Уладзімір Іосіфавіч Мархель

Уладзімір Іосіфавіч Мархель (28 сакавіка 1940, в. Жыгалкі, Стаўбцоўскі раён — 26 жніўня 2013) — беларускі літаратуразнавец, паэт, перакладчык.

Уладзімір Іосіфавіч Мархель
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	28 сакавіка 1940(1940-03-28)
Месца нараджэння	Жыгалкі, Мікалаеўшчынскі сельсавет, Стаўбцоўскі раён, Беларусь
Дата смерці	26 жніўня 2013(2013-08-26) (73 гады)
Грамадзянства	Беларусь
Альма-матар	філалагічны факультэт БДУ
Месца працы	Цэнтральная навуковая бібліятэка імя Я. Коласа НАН Беларусі Інстытут літаратуры імя Янкі Купалы НАН Беларусі
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	літаратуразнавец, перакладчык, паэт
Мова твораў	беларуская

Біяграфія

Нарадзіўся ў сям'і служачых. Скончыў сярэднюю школу імя Я. Коласа ў в. Мікалаеўшчына (1957) працаваў малатабойцам у калгасе, рабочым ачышчальнага забою (мае кваліфікацыю 6 разраду) на шахце ў Навашахцінску Растоўскай вобласці (Расія). У 1964 скончыў аддзяленне беларускай мовы і літаратуры філалагічнага факультэта БДУ. У 1964—1969 выкладаў рускую мову і літаратуру ў школах — у вёсцы Стадолічы Лельчыцкага раёна, Валожыне, Мінску, працаваў у газеце «Мінская праўда», старшым рэдактарам у Цэнтральнай навуковай бібліятэцы імя Якуба Коласа АН БССР, малодшым навуковым супрацоўнікам у Аддзеле навуковай інфармацыі па грамадскіх навуках. З 1978 — навуковы супрацоўнік Інстытута літаратуры імя Янкі Купалы АН БССР. Кандыдат філалагічных навук. Член Саюза пісьменнікаў СССР (з 1988).

Творчасць

Дэбютаваў вершамі ў 1954 у стаўбцоўскай раённай газеце «Голас селяніна». З 1957 выступае ў рэспубліканскім друку як паэт і літаратуразнавец.

Даследуе беларускую літаратуру ХІХ ст., беларуска-польскія літаратурныя ўзаемасувязі. Білінгвальную творчасць беларуска-польскіх пісьменнікаў разглядае як з'яву двухадзінага літаратурнага працэсу, а станаўленне новай беларускай літаратуры асвятляе ў шырокім гісторыка-культурным кантэксце моўна-этнабеларускага і моўна-пісьмовапольскага ўзаемадзеяння. Аўтар кніг «Лірнік вясковы: Сыракомля ў беларуска-польскім літаратурным узаемадзеянні» (1983), «Вяшчун славы і волі» (1989, 2005), «Крыніцы памяці: Старонкі беларуска-польскага літаратурнага сумежжа» (1990), «Прадвесце: Беларуска-польскае літаратурнае ўзаемадзеянне ў першай палавіне XIX ст.» (1991), «Ты як здароўе…»: Адам Міцкевіч і тэндэнцыі адраджэння беларускай літаратуры" (1998, дапрац. выд. пад навай «Шлях да Беларусі: Адам Міцкевіч — прадвеснік адраджэння беларускай літаратуры», 2003).

Укладальнік «Твораў» В. Каратынскага (1981, 1994, 2009), «Твораў» Я. Лучыны (1988, 2001), «Санетаў» А. Міцкевіча, кнігі С. Манюшкі «Ліра мая для спеваў: Рамансы і песні на словы У. Сыракомлі» (з В. Скорабагатавым), анталагічнага зборніка «Раса нябёсаў на зямлі тутэйшай: Беларуская польскамоўная паэзія XIX ст.» (усе 1998) і інш.

З польскай на беларускую пераклаў вершы Я. Купалы, асобныя творы В. Дуніна-Марцінкевіча, У. Сыракомлі, В. Каратынскага, Я. Лучыны, Я. Каханоўскага, Л. Стафа, Ю. Тувіма, Р. Дабравольскага, Б. Драздоўскага і інш. Пераклаў на беларускую мову лібрэта М. Радзівіла оперы «Агатка, або Прыезд пана» Я. Д. Голанда.

Выдаў кнігу выбраных перакладаў з польскай мовы «Водгулле» (2000), зборнік санетаў «Згадкі Нясвіжа» У. Сыракомлі і «Зніч любові» Я. Купалы (абедзве 2002).

Бібліяграфія

• Творчасць Вінцэся Каратынскага ў ацэнцы сучаснікаў і нашчадкаў // Белороссика: Книговедение, источники, библиография. Мн., 1980.
• Лірнік вясковы: Сыракомля ў беларуска-польскім літаратурным узаемадзеянні. Мн., 1983.
• Рамантычны фалькларызм паэтаў-філаматаў // Весці АН БССР. Сер. грамад. навук. 1984. № 4.
• Białoruska spuścizna literacka Władysіawa Syrokomli // Studia polono-slavica-orientalia: Acta Literaria. 1985. T. 9.
• Беларускі фальклор у творчасці польскіх і беларуска-польскіх паэтаў-рамантыкаў // Studia polsko-litewsko-białoruskie. Warszawa, 1988.
• Вяшчун славы і волі: Уладзіслаў Сыракомля. Мн., 1989.
• Recepcja Jana Kochanowskiego na Biaіorusi // Jan Kochanowski: Epoka—Twуrczość—Recepcja. Lublin, 1989. T. 2
• Крыніцы памяці: Старонкі беларуска-польскага літаратурнага сумежжа. Мн., 1990.
• Прадвесце: Беларуска-польскае літаратурнае ўзаемадзеянне ў першай палавіне XIX ст. Мн., 1991.
• Białorusko-polski bilingwizm jako oznaka odrodzenia białoruskiej literatury // Universitas. 1994. № 8.
• Прысутнасць былога: Нарысы, артыкулы, эсэ. Мн., 1997.
• Кантамінацыйная білінгвальнасць у беларускім літаратурным працэсе // Acta polono-ruthenica. Olsztyn, 1997.
• Mickiewicz—Puszkin: wzajemny przekіad // Acta polono-ruthenica. Olsztyn, 2001.
• У кантрастах часу: Аляксандр Ельскі — Выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша аконца» — «Жалейка» Янкі Купалы // Роднае слова. 2003. № 8.
• Шлях да Беларусі: Адам Міцкевіч — прадвеснік адраджэння беларускай літаратуры. 2-е выд. Мн., 2003.
• Творчасць Уладзіслава Сыракомлі. 2-е выд., дапоўн. і перапрац. Мн., 2005.
• «Гісторыя…» Максіма Гарэцкага і «тыпова нашыя камбінацыі» // Роднае слова. 2007. № 2.

Літаратура

• Беларускія пісьменнікі (1917—1990): Даведнік; Склад. А. К. Гардзіцкі. Нав. рэд. А. Л. Верабей. — Мн.: Мастацкая літаратура, 1994. — 653 с.: іл. ISBN 5-340-00709-X
• Мархель Уладзімір // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: БелЭн, 1992—1995.