Флавій Зянон

Зянон
Зянон
	грэч. Ζήνων; лац.: Flavius Zeno
	; Манета імператара Зянона, пасля 476
Візантыйскі імператар
	474 — 9 студзеня 475
Сумесна з	Леў II (9 лютага 474 — 18 лістапада 474)
Папярэднік	Леў II
Пераемнік	Васіліск
	канец жніўня 476 — 9 красавіка 491
	канец жніўня 476 — 9 красавіка 491
Папярэднік	Васіліск
Пераемнік	Анастасій I
Нараджэнне	425; Зянопаліс[d], Ісаўрыя[d];
Смерць	9 красавіка 491 ці 491; Канстанцінопаль, Еўропа, Рымская імперыя;
Месца пахавання	Царква Апосталаў[d];
Род	Львоў
Жонка	Арыядна[d]
Дзеці	Леў II
Веравызнанне	Хрысціянства
Дзейнасць	палітык, манарх
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Зянон Ісаўр (Зінон, першапачатковае імя Тарасікадыса, каля 435—491) — візантыйскі імператар (474—475, 476—491). У яго валадаранне была скасавана Заходняя Рымская імперыя (476—480), пасля чаго Візантыя засталася адзінай пераемніцай Рыма.

Біяграфія правіць

Родам са знатнай сям'і ў Ісаўрыі, у 468 ажаніўся з Арыяднай, дачкой імператара Льва I і змяніў сваё першапачатковае імя Тарасікадыса (грэч. Ταρασικοδίσσα у Кандзіда Ісаўра, варыянты — грэч. Ἀρικμήσιος, Κοδισσέος, Κοδισσεύς, Τρασκαλισσαῖος, Στρακωδίσσεος) на Зянон. Леў I жадаў супрацьпаставіць яго магутнаму вайскаводу Аспару, якому сам быў абавязаны прастолам. Зянон быў прызначаны патрыцыем, начальнікам імператарскай гвардыі і галоўным военачальнікам малаазіяцкага войска. Аспар склаў змову з мэтай забіць Зянона падчас Фракійскай вайны, але задума не ўдалася, і Зянон, вярнуўшыся ў сталіцу, абвінаваціў Аспара ў здрадзе і загадаў яго забіць, разам з яго сынам Ардавурыем, якому раней была абяцана Арыядна.

Непрыгожы, баязлівы і распусны Зянон выклікаў у Арыядны агіду, але тым не менш яна са славалюбства дапамагала яму ва ўсіх яго планах. У 474 годзе Леў I памёр, прызначыўшы спадчыннікам сына Зянона і Арыядны, Льва II. Зянону было даручана рэгенцтва, і, дзякуючы інтрыгам яго цешчы, Верыны, карона была ўскладзена і на яго. Малалетні Леў пражыў толькі некалькі месяцаў пасля смерці дзеда; у яго смерці падазравалі яго бацькоў, тым больш, што Зянон абвясціў сябе імператарам.

У той час як новы імператар аддаваўся оргіям, Верына склала план узвядзення на прастол свайго брата Васіліска, і Зянон у 475 годзе вымушаны быў бегчы з Канстанцінопаля ў Ісаўрыю, пры гэтым яго пераследвалі вайскаводы Васіліска. Рэшткі арміі Зянона пацярпелі паражэнне, і ён вымушаны быў хавацца ў адным з умацаваных месцаў Ісаўрыі, разам з Арыяднай.

Васіліск, атрымаўшы ўладу, паводзіў сябе яшчэ горш за Зянона, які часткова зброяй, а часткова інтрыгамі ў 477 годзе зноў дамогся прастола. Васіліск разам з членамі сваёй сям'і быў сасланы ў Фрыгію і там неўзабаве памёр. У Імперыю з усіх бакоў урываліся варвары, але частыя змовы і ўнутраныя разлады не давалі Зянону магчымасці звярнуць супраць іх зброю. Каб пазбавіцца ад остготаў, якія пасяліліся ў Мёзіі, ён дазволіў Тэадорыху заняць Італію і пазбавіць прастола Адаакра, следствам чаго стала заснаванне тут Остгоцкага каралеўства.

У 484 годзе ў Палесціне ўспыхнула паўстанне самарыцян, узначаленае Юстам, якое было падушана толькі ў 486 годзе.

Пасля смерці Зянона Арыядна аддала сваю руку Анастасію, каранаванаму ў 491 годзе. У царкоўнай гісторыі Зянон вядомы сваім указам «Энатыкон», выдадзеным у 482 годзе.

Пры напісанні артыкула выкарыстаны матэрыял з Энцыклапедычнага слоўніка Бракгаўза і Эфрона (1890—1907).