Ханаанскія мовы

Ханаанскія мовы (таксама ханаанейскія) — падсям’я семіцкіх моў, на якіх размаўлялі народы старажытнага Ханаана — яўрэі, фінікійцы, амарэі, маавіцяне, эдумейцы і карфагеняне. Усе гэтыя мовы перасталі быць гутарковымі ў пачатку нашай эры (калі вымерла пунічная — невядома). Старажытнаяўрэйская мова бесперапынна заставалася літаратурнай і літургічнай мовай сярод яўрэяў і самарыцян.

Ханаанскія мовы
Таксон	галіна
Прарадзіма	Ханаан
Арэал	Блізкі Усход
Класіфікацыя
Настратычныя мовы (гіпотэза) Заходне-настратычныя мовы Афразійскія мовы Цэнтральнасеміцкія мовы Семіцкія мовы Паўночна-Заходнія семіцкія мовы
Склад
фінікійскія, іўрыт
Коды моўнай групы
ISO 639-2	—
ISO 639-5	—

Класіфікацыя

Дзве галоўныя галіны гэтай падсям’і — іўрыт і фінікійская мова. Ханаанскія мовы, нароўні з арамейскімі і ўгарыцкай, утвараюць паўночнасеміцкую падгрупу.

Адметныя рысы

Тыпалагічныя рысы ханаанейскіх моў у параўнанні з арамейскай:

• прэфікс h- выкарыстоўваецца як артыкль (у арамейскай — постфікс -a). Хутчэй за ўсё, гэта ханаанскае новаўвядзенне.
• Займеннік першай асобы ʼnk (אנכ anok(i), у арамейскай — ʼnʼ/ʼny) — што збліжае іх з акадскай, старажытнаегіпецкай і берберскай.
• Зрух галосных ā > ō (ханаанскі зрух).
• Інвертаванае ўжыванне часавага саюза wa, якое праяўляецца ў тым, што, калі wa стаіць перад дзеясловам у пачатку сказа, ён надае форме мінулага часу («перфектнай») дзеяслова значэнне будучага часу, і наадварот, у форме будучага часу («імперфектнай») дзеяслова — значэнне мінулага часу.

Ханаанскія тэксты

Галоўныя крыніцы вывучэння ханаанскіх моў — гэта Танах і старажытныя надпісы:

• Маавіцкая: Стэла Меша, Надпіс з Эль-Керак
• Старажытнаяўрэйская мова: Каляндар з Гезера, Хірбет Кеяфа
• Фінікійская мова: Саркафаг цара Ахірама, надпіс на саркафагу Эшмуназара II, біблскі надпіс.
• Пунічная мова: у п’есе Плаўта «Пуніец» (Poenulus) у пачатку пятага акту.

Надпіс Дэір Ала напісаны на арамейскай з паўднёваханаанскімі асаблівасцямі, і класіфікуецца Хецранам (Hetzron) як ханаанская.

Гл. таксама

• Заходнесеміцкія мовы
• Угарыцкія мовы

Літаратура

• Дьяконов И. М. Языки древней Передней Азии. М., 1967
• The Semitic Languages. Routledge Language Family Descriptions. Edited by Robert Hetzron. New York: Routledge, 1997.
• Garnier, Romain; Jacques, Guillaume A neglected phonetic law: The assimilation of pretonic yod to a following coronal in North-West Semitic(англ.) // Bulletin of the School of Oriental and African Studies : journal. — 2012. — Т. 75.1. — С. 135—145. — DOI:10.1017/s0041977x11001261

Спасылкі

• Some West Semitic Inscriptions
• How the Alphabet Was Born from Hieroglyphs Архівавана 30 чэрвеня 2016. Biblical Archaeology Review