Хадкевічы

шляхецкі род

Хадкевічы — шляхецкі род Вялікага Княства Літоўскага герба «Касцеша», які з другой паловы XV ст. адносіўся да катэгорыі магнатаў Вялікага Княства Літоўскага, а пазней — Рэчы Паспалітай.

Хадкевічы
Хадкевіч[d]
Хадкевіч[d]
Лагатып Вікісховішча Медыяфайлы на Вікісховішчы
Палац Хадкевічаў у Вільні
Праваслаўны Супрасльскі манастыр заснаваны Аляксандрам Іванавічам Хадкевічам

У сярэдзіне XIX ст. (па прычыне продажы маёнткаў з-за фінансавых цяжкасцей) перасталі адносіцца да латыфундыстаў.

Асобныя прадстаўнікі роду карысталіся гербам «Грыф з мячом».

Паходжанне правіць

Паходзяць ад баярына Ходзькі Юр’евіча, які ў 1434 г. разам з іншымі асобамі падпісаў акт уніі ВКЛ з Польшчай.

Даследчыкі, якія ў XIX—XX стст. займаліся генеалогіяй Хадкевічаў, выводзілі Хадкевічаў ад Ходара (Ходзькі/Фёдара) Юр’евіча, які, на іх думку, належаў да кіеўскіх праваслаўных («рускіх») баяр. Сучасная літоўская даследчыца Гянуце Кіркене прыйшла да высновы, што Ходзька Юр’евіч быў гродзенскім праваслаўным «рускім» («русінскім») баярынам — паходзіў з Гарадка (каля горада Гродна ў Гарадзенскім павеце ВКЛ) — і сваім узвышэннем да ўзроўню эліты Вялікага Княства Літоўскага быў абавязаны вялікаму князю літоўскаму Вітаўту[1]. На думку Кіркене, Ходзька Юр’евіч яшчэ ў 1422 г. быў адным з падпісантаў (у якасці сведкі з боку знаці Вялікага Княства Літоўскага) Мельнскага мірнага дагавора паміж Вялікім Княствам Літоўскім і Польскім Каралеўствам[2]. Менавіта з Ходзькі, нашчадкі якога пачалі пісацца як «Хадкевічы», пачынаецца трывалае знаходжанне гэтага роду ў складзе арыстакратыі на ўсім працягу існавання ВКЛ.

Літоўская даследчыцца Гянуце Кіркене выказвае гіпотэзу, што праваслаўныя «рускія» баяры Хадкевічы яшчэ з часоў вялікага князя Вітаўта, калі прынялі герб «Касцеша» і былі ўключаны ў гербавае брацтва, сталі, верагодна, этнічнымі літоўцамі («адаптаванымі літоўцамі»), нягледзячы на тое заставаліся яшчэ доўга праваслаўнымі і патрымлівалі друк на «рускай мове» (старабеларускай мове)[3]. Сучасны літоўскі даследчык Рымвідас Пятраўскас адзначае, што, нягледзячы на разгалінаванне роду Хадкевічаў у XVI ст. на праваслаўных і католікаў, родавая салідарнасць заўсёды захоўвалася і падтрымлівалася ідэнтычнасць Хадкевічаў як аднаго «дома» (domus et familia), бо гэта яскрава бачна на прыкладзе стварэння Хадкевічамі ў 1510—1511 гг. праваслаўнага Супрасльскага манастыру як маўзалея і патэона Хадкевічаў і месца захавання царкоўнай і гістарычнай памяці роду, што таксама прадугледжвала (як запавятаў Аляксандр Іванавіч Хадкевіч) захаванне ўсіх галоўных родавых дакументаў Хадкевічаў менавіта ў Супраслі і перадачу маёнткаў іншым галінам роду ў выніку нястачы пераемнікаў-мужчын у адной з галін, нягледзячы на канфесійную прыналежнасць[4].

Узвышэнне роду правіць

У другой палове XVI ст. Хадкевічы перайшлі з праваслаўя ў кальвінізм, а потым у каталіцтва. У 1568 г. сярэдняя галіна роду атрымала графскі тытул Свяшчэннай Рымскай імперыі. Тытул быў прызнаны ў ВКЛ, тытулаваліся графамі на «на Шклове і Мышы». Пасля згасання сярэдняй галіны роду ў 1626 г. тытул перайшоў да малодшай галіны.

Маёнткі правіць

За часы росквіту сваёй магутнасці ў XVI—XVII стст. Хадкевічы валодалі шматлікімі маёнткамі ў розных кутках Вялікага Княства Літоўскага, а пасля адыходу Падляшша і «украінскіх ваяводстваў» па выніках Люблінскай уніі (1569 г.) у склад Польскага Каралеўства — яшчэ і ў Польскім Каралеўстве — у прыватнасці на Валыні і Кіеўшчыне (вылучаўся абшарам маёнтак Чарнобыль). У той жа час галоўнымі рэзідэнцыямі Хадкевічаў былі замкі ў ВКЛ (Быхаўскі замак, Ляхавіцкі замак, Шклоўскі замак і Копыскі замак) і палацы ў Вільні. На тэрыторыі Жамойці замкаў не мелі.

Да валоданняў Хадкевічаў у розныя часы належалі вялізныя маёнткі ў Гарадзенскім павеце (Бераставіца, Вялікая Бераставіца, Гарадок, Рось, Супрасль, Заблудаў, Дойліды), у Ваўкавыскім павеце (Свіслач, Гнезна), у Новагародскім павеце (Ляхавічы, Мыш, частка Глускага маёнтка), у Аршанскім павеце (Быхаў, Шклоў, Копысь, Бобр), у Мазырскім павеце (Петрыкаў), у Жамойцкім старостве (маёнткі Шаўкяны, Лідавяны, Відуклі, Шкуды, Крацінга, Грусце, Гондынга, Гінталішкі і інш.), у Кіеўскім ваяводстве (Чарнобыль) і інш.

Мецэнацкая дзейнасць правіць

Збіралі бібліятэкі, архівы.

Найбольш вядомыя прадстаўнікі правіць

 
Тытульны ліст кнігі «Сем герояў Хадкевічаў» П. Ляцкага. Медзярыт К. Гётке

Радавод першых пакаленняў правіць

 
Хадкевіч
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Геранім
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ян Караль
 
 
Ганна Схаластыка
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Геранім
 
Ян
 
 
Аляксандр
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Аляксандр
 
 
Ходзька
 
Іван
 
Аляксандр
 
 
Рыгор
 
 
Андрэй
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Аляксандра
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ганна
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Канстанцін
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сафія
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Юрый
 
 
Юрый
 
 
 
 
 
 
Ян Казімір
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Геранім
 
Крыштаф
 
 
Аляксандр Крыштаф
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Гальшка
 
 
 
 
 
 
Геранім Караль
 
 

Зноскі

  1. Кіркене, Г. Новы погляд на род Хадкевічаў — графаў на Шклове і Мышы / Г. Кіркене // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 60; Kirkiene, G. Korzenie rodu Chodkiewiczów // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2002. — № 17. — S. 52—55.
  2. Кіркене, Г. Новы погляд на род Хадкевічаў — графаў на Шклове і Мышы / Г. Кіркене // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 60.
  3. Кіркене, Г. Новы погляд на род Хадкевічаў — графаў на Шклове і Мышы / Г. Кіркене // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 60; Kirkiene, G. Korzenie rodu Chodkiewiczów // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2002. — № 17. — S. 55.
  4. Пятраўскас, Р. Чаму вымірае магнатэрыя: лёсы магнацкіх радоў Вялікага Княства Літоўскага / Р. Пятраўскас // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 22.

Літаратура правіць

  • Грыцкевіч, А. Хадкевічы / А. Грыцкевіч // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя : у 3 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал.рэд.) [і інш.]; Маст. З. Э. Герасімовіч. — Мінск : БелЭн, 2006. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — С. 709—711.
  • Dmitruk S. Geneza rodu Chodkiewiczów // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2004. — № 17.
  • Кіркене, Г. Новы погляд на род Хадкевічаў — графаў на Шклове і Мышы / Г. Кіркене // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 59—70.
  • Kirkiene, G. Korzenie rodu Chodkiewiczów // Białoruskie Zeszyty Historyczne. — 2002. — № 17. — S. 34—56.
  • Пятраўскас, Р. Чаму вымірае магнатэрыя: лёсы магнацкіх радоў Вялікага Княства Літоўскага / Р. Пятраўскас // ARCHE. — 2014. — № 6. — С. 11—25.

Спасылкі правіць