Фландрскі дом

Фландрскі дом (фр.: Maison de Flandre) — французскі дваранскі род, вядомы таксама, як дом Бадуэна (фр.: Maison de Baudouin) ці Бадуэніды (фр.: Baudouinides).

Гісторыя

Паходжанне

Пра паходжанне першага графа Фландрыі храністы паведамляюць, што яго продкам быў Лідрыс ці Лідэрык, сір Гарлебекскі, які атрымаў у леннае валоданне ад Карла Вялікага бясплодную зямлю, якая нічога не каштавала і была пакрытая балотамі. Яго сын Энгеран, а затым яго ўнук Адасэ (Audacer) мелі, я і ён, званне каралеўскіх ляснічых (forestarii). Вядома, што ў 836 годзе памёр нейкі граф Лідэрык і што Энгеран, вядомы сваім удзелам у звадах і інтрыгах апошніх Каралінгаў, насіў, як і Адасэ, тытул графа і свецкага абата манастыра Сен-П’ер у Генце. Сынам графа Адасэ быў Бадуэн (Балдуін) I.

Графы Фландрыі

Бадуэн (Балдуін) I Жалезная Рука (пам.879) відаць, ужо валодаў значнай магутнасцю ў паўночных абласцях басейна Шэльды, дзе ён ваяваў з нарманамі. У 862 годзе ён выкраў дачку караля Францыі Карла II Лысага Юдзіф, удаву англасаксонскага караля Этэльвульфа, з Санліса, дзе яна знаходзілася пад наглядам некалькіх духоўных асоб. Нягледзячы на пратэсты Карла, на яго адмову пагадзіцца на гэты шлюб і пагрозы, што ён пазбавіць Балдуіна яго ленных уладанняў, Бадуэн адмовіўся выдаць жонку і зрабіў выгляд, быццам жадае ўступіць у саюз з нарманамі, пасля чаго Карл быў вымушаны прызнаць свайго зяця. Бадуэн змог дзякуючы гэтаму далучыць да сваіх радавых уладанняў багатую спадчыну сваёй жонкі і стаў першым графам Фландрыі.

З сыноў Бадуэна I малодшы, Рауль (каля 867 — 17 чэрвеня 896) быў графам Камбрэ, пасля забойства якога графства атрымаў у спадчыну муж яго адзінай дачкі, Ісак (пам. каля 948). Старэйшы ж сын Бадуэна I, Бадуэн (Балдуін) II Лысы (863/865 — 10 верасня 918) атрымаў у спадчыну Фландрыю. Скарыстаўшыся спыненнем нападаў нарманаў, ён заняўся пашырэннем межаў сваёй дзяржавы на поўдзень. Ён актыўна ўмешваўся ў міжусобіцы, якія адбываліся ў Францыі пасля звяржэння імператара Карла III Талстога, балансуючы паміж Эдом Нейстрыйскім і Карлам Дурнаватым. Пры гэтым Бадуэн быў не вельмі пераборлівым у сродках. У выніку Бадуэн II змог распаўсюдзіць сваю ўладу на вобласці Куртрэ, Турнэ, Артуа, Тэруан і Булонь. У выніку да канца яго кіравання Фландрыя стала межаваць з Вермандуа і Нармандыяй, акрамя таго яму належала значная частка марскога ўзбярэжжа паміж Звінам і Сомай. Акрамя таго ён ажаніўся з англасаксонскай прынцэсай, дачкой Альфрэда Вялікага, паклаўшы пачатак сувязям паміж Фландрыяй і Англіяй.

Старэйшы сын Бадуэна II, Арнульф I Вялікі (885/889 — 27 сакавіка 965), які стаў спадчыннікам у 918 годзе, завяршыў справу свайго бацькі. Ён канчаткова завалодаў у 932—933 гадах Арасам, пасля 941 года — Дуэ, а ў 948 годзе — Мантрой-сюр-Мер. Ён быў быў адным з самых магутных і багатых князёў свайго часу. Ён прысвоіў сабе тытул маркграфа, якім карысталіся яго пераемнікі да пачатку XII стагоддзя. Але на шляху далейшых заваяванняў стала герцагства Нармандыя, якая заступала яму на рацэ Канш дарогу на поўдзень. Ён спрабаваў усімі сродкамі, якія былі ў яго распараджэнні, знішчыць гэтага саперніка. Для гэтага Арнульф заключыў саюз супраць герцага Нармандыі Вільгельма I з каралямі Людовікам IV Заморскім і Лотарам. У выніку Арнульф загадаў забіць герцага Вільгельма падчас аднаго спаткання ў Пікіньі 17 снежня 942 года. Але ў бязлітаснай барацьбе паміж Фландрыяй і Нармандыяй абодва бакі апынуліся аднолькава моцнымі і ім не ўдалося адолець адзін аднаго.

У 958 годзе Арнульф адмовіўся ад улады на карысць свайго сына Бадуэна (Балдуіна) III Маладога (каля 940 — 1 студзеня 962), але той у 962 годзе нечакана памёр, пасля чаго Арнульф вярнуўся зноў да ўлады.

Пасля яго смерці ў 965 годзе яго спадчыннікам стаў малалетні сын Бадуэна III, Арнульф II (961/962 — 30 сакавіка 988). Кароль Лотар паспрабаваў скарыстацца маленствам графа Арнульфа і паспрабаваў захапіць Фландрыю, уварваўшыся ў яе. Кароль змог захапіць Тэруан, Сен-Поль, Дуэ і Арас, але пасля ўмяшання імператара Атона I, закліканага біскупам Камбрэ, быў вымушаны адступіць і страціў захопленыя землі. Пасля смерці караля Францыі Людовіка V у 987 годзе Арнульф II падтрымаў прэтэнзіі на прастол Карла Латарынгскага і не прызнаў выбар каралём Гуга Капета. У выніку Гуга распачаў паход на Фландрыю, захапіўшы большую яе частку. У выніку Арнульф быў вымушаны змірыцца і прызнаць сябе васалам Францыі.

Спадчынікам Арнульфа ў 988 годзе стаў яго старэйшы сын, Бадуэн (Балдуін) IV Барадаты (каля 980 — 30 мая 1035). Ён пакінуў паўднёвую частку сваіх уладанняў у руках васалаў, графаў Гіна, Эдэна і Сен-Поля, засяродзіўшы свае высілкі на пашырэнні Фландрыі на ўсход. У 1006 годзе ён захапіў Валансьен. Толькі ў 1007 годзе імператару Генрыху II удалося прымусіць пры дапамозе караля Францыі і герцага Нармандыі вярнуць горад. Да 1012 года імператар быў вымушаны аддаць Бадуэну востраў Вальхерэн з чатырма іншымі астравамі (у Зеландыі) і вобласць Чатырох акруг, што паклала пачатак так званай імперскай Фландрыі, а таксама маркграфства Валансьен, дзякуючы чым Бадуэн IV стаў таксама васалам імператара.

Яго сын Бадуэн (Балдуін) V Лільскі (каля 1012 — 1 верасня 1067) скарыстаўся паўстаннем герцага Латарынгіі Готфрыда Барадатага, авалодаўшы ўсёй вобласцю, размешчанай паміж Шэльдай і Дэндрай, здолеўшы ўтрымаць яе за сабой. Ён быў жанаты з дачкой караля Францыі Роберта II. У 1060—1065 гадах ён быў рэгентам Францыі пры малалетнім каралю Філіпе I. Ён здушыў паўстанне супраць Філіпа, на працягу ўсяго свайго кіравання распараджаўся даходамі каралеўства. Акрамя гэтага Бадуэн адмовіўся ад войнаў з Нармандыяй, выдаўшы за яе герцага Вільгельма, будучага караля Англіі, сваю дачку Мацільду. Таксама Бадуэн змог выгодна ажаніць сваіх сыноў. Старэйшы, Бадуэн (Балдуін) VI (каля 1029 — 10 ліпеня 1070) у 1051 годзе ажаніўся з Рышыльдзе, удаве графа Эно Германа, дзякуючы чаму нягледзячы на пратэсты імператара атрымаў у спадчыну графства. Малодшы, Роберт I Фрызскі (1031 — 13 кастрычніка 1093 года), у 1063 годзе ажаніўся з Гертрудай Саксонскай, удавой графа Галандыі Флорыса I, дзякуючы чаму стаў апекуном малалетняга графа Дзірка V.

Пасля смерці бацькі ў 1067 годзе Бадуэн VI аб’яднаў Фландрыю і Эно. Але пасля яго смерці ў 1070 годзе яго сыны Арнульф III (каля 1055 — 22 лютага 1071) і Бадуэн II (каля 1056 — 8 чэрвеня 1098) засталіся малалетнімі пад апекай маці. І гэтым вырашыў скарыстацца брат Бадуэна VI, Роберт, які арганізаваў паўстанне ў 1070 годзе, дзякуючы якому ён захапіў Гент і абвясціў сябе графам Фландрыі. Арнульф і яго маці звярнуліся па дапамогу да караля Францыі Філіпа I, атрымаўшы таксама падтрымку графа Херэфарда Вільяма Фіц-Осберна, які прывёў армію з Нармандыі. 22 лютага 1071 года каля гары Касель адбылася бітва, у выніку якой Арнульф і Вільям загінулі. Кароль Філіп неўзабаве прымірыўся з Робертам I і прызнаў яго графам Фландрыі, а Рыхільда з Бадуэнам замацаваліся ў Эно, заклікаўшы на дапамогу імператара. Пасля доўгай барацьбы Бадуэн II памірыўся з дзядзькам. Ён стаў родапачынальнікам лініі Эно Фландрскага дому.

Роберт I перанёс сталіцу графства ў Бругэ. Пры ім Фландрыя канчаткова зрабілася хрысціянскай краінай. Ён падтрымліваў свайго пасерба Дзірка V супраць біскупа Утрэхта і герцага Ніжняй Латарынгіі Готфрыда Гарбатага. Ён варагаваў з каралём Англіі Вільгельмам I, для барацьбы з якім Роберт заключыў саюз з каралём Даніі Кнудам VI, выдаўшы за яго замуж сваю дачку Адэлу. У 1087—1090 гадах ён пачаў паломніцтва ў Іерусалім.

Старэйшы сын Роберта I, Роберт II Іерусалімскі (каля 1065 — 5 кастрычніка 1111) стаў спадчынікам бацькі ў 1093 годзе. Ён змог яшчэ больш пашырыць свае ўладанні. У 1097 годзе Роберт прыняў удзел у Першым крыжовым паходзе. Ён зблізіўся з Францыяй, бачачы ў ёй саюзніка супраць караля Англіі.

Яго сын Бадуэн VII (1093 — 17 чэрвеня 1119) стаў спадчынікам бацькі ў 1111 годзе. Ён працягнуў палітыку бацькі ў дачыненні да Англіі. Бадуэн памёр у 1119 годзе ад ранення, атрыманага ім у Нармандыі. Дзяцей ён не пакінуў, а прастол завяшчаў сыну сваёй сястры, дацкаму прынцу Карлу I Добраму, выгадаванаму пры фландрскім двары.

Пасля смерці Карла Добрага на прастол таксама прэтэндаваў Вільгельм Іпрскі (каля 1070—1165), незаконны сын брата Роберта II — Філіпа ван Ло (пам. да 1127). Ён быў апошнім прадстаўніком фландрскай галіны дому.

Графы Эно

Бадуэн II (каля 1056 — 8 чэрвеня 1098) стаў родапачынальнікам другога дому Эно. Пасля беспаспяховай барацьбы з дзядзькам, графам Фландрыі Робертам I, ён памірыўся з ім. У 1097 годзе ён адправіўся ў Першы крыжовы паход, у час якога загінуў.

Ён пакінуў некалькі сыноў і дочак. Ад малодшага сына, Арнольда, пайшла галіна сеньёраў дэ Рэль, якая згасла ў 1287/1288 годзе. А старэйшы сын, Бадуэн (Балдуін) III (1188—1220) атрымаў у спадчыну Эно. Ён прад’яўляў правы на Фландрыю пасля смерці Бадуэна VII, але беспаспяхова.

Яго спадчыннікам стаў старэйшы сын Бадуэн (Балдуін) IV Будаўнік (каля 1108 — 8 лістапада 1171). Падчас яго маленства да 1127 года рэгенткай графства была яго маці, Іаланда Гелдэрнская. Яна арганізавала заручыны сына з Алісай Намюрскай (каля 1115—1169), з якой Бадуэн ажаніўся каля 1130 года. Дзякуючы гэтаму шлюбу ў 1189 годзе графства Намюр пасля згасання Намюрскага дому перайшло да сына Бадуэна IV.

Бадуэн IV беспаспяхова прад’яўляў правы на Фландрыю ў 1127 годзе пасля смерці Карла Добрага, а потым у 1128 годзе пасля смерці Вільгельма Клітана. У 1147 годзе Бадуэн паспрабаваў ізноў захапіць Фландрыю, скарыстаўшыся тым, што яе граф Цьеры Эльзаскі адправіўся ў Крыжовы паход. Але спроба скончылася нічым. У 1151 годзе Цьеры і Бадуэн заключылі мір. У 1161 годзе Бадуэн ажаніў свайго сына Бадуэна з дачкой Цьеры Маргарытай, што дазволіла таму праз 40 гадоў атрымаць Фландрыю.

Графы Эно, Фландрыі і Намюра

Бадуэн V (1150 — 17 снежня 1195) стаў спадчынікам бацькі ў Эно ў 1171 годзе. Ён зблізіўся са сваім шваграм, графам Фландрыі Філіпам I Эльзаскім, заключыўшы з ім у 1177 годзе дагавор аб саюзе. У 1180 годзе Бадуэн выдаў сваю дачку Ізабелу за караля Францыі Філіпа II Аўгуста, які атрымаў у якасці пасагу Артуа. У 1189 годзе Бадуэн атрымаў ад імператара графства Намюр, узведзенае ў маркграфства, а ў 1191 годзе пасля смерці Філіпа Эльзаскага атрымаў Фландрыю. За Намюр яму прыйшлося весці вайну з братам жонкі Генрыхам I Намюрскім, з якой ён выйшаў пераможцам у 1194 годзе.

Бадуэн V пакінуў некалькіх сыноў. Фландрыю і Эно атрымаў у спадчыну яго старэйшы сын Бадуэн (Балдуін) IX (1171—1205), Намюр атрымаў другі сын, Філіп I (1175 — 12 кастрычніка 1212).

Стаўшы графам, Бадуэн IX у адрозненне ад бацькі стаў прыхільнікам караля Англіі. У 1200 годзе яму ўдалося паводле Перонскага дагавора атрымаць поўнач Артуа, а таксама атрымаць суверэнітэт над Гінам, Арам і Бецюнам. А ў 1202 годзе ён разам з малодшымі братамі Генрыхам і Эсташам адправіўся ў Чацвёрты крыжовы паход, пакінуўшы рэгентам Фландрыі Філіпа Намюрскага, а рэгентам Эно — свайго пабочнага брата Вілема дэ Вершына. У выніку гэтага паходу Бадуэн быў выбраны імператарам Лацінскай імперыі, але ў 1205 годзе трапіў у палон, дзе і памёр. У Лацінскай імперыі яго спадчыннікам стаў брат Генрых (каля 1176 — 11 ліпеня 1216). Яшчэ адзін брат, Эсташ (пам. пасля 1217) у 1210—1216 гадах быў рэгентам Фесаланікскага каралеўства.

Бадуэн IX пакінуў толькі дзвюх дочак, Жанну (1188 — 5 снежня 1144) і Маргарыту II (2 чэрвеня 1202 — 10 лютага 1180), якія паслядоўна кіравалі ў Фландрыі і Эно. Іншыя браты Бадуэна IX дзяцей не пакінулі.

Існавала яшчэ лінія сеньёраў Себург, родапачынальнікам якой быў брат Бадуэна V, Генрых (пам. пасля 1207). Яна загасла ў першай палове XIII стагоддзя.

Таксама існавала пабочная лінія сеньёраў дэ Вершын, родапачынальнікам якой быў незаконны сын Бадуэна IV дэ Эно — Вілем дэ Вершын, рэгент Эно ў 1201—1205 гадах. Апошні прадстаўнік гэтай лініі, Жан III дэ Вершын (пам. 25 кастрычніка 1415) загінуў у бітве пры Азенкуры.

Дамы, якія магчыма паходзяць ад Фландрскага дому

Некаторыя спецыялісты выводзяць з Фландрскага дому наступныя роды:

• Булонскі дом. Яго родапачынальнікам лічыцца граф Булоні Адалульф (пам.933). Магчыма ён быў сынам Бадуэна II Лысага, графа Фландрыі. Але існуюць і іншыя версіі яго паходжання.
• графы Панцье, Сен-Поль, сеньёры дэ Кусі. Іх магчымы продак, Ангеран I, граф Гента, Куртрэ і Турне ў 853—866 і граф дэ Эно ў 870—880 гадах, быў сынам графа Ангерана (пам. 851), дзеда Бадуэна I Жалезная Рука. Магчымым унукам Ангерана I быў Ангеран II, граф Эно ў 920—925 гадах.

Гл. таксама

• Спіс кіраўнікоў Фландрыі
• Спіс графаў Эно
• Графства Фландрыя
• Графства Эно
• Лацінская імперыя
• Спіс графаў Булонскіх

Спасылкі

• Сайт MEDIEVAL lANDs (англ.)
• Сайт Міраслава Марака (англ.)

Бібліяграфія

1. Пиренн А. Средневековые города Бельгии. — СПб.: Издательская группа «Евразия», 2001. — 512 с. — 2 000 экз. — ISBN 5-8071-0093-X.