Вікіпедыя

Тэцкае наступленне (1968)

Тэцкае наступленне (таксама вядома як Наступленне Тэт або Навагодняе наступленне) — агульнаўжывальная назва першага шырокамаштабнага наступлення камуністычных сіл падчас В’етнамскай вайны ў 1968 годзе. Тэцкае наступленне прынята лічыць пераломным момантам вайны, пасля якога грамадская думка ў ЗША страціла веру ў магчымасць перамогі ў В’етнаме.

Тэцкае наступленне
Асноўны канфлікт: Вайна ў В’етнаме
Месцы найбуйнейшых нападаў камуністаў.
Дата 1 этап: 30 студзеня — 28 сакавіка
2 этап: 5 мая — 15 чэрвеня
3 этап: 17 жніўня — 30 жніўня
Месца Паўднёвы В’етнам
Вынік правал наступлення
Праціўнікі
Сцяг В'етнама Паўночны В’етнам
Сцяг В'етконга В’етконг 		Сцяг ЗША ЗША
Сцяг Паўднёвага В'етнама Паўднёвы В’етнам
Сцяг Паўднёвай Карэі Паўднёвая Карэя
Сцяг Аўстраліі Аўстралія
Сцяг Новай Зеландыі Новая Зеландыя
Камандуючыя
Сцяг В'етнама Ле Зуан
Сцяг В'етнама Ле Дык Тхо
Сцяг В'етнама Во Нгуен Зіяп
Сцяг В'етнама Ван Цьен Зунг
Сцяг В'етконга Хаанг Ван Тхай
Сцяг В'етконга Чан Ван Ча 		Сцяг ЗША Ліндан Джонсан
Сцяг ЗША Уільям Уэстморленд
Сцяг Паўднёвага В'етнама Нгуен Ван Цхьеу
Сцяг Паўднёвага В'етнама Цаа Ван Віен
Сцяг Паўднёвага В'етнама Нго Куанг Ч’ёнг
Сілы бакоў
536 000 чалавек 1 000 000 чалавек[1][2]
Страты
звыш за 92 000 (звесткі Паўночнага В’етнама) —150 000 (звесткі ЗША) забітых, параненых, палонных і зніклых[3][4] звыш за 77 000 забітых, параненых, палонных і зніклых[5][6]
Агульныя страты
14 000 мірных жыхароў загінулі
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы

Планаванне правіць

У В’етнаме свята Тэт з’яўляецца галоўным святам года. Яно мае шматвяковую гісторыю і звязаны з глыбокай пашанай памерлым продкам, памяць якіх асабліва шануецца в’етнамцамі. Тэт адзначаецца з надыходам Новага года па месяцовым календары, таму кожны год яго дата розная, і прыпадае на канец студзеня ці люты. У 1968 годзе свята Тэт пачыналася 31 студзеня.

Да гэтага часу на тэрыторыі Паўднёвага В’етнама ўжо амаль дзесяцігоддзе ішла жорсткая грамадзянская вайна, у якую ў 1965 годзе непасрэдна ўмяшаліся ЗША, што адправілі ў краіну буйны воінскі кантынгент у 500 тысяч чалавек (на 1967 год). У ходзе вайны ў В’етнаме сілы НФВПВ (ён жа В’етконг) штогод аб’яўлялі аднабаковае перамір’е на свята Тэт; тое ж самае рабіў паўднёвав’етнамскі ўрад і амерыканскае камандаванне. Перамір’е суправаджалася шматлікімі ўзброенымі інцыдэнтамі, аднак у цэлым ні адзін з бакоў не праводзіў у гэты час буйных аперацый.

Як і ў папярэднія гады, абодва бакі загадзя абвясцілі аб перамір’і на Тэт-1968. Аднак, яшчэ з сярэдзіны 1967 года ў кіраўніцтве Паўночнага В’етнама распрацоўваўся план буйнамаштабнага наступлення на поўдні, якое, як чакалася, прывяло б да народнага паўстання супраць непапулярнага рэжыму Нгуен Ван Цхьеу. Звяржэнне рэжыму Цхьеу практычна стала б перамогай у вайне, за якой рушыла б аб’яднанне дзвюх частак В’етнама ў адзіную краіну пад кіраўніцтвам Партыі працоўных В’етнама, што мела камуністычную платформу. Наступленне павінна была складацца з серыі удараў па густанаселеных раёнах з мэтай ўстанаўлення кантролю над найбуйнейшымі гарадамі, у тым ліку Сайгон і стратэгічна важны горад Хюэ. Для адцягнення ўвагі амерыканскага камандавання ад гэтых раёнаў восенню 1967 года паўночнав’етнамскія войскі ініцыявалі так званыя «памежныя бітвы». Многія амерыканскія падраздзяленні былі перакінуты ў прыгранічныя раёны, аддаленыя ад асноўных гарадоў краіны. Разведка ЗША папярэджвала аб магчымым вялікім наступленні, аднак не мела звестак аб магчымым часу яго пачатку і маштабе.

Ход наступлення правіць

Асноўныя ўдары ў ходзе Тэцкай аперацыі павінны былі наносіць падраздзялення НФВПВ. Паўночнав’етнамская армія атрымала баявую задачу толькі каля Хюэ. Па некаторых прычынах наступленне ў паўночнай частцы Паўднёвага В’етнама пачалося на суткі раней запланаванага часу — ноч на 30 студзеня 1968 года, з-за чаго фактар нечаканасці быў часткова згублены. Пасля першых нападаў амерыканскае камандаванне абвясціла аб адмене перамір’я, а ва ўсіх падраздзяленнях ЗША на тэрыторыі Паўднёвага В’етнама была абвешчана падвышаная боегатоўнасць. У той жа час паўднёвав’етнамскія падраздзяленні былі не гатовыя да бою, паколькі вялікая колькасць салдат знаходзілася ў водпусках з нагоды свята і не паспела вярнуцца ў свае часці да пачатку асноўнай фазы наступлення.

Тэцкае наступленне пачалося ў ноч на 31 студзеня. Па ўсім Паўднёвым В’етнаме падвергліся абстрэлам амерыканскія базы, а шэраг гарадоў быў атакаваны сіламі НФВПВ. Паўночнав’етнамская армія амаль цалкам заняла горад Хюэ і абвясціла аб устанаўленні там «народнай улады». У Сайгоне нападам партызан падвергнуўся шэраг ключавых аб’ектаў, уключаючы Палац Рэспублікі, штаб паўднёвав’етнамскай арміі і амерыканскае пасольства.

Атакі НФВПВ былі занадта разрозненымі, каб дасягнуць ваеннага поспеху. Ні адзін буйны горад (акрамя Хюэ) не быў захоплены, хоць у некаторых месцах сутыкненні прымалі разлютаваны характар. Шкода ад абстрэлаў і наземных нападаў на амерыканскія базы была ў некаторых выпадках значнымай, але ні адна база таксама не была захоплена. У Сайгоне дзеянні партызан апынуліся няўдалымі, у асноўным па суб’ектыўных прычынах. Так, ім удалося захапіць студыю нацыянальнай радыёстанцыі, але аказалася, што перадатчык знаходзіўся ў іншым месцы. Атакуючы паўднёвав’етнамскі генеральны штаб, салдаты НФВПВ памылкова занялі не галоўны корпус, а казармы дапаможнага падраздзялення. Быў захоплены бранятанкавы парк у прыгарадзе Сайгона, дзе партызаны збіраліся выкарыстоўваць трафейную тэхніку (для гэтага ў іх былі спецыяльна падрыхтаваныя механікі), аднак бранятэхнікі там не знайшлі — аказалася, яе перамясцілі ў іншыя месцы базавання яшчэ ў канцы 1967 года.

Самай вядомай акцыяй партызан у Сайгоне стаў напад на пасольства ЗША. Яна правалілася з-за таго, што ў першыя ж хвіліны ахове дыпмісіі ўдалося забіць абодвух камандзіраў атакавалай групы, пасля чаго тыя, што засталіся ў жывых партызаны, папярэдне не азнаёмленыя з планам дзеянняў, занялі абарончыя пазіцыі ў двары і адстрэльваліся да прыбыцця амерыканскіх падмацаванняў. Толькі двое тых, хто нападаў патрапілі ў палон, астатнія загінулі. У хаосе першых гадзін Тэцкага наступлення, калі сітуацыя ў раёне пасольства была смутнай, журналісты перадалі інфармацыю аб захопе часткі будынка, хоць партызаны не здолелі прарвацца нават на ніжні паверх[7].

Спарадычныя вулічныя сутычкі працягваліся ў Сайгоне каля месяца. У іншых месцах Паўднёвага В’етнама ўсе напады былі адлюстраваны ў першыя некалькі дзён. 17—18 лютага была праведзена другая, менш маштабная серыя нападаў. Адзіны буйны поспех быў дасягнуты ў Хюэ. Буйныя сілы паўночнав’етнамскай арміі ўтрымлівалі горад каля трох тыдняў, пакуль не былі выбіты адтуль сумеснымі намаганнямі марской пяхоты ЗША і паўднёвав’етнамскай арміі. Пасля заканчэння бітвы Хюэ ляжаў у руінах, але і тут камуністычныя сілы ў канчатковым рахунку пацярпелі паразу. Войскі Паўднёвага В’етнама і ЗША, якія ўвайшлі ў горад, выявілі сляды масавых пакаранняў смерцю (якія атрымалі назву «Разня ў Хюэ»). Паводле афіцыйнай паўднёвав’етнамскай статыстыцы, закатавана было не менш 2800 «класава чужых элементаў» разам з членамі сем’яў, па мінімальных ацэнках ахвярамі разні сталі каля 200 чалавек[8]. З асаблівай жорсткасцю будысты пераследавалі католікаў.

Да пачатку сакавіка Тэцкае наступленне завяршылася. Народнага паўстання ў Паўднёвым В’етнаме не адбылося, рэжым Цхьеу не толькі не быў скінуты, але яшчэ больш умацаваўся ва ўладзе, скарыстаўшыся згуртаваннем нацыі перад тварам вераломнай атакі праціўніка, які парушыў перамір’е ў разгар святога для в’етнамцаў свята. Сутыкнуўшыся з перавагай амерыканскіх войскаў у агнявой моцы, НФВПВ панёс настолькі значныя страты, што, на думку амерыканскіх экспертаў, да канца вайны ўжо не гуляў ключавой ролі, саступіўшы яе паўночнав’етнамскай арміі. Існуе гіпотэза, што кіраўніцтва Паўночнага В’етнама нібыта наўмысна паставіла сілы НФВПВ на лязо атакі — разам з гібеллю многіх кіраўнікоў руху ўхіляліся супярэчнасці паміж партызанамі і Паўночным В’етнамам адносна агульнай стратэгіі вядзення вайны.

Псіхалагічны эфект правіць

У ваенных адносінах Тэцкае наступленне стала буйнай паразай камуністычных сіл, але ў палітычным плане дасягнуты імі прапагандысцкі эфект апынуўся велізарным. Фактычна ўжо да канца 1967 года ў амерыканскім грамадстве пачалі пераважаць антываенныя настроі на фоне стомленасці ад вайны, у якой, нягледзячы на шматлікія тактычныя перамогі, не прасочвалася ніякага відавочнага прагрэсу. Прэзідэнт ЗША Джонсан і камандуючы войскамі ў В’етнаме генерал Уэстморленд былі вымушаны рабіць заявы аб тым, што праціўнік знаходзіцца на мяжы знясілення, а вырашальны пералом у вайне ўжо блізкі. На фоне такіх заяў нечаканае наступленне партызан і салдат паўночнав’етнамскай арміі ў маштабах усяго Паўднёвага В’етнама стала для амерыканскай грамадскасці шокам. Прамыя тэлерэпартажы з палёў бітваў у першыя дні аперацыі паказвалі, што ўрадавая армія і сілы ЗША практычна не кантралююць сітуацыю нават у цэнтры Сайгона, не кажучы ўжо пра сельскія раёны. З-за такіх рэпартажаў многія амерыканскія камандзіры пасля абвінавачвалі журналістаў у стварэнні ў амерыканскай грамадскасці ілюзіі цяжкага паражэння ў В’етнаме. Сярэдні клас прыйшоў да высновы, што вайну нельга выйграць, а такім чынам, неабходна пачаць згортваць ўдзел ЗША ў ёй.

Сімвалам Тэцкай аперацыі стала фатаграфія, зробленая амерыканскім рэпарцёрам Эдзі Адамсам у Сайгоне 1 лютага — ён сфатаграфаваў сцэну таго, як начальнік мясцовай паліцыі Нгуен Нгок Лоан без суда і следства расстраляў затрыманага падазраванага. Хоць загінулы пасля сапраўды апынуўся партызанам, фатаграфія выклікала хвалю абурэння ў ЗША і адыграла сваю ролю ва ўзмацненні антываенных настрояў. Знакамітай стала і фраза «было неабходна знішчыць горад, каб выратаваць яго», прыпісаная журналістам Пітэрам Арнэтам нейкаму амерыканскаму афіцэру, быццам бы сказаўшаму яе падчас баёў у дэльце Меконга за горад Бенчэ (правінцыя Бенчэ). Дакладнасць фразы падвяргалася сумневу, але, як высветлілася, яна сапраўды была вымаўлена, хоць і пры некалькі іншых абставінах (гл.артыкул Знішчыць горад, каб выратаваць яго).

Тэцкае наступленне 1968 года неаднаразова параўноўвалася з Першым рамаданскім наступленнем Іракскай вайны, паколькі две падзеі былі вельмі падобныя. У Іраку падзеі адбыліся ў пачатку святога для мусульман месяца Рамадан. Тады амерыканскае камандаванне ў Багдадзе меркавала, што свята прынясе паслабленне нападаў, якія пераследвалі амерыканскія войскі. Гэта здагадка была настолькі моцнай, што каменданцкі час у Багдадзе была часткова адменена[9][10].

Страты правіць

Страты бакоў у ходзе Тэцкага наступлення з цяжкасцю паддаюцца ацэнцы. Толькі ў зоне III корпуса за перыяд з 29 студзеня—19 лютага загінула 944 салдата Паўднёвага В’етнама і яго саюзнікаў (у тым ліку 453 амерыканскіх), а таксама 12 614 салдат НФВПВ[11]. Усяго па даных ЗША ў баях было знішчана 45 тысяч салдат праціўніка[12], страты НФВПВ сапраўды былі самымі цяжкімі з пачатку вайны. Загінулі тысячы мірных жыхароў[13].

Галерэя правіць

  •  
    Карта Паўднёвага В’етнама, якая паказвае месца асноўных нападаў падчас наступлення.
  •  
    Амерыканскія марскія пяхотнікі ў баі падчас Тэцкага наступлення.
  •  
    Цела партызан, якія загінулі ў час атакі на сайгонскі аэрадром Таншанят. 1 лютага 1968 года.
  •  
    Знішчаны амерыканскі знішчальнік F-4 Phantom II.
  •  
    Бежанцы пакідаюць горад Мітхо, праходзячы міма амерыканскіх бронетранспарцёраў M113. Тэцкае наступленне, дэльта Меконга.

Зноскі

  1. ↑ A History of Vietnam, 211 BC to 2000 AD. Ben Kiernan, Oxford University Press, 2017. P.441
  2. ↑ South Vietnam - New Euipment
  3. ↑ "Tết Mậu Thân 1968 qua những số liệu - Báo Nhân Dân điện tử". Tết Mậu Thân 1968 qua những số liệu - Báo Nhân Dân điện tử. Retrieved March 3, 2019
  4. ↑ Moise, Edwin (2017). The Myths of Tet The most misunderstood event of the Vietnam War. University of Kansas Press. ISBN 978-0700625024.
  5. ↑ Tổng công kích, Tổng nổi dậy Tết mậu thân 1968 (Tet Offensive 1968) – ARVN's Đại Nam publishing in 1969, p. 35
  6. ↑ Does not include ARVN or U.S. casualties incurred during the "Border Battles"; ARVN killed, wounded, or missing from Phase III; U.S. wounded from Phase III; or U.S. missing during Phases II and III.
  7. ↑ А. И. Чернышев. Южный Вьетнам, 1965—1972 гг.
  8. ↑ James Willbanks. Tet — What Really Happened at Hue. // Vietnam Magazine, February 2011.
  9. ↑ US will 'stay the course to achieve peaceful Iraq'
  10. ↑ The Ramadan Offensive
  11. ↑ Tet: The Center of the Storm
  12. ↑ Дэвидсон Ф. Б. Война во Вьетнаме (1946—1975) = Vietnam at War: The History 1946—1975. — М.: Изографус, Эксмо, 2002. — С. 816.
  13. ↑ У Хюэ паўночнав’етнамскія войскі мэтанакіравана знішчалі ўсіх жыхароў горада, што як-небудзь супрацоўнічалі з паўднёвав’етнамскімі ўладамі.

Літаратура правіць

  • Дэвидсон Ф. Б. Война во Вьетнаме (1946—1975) = Vietnam at War: The History 1946–1975. — М.: Изографус, Эксмо, 2002. — С. 816.
  • Stanton, Shelby L. The Rise and Fall of an American Army. — Novato, CA: Presidio Press, 1985. — ISBN 0-89141-232-8.

Спасылкі правіць

Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=Тэцкае_наступленне_(1968)&oldid=4472688"