Уладзімір Іосіфавіч Мархель

Уладзімір Іосіфавіч Мархель (28 сакавіка 1940, в. Жыгалкі, Стаўбцоўскі раён — 26 жніўня 2013) — беларускі літаратуразнавец, паэт, перакладчык.

Уладзімір Іосіфавіч Мархель
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння:	28 сакавіка 1940(1940-03-28)
Месца нараджэння:	Жыгалкі, Мікалаеўшчынскі сельсавет, Стаўбцоўскі раён, Беларусь
Дата смерці:	26 жніўня 2013(2013-08-26) (73 гады)
Грамадзянства:	Беларусь
Альма-матар:	філалагічны факультэт БДУ
Месца працы:	Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы НАН Беларусі
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці:	літаратуразнавец, перакладчык, паэт
Валодае мовамі:	беларуская
Мова твораў:	беларуская

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям'і служачых. Скончыў сярэднюю школу імя Я. Коласа ў в. Мікалаеўшчына (1957) працаваў малатабойцам у калгасе, рабочым ачышчальнага забою (мае кваліфікацыю 6 разраду) на шахце ў Навашахцінску Растоўскай вобласці (Расія). У 1964 скончыў аддзяленне беларускай мовы і літаратуры філалагічнага факультэта БДУ. У 1964—1969 выкладаў рускую мову і літаратуру ў школах — у вёсцы Стадолічы Лельчыцкага раёна, Валожыне, Мінску, працаваў у газеце «Мінская праўда», старшым рэдактарам у Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа АН БССР, малодшым навуковым супрацоўнікам у Аддзеле навуковай інфармацыі па грамадскіх навуках. З 1978 — навуковы супрацоўнік Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. Кандыдат філалагічных навук. Член Саюза пісьменнікаў СССР (з 1988).

Творчасць

Дэбютаваў вершамі ў 1954 у стаўбцоўскай раённай газеце «Голас селяніна». З 1957 выступае ў рэспубліканскім друку як паэт і літаратуразнавец.

Даследуе беларускую літаратуру ХІХ ст., беларуска-польскія літаратурныя ўзаемасувязі. Білінгвальную творчасць беларуска-польскіх пісьменнікаў разглядае як з'яву двухадзінага літаратурнага працэсу, а станаўленне новай беларускай літаратуры асвятляе ў шырокім гісторыка-культурным кантэксце моўна-этнабеларускага і моўна-пісьмовапольскага ўзаемадзеяння. Аўтар кніг «Лірнік вясковы: Сыракомля ў беларуска-польскім літаратурным узаемадзеянні» (1983), «Вяшчун славы і волі» (1989, 2005), «Крыніцы памяці: Старонкі беларуска-польскага літаратурнага сумежжа» (1990), «Прадвесце: Беларуска-польскае літаратурнае ўзаемадзеянне ў першай палавіне XIX ст.» (1991), «Ты як здароўе…»: Адам Міцкевіч і тэндэнцыі адраджэння беларускай літаратуры" (1998, дапрац. выд. пад навай «Шлях да Беларусі: Адам Міцкевіч — прадвеснік адраджэння беларускай літаратуры», 2003).

Укладальнік «Твораў» В. Каратынскага (1981, 1994, 2009), «Твораў» Я. Лучыны (1988, 2001), «Санетаў» А. Міцкевіча, кнігі С. Манюшкі «Ліра мая для спеваў: Рамансы і песні на словы У. Сыракомлі» (з В. Скорабагатавым), анталагічнага зборніка «Раса нябёсаў на зямлі тутэйшай: Беларуская польскамоўная паэзія XIX ст.» (усе 1998) і інш.

З польскай на беларускую пераклаў вершы Я. Купалы, асобныя творы В. Дуніна-Марцінкевіча, У. Сыракомлі, В. Каратынскага, Я. Лучыны, Я. Каханоўскага, Л. Стафа, Ю. Тувіма, Р. Дабравольскага, Б. Драздоўскага і інш. Пераклаў на беларускую мову лібрэта М. Радзівіла оперы «Агатка, або Прыезд пана» Я. Д. Голанда.

Выдаў кнігу выбраных перакладаў з польскай мовы «Водгулле» (2000), зборнік санетаў «Згадкі Нясвіжа» У. Сыракомлі і «Зніч любові» Я. Купалы (абедзве 2002).

Бібліяграфія

• Творчасць Вінцэся Каратынскага ў ацэнцы сучаснікаў і нашчадкаў // Белороссика: Книговедение, источники, библиография. Мн., 1980.
• Лірнік вясковы: Сыракомля ў беларуска-польскім літаратурным узаемадзеянні. Мн., 1983.
• Рамантычны фалькларызм паэтаў-філаматаў // Весці АН БССР. Сер. грамад. навук. 1984. № 4.
• Białoruska spuścizna literacka Władysіawa Syrokomli // Studia polono-slavica-orientalia: Acta Literaria. 1985. T. 9.
• Беларускі фальклор у творчасці польскіх і беларуска-польскіх паэтаў-рамантыкаў // Studia polsko-litewsko-białoruskie. Warszawa, 1988.
• Вяшчун славы і волі: Уладзіслаў Сыракомля. Мн., 1989.
• Recepcja Jana Kochanowskiego na Biaіorusi // Jan Kochanowski: Epoka—Twуrczość—Recepcja. Lublin, 1989. T. 2
• Крыніцы памяці: Старонкі беларуска-польскага літаратурнага сумежжа. Мн., 1990.
• Прадвесце: Беларуска-польскае літаратурнае ўзаемадзеянне ў першай палавіне XIX ст. Мн., 1991.
• Białorusko-polski bilingwizm jako oznaka odrodzenia białoruskiej literatury // Universitas. 1994. № 8.
• Прысутнасць былога: Нарысы, артыкулы, эсэ. Мн., 1997.
• Кантамінацыйная білінгвальнасць у беларускім літаратурным працэсе // Acta polono-ruthenica. Olsztyn, 1997.
• Mickiewicz—Puszkin: wzajemny przekіad // Acta polono-ruthenica. Olsztyn, 2001.
• У кантрастах часу: Аляксандр Ельскі — Выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша аконца» — «Жалейка» Янкі Купалы // Роднае слова. 2003. № 8.
• Шлях да Беларусі: Адам Міцкевіч — прадвеснік адраджэння беларускай літаратуры. 2-е выд. Мн., 2003.
• Творчасць Уладзіслава Сыракомлі. 2-е выд., дапоўн. і перапрац. Мн., 2005.
• «Гісторыя…» Максіма Гарэцкага і «тыпова нашыя камбінацыі» // Роднае слова. 2007. № 2.

Літаратура

• Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X
• Мархель Уладзімір // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: БелЭн, 1992—1995.