 — з «Тытаніка» перададзены першы радыётэлеграфны сігнал аб дапамозе.
• 00:45 — выпушчана першая сігнальная ракета, і спушчана на ваду першая выратавальная шлюпка (№ 7). Насавая палуба сыходзіць пад ваду.
• 01:15 — дапушчаны на палубу пасажыры 3 класа.
• 01:40 — выпушчаная апошняя сігнальная ракета.

02:05 — спушчана апошняя *выратавальная шлюпка (складная шлюпка D). Насавая частка шлюпачнай палубы сыходзіць пад ваду.

• 02:08 — «Тытанік» рэзка ўздрыгвае і зрушваецца наперад. Хваля пракатваецца па палубе і залівае масток, змываючы ў ваду пасажыраў і членаў каманды.
• 02:10 — перададзены апошнія радыётэлеграфныя сігналы.
• 02:15 — «Тытанік» высока задзірае ўверх карму, агаляючы руль і вяслярныя вінты.
• 02:17 — згасае электрычнае асвятленне.
• 02:18 — «Тытанік», хутка апускаючыся, разломліваецца на дзве часткі.
• 02:20 — «Тытанік» затануў.
• 02:29 — На хуткасці каля 13 міль у гадзіну насавая частка «Тытаніка» ўразаецца ў акіянскае дно на глыбіні 3750 метраў, хаваючыся ў асадкавыя пароды дна.
• 03:30 — з выратавальных шлюпак заўважаюць сігнальныя ракеты, выпушчаныя з «Карпатыі».
• 04:10 — «Карпатыя» падабрала першую шлюпку з «Тытаніка» (шлюпку № 2).
• 08:30 — «Карпатыя» падабрала апошнюю (№ 12) шлюпку з «Тытаніка».
• 08:50 — «Карпатыя», узяўшы на борт 704 чалавекі, якія выратаваліся з «Тытаніка», бярэ курс на Нью-Ёрк.

Чацвер, 18 красавіка, 1912

«Карпатыя» прыбывае ў Нью-Ёрк.

Сутыкненне

Распазнаўшы ў лёгкай смузе айсберг, наперадгледзячы Фліт папярэдзіў «перад намі — лёд» і тры разы ўдарыў у звон, што азначала перашкоду прама па курсе, пасля чаго кінуўся да тэлефона, які злучаў непасрэдна з капітанскім мастком. Шосты памочнік Мудзі, які знаходзіўся на мастку, узняў трубку амаль імгненна і пачуў выкрык «лёд прама па носе!!!» («Ice right ahead!!!»). Ветліва падзякаваўшы, Мудзі звярнуўся да вахтавага афіцэра Мэрдака і паўтарыў папярэджанне. Той кінуўся да тэлеграфу, паставіў яго ручку на «стоп» і крыкнуў «права на борт», адначасова перадаўшы ў машыннае аддзяленне загад «поўны назад», націснуў рычаг, які ўключаў закрыццё воданепранікальных дзвярэй у пераборках кацельняў і машынным аддзяленні.

Па тэрміналогіі 1912 каманда «права руля» (нават калі штурвал трэба было круціць налева) азначала паварот кармы судна направа, а носа — налева (на рускіх судах з 1909 ўжо выкарыстоўвалася натуральная падача каманд). Рулявы Роберт Хітчэнс налёг на рукаятку штурвальнага кола і хутка павярнуў яго супраць гадзіннікавай стрэлкі да ўпора, пасля чаго Мэрдаку далажылі «руль направа, сэр». У гэтую хвіліну на масток прыбеглі яшчэ вахтавы рулявы Альфрэд Олівер і Баксхол, які знаходзіўся ў штурманскай рубцы, калі ў «вараннёвым гняздзе» раздаліся ўдары звона. А. Олівер ў сваіх паказаннях у сенаце ЗША, зрэшты, вызначана заяўляў, што пры ўваходзе на масток ён пачуў каманду «лева на борт» (адпаведную павароту направа), і гэтая каманда была выкананая. Па словах Баксхола (Брытанскае расследаванне, пытанне 15355), Мэрдак далажыў капітану Сміту: «Я даў права на борт і даў задні ход, і збіраўся даць лева на борт каб абысці яго, але ён быў занадта блізка».

Вядома, што на «Тытаніку» не выкарыстоўваліся біноклі для наперадгледзячых, паколькі адсутнічаў ключ ад сейфа з біноклямі. Яго забраў 2-і Памочнік капітана Блэр, калі капітан яго выключыў з каманды, узяўшы на борт члена каманды з «Алімпіі». Не выключана, што адсутнасць бінокля стала адной з прычын крушэння лайнера. Аднак аб існаванні бінокляў стала вядома толькі праз 95 гадоў пасля крушэння карабля, калі адзін з іх быў выстаўлены ў аўкцыённым доме «Генры Элдрыджа і сыноў» у горадзе Дзівайзэс, графства Уілтшыр. Другім памочнікам капітана «Тытаніка» павінен быў стаць Дэвід Блэр, для чаго ён і прыбыў 3 красавіка 1912 г. з Белфаста ў Саўтгэмптан. Аднак кіраўніцтва кампаніі «Уайт Стар Лайн» у апошні момант замяніла яго на Генры Уайлда, першага памочніка з аналагічнага судна «Алімпік», паколькі ён меў вопыт у кіраванні такімі вялікімі лайнерамі, у выніку чаго Блэр ў спешцы забыўся перадаць ключ чалавеку, які прыйшоў на яго месца. Зрэшты, шматлікія гісторыкі сыходзяцца на думцы, што наяўнасць бінокляў не дапамагло б прадухіліць катастрофу. Гэта пацвярджае і тое, што наперадгледзячыя ў «вараннёвым гняздзе» заўважылі айсберг раней за тых членаў экіпажа, якія знаходзіліся на мастку, і мелі пры сабе біноклі.

Выратавальныя шлюпкі

На борце «Тытаніка» было 2224 чалавекі, але агульная ўмяшчальнасць выратавальных шлюпак складала толькі 1178 чалавек. Прычына была ў тым, што згодна з дзеючымі тады правіламі, агульная ўмяшчальнасць выратавальных шлюпак залежала ад танажу судна, а не ад колькасці пасажыраў і членаў экіпажа. Правілы былі складзеныя ў 1894 годзе, калі самыя вялікія суда мелі водазмяшчэнне каля 10 000 тон. Водазмяшчэнне «Тытаніка» было 46328 тон.

Але і гэтыя шлюпкі былі запоўненыя толькі часткова. Капітан Сміт аддаў загад або ўказанне «спачатку жанчыны і дзеці». Афіцэры інтэрпрэтавалі гэты загад па-рознаму. Другі памочнік капітана Лайтолер, які камандаваў спускам шлюпак ў левага борта, дазваляў мужчынам займаць месцы ў шлюпках, толькі калі патрэбныя былі весляры і ні пры якіх іншых абставінах. Першы памочнік Мэрдак, які камандаваў спускам шлюпак ў правага борта, дазваляў спусціцца мужчынам, калі не было жанчын і дзяцей. Так, у шлюпцы нумар 1 было занята толькі 12 месцаў з 65. Акрамя таго, спачатку многія пасажыры не хацелі займаць месцы ў шлюпках, таму што «Тытанік», на якім не было знешніх пашкоджанняў, здаваўся ім больш бяспечным. Апошнія шлюпкі запаўняліся лепш, таму што пасажырам ўжо было відавочна, што «Тытанік» затоне. У самай апошняй шлюпцы было занята 44 месца з 65. Але ў шаснаццатай адбыўшай ад борта шлюпцы было шмат свабодных месцаў, у ёй ратаваліся пасажыры 1 класа.

Экіпаж нават не паспеў спусціць усё шлюпкі, якія былі на борце. Дваццатую шлюпку змыла за борт, калі пярэдняя частка парахода сышла пад ваду, і яна плавала ў перавернутым выглядзе.

У выніку аналізу аперацыі па выратаванні людзей з «Тытаніка» робіцца выснова аб тым, што пры адэкватных дзеяннях каманды ахвяр было б як мінімум на 553 чалавекі менш. Прычынай нізкай выжывальнасці пасажыраў на судне з’яўляецца ўстаноўка, дадзеная капітанам, на выратаванне ў першую чаргу жанчын і дзяцей, а не ўсіх пасажыраў; зацікаўленасць экіпажа ў такім парадку пасадкі ў шлюпкі. Перашкаджаючы мужчынам-пасажырам у доступе да шлюпак, мужчыны з экіпажа атрымлівалі магчымасць займаць месцы ў напаўпустых шлюпках самі, прыкрываючы свае інтарэсы «высакароднымі намерамі» клопату пра жанчын і дзяцей. У выпадку, калі б усе пасажыры, мужчыны і жанчыны, займалі месцы ў шлюпках, мужчыны з экіпажа ў іх не патрапілі бы і іх шанцы на выратаванне былі б роўныя нулю, і экіпаж не мог гэтага не разумець. Мужчыны з каманды займалі частку месцаў амаль ва ўсіх шлюпках па ходзе эвакуацыі з судна, у сярэднім 10 чалавек з экіпажа на 1 шлюпку. Уратавалася 24 % ад колькасці экіпажа, прыкладна столькі ж, колькі ўратавалася пасажыраў 3 класа (25 %). У каманды не было ніякіх падстаў лічыць свой абавязак выкананым — большасць пасажыраў заставалася на караблі без надзеі на выратаванне, не было выканана нават распараджэнне ратаваць у першую чаргу жанчын і дзяцей (некалькі дзесяткаў дзяцей, і больш за сотню жанчын так і не села ў шлюпкі).

У справаздачы брытанскай камісіі аб выніках расследавання абставін гібелі «Тытаніка» паказваецца, што «калі б шлюпкі затрымлівалі трохі даўжэй перад спускам на ваду, альбо калі б дзверы праходу былі адкрыты для пасажыраў, большая колькасць з іх маглі б трапіць на шлюпкі». Прычынай нізкай выжывальнасці пасажыраў 3 класа з вялікай доляй верагоднасці можна лічыць перашкоды, якія ўчыняліся экіпажам для праходу пасажыраў на палубу, закрыццё дзвярэй праходу. Для параўнання, эвакуацыя з «Лузітаніі» была праведзена без дыспрапорцыі ў працэнтах па тых, хто быў выратаваны ў залежнасці ад полу або класа пасажыраў. Людзі ў шлюпках, як правіла, не ратавалі тых, хто знаходзіўся ў вадзе. Наадварот, яны імкнуліся адплыць як мага далей ад месца крушэння, баючыся, што знаходзяцца ў вадзе перавернуць іх лодкі або што іх засмокча ў варонку ад тонучага судна. З вады было падабрана жывымі ўсяго 6 чалавек.

Неаказанне дапамогі параходам «Каліфорніэн»

Вельмі сур’ёзная крытыка абрынулася на каманду «SS Californian» і асабіста на капітана судна Стэнлі Лорда. З карабля, які знаходзіўся ў раёне катастрофы «Тытаніка», на працягу доўгага часу назіралі сігнальныя ракеты, але бяздзейнічалі. Адзіным адказам на сігналы бедства была светлавая марзянка, якую пасылаў «Каліфорніэн» на працягу двух гадзін. Радыст на параходзе лёг спаць за некалькі хвілін да таго, як быў пасланы сігнал SOS з «Тытаніка», і быў разбуджаны толькі ў 3:30 раніцы.

Звесткі пра выратаваных і загінулых

У першыя дні газеты паведамлялі супярэчлівую інфармацыю пра колькасць ахвяр, заснаваную на чутках.

Выратаваліся амаль усе жанчыны і дзеці з кают 1 і 2 класаў. Большасць жанчын і дзяцей з кают 3 класа загінулі, бо ім было цяжка знайсці шлях наверх праз лабірынты вузкіх калідораў. Загінулі таксама амаль усе мужчыны. Трагедыя сям’і Полсан панесла жыцці маці Альмы і ўсіх яе чатырох малалетніх дзяцей, якіх у Нью-Ёрку чакаў бацька Нільс.

Уцалела 323 мужчыны (20 % усіх дарослых мужчын) і 331 жанчына (75 % усіх дарослых жанчын), у тым ліку Віялета Джэсап, Дораці Гібсан, Молі Браўн, Люсі Даф Гордан, графіня Роцкая і іншыя.

У маі 2006 года ва ўзросце 99 гадоў памерла апошняя амерыканка-відавочца, якая выжыла пры крушэнні «Тытаніка». Пра гэта паведаміла бостанскае пахавальнае бюро. Шведка па паходжанні Ліліян Гертруда Асплунд, якой падчас катастрофы было пяць гадоў, страціла ў ёй бацьку і трох братоў. Выжылі яе маці і брат, якому тады было тры гады. Яны былі пасажырамі трэцяга класа і выратаваліся ў шлюпцы № 15. Асплунд была апошняй, хто памятаў пра тое, як адбылася трагедыя, аднак яна пазбягала публічнасці і рэдка казала пра гэту падзею.

Апошняя з пасажыраў «Тытаніка», Мілвіне Дын, якой на момант крушэння лайнера было два з паловай месяцы, сканала 31 мая 2009 года ва ўзросце 97 гадоў. Яе прах быў развеяны па ветры 24 кастрычніка 2009 г. у порце Саўтгемптана, адкуль «Тытанік» пачаў свой адзіны рэйс.

«Тытанік» і Беларусь

Упершыню па-беларуску пра пагібель «Тытаніка» паведаміла газета «Наша Ніва» пад рубрыкай «З заграніцы». У змешчанай на першай паласе нататцы гаварылася, што хоць чалавецтва і скарае крок за крокам «сляпыя сілы прыроды», навучылася выкарыстоўваць электрычнасць і ездзіць па акіянах як «па сухапуцці», але «усё-ж такі час ад часу сіла прыроды, сляпы прыпадак перэважывае ўсю мудрасць чалавеччу», як здарылася з «Тытанікам». Чытачам тлумачылася, што сабой уяўляў «Тытанік» («аграмадны параход», «як-бы цэльны горад») і якім быў яго першы і апошні рэйс («гэты велікан выйшоў у морэ, вязучы больш 2 тысяч пасажыроў, 7 мільёнаў пісем з Амэрыкі ў Эўропу, шмат дарагіх рэчэй і багата гатовых грошы»), калі ўначы ён «наляцеў на аграмадную ледзяную гару» і з цягам часу «затонуў, а ў ім 1,600 душ». Да гібелі людзей на «Тытаніку» невядомы аўтар нататкі паставіўся са спачуваннем: «Сэрцэ кожнаго чалавека халадзее ад апісання гэтаго нешчасця». Але разам з тым ён выказаў упэўненасць, што катастрофа не спыніць людства, што «чалавек з новай сілай бярэцца да працы, каб запанаваць над усей прыродай».