Хвалынская археалагічная культура

Хвалы́нская культура — археалагічная культура меднага веку ва Усходняй Еўропе. Ахоплівала тэрыторыю сярэдняга Паволжа і частку зямель на поўнач ад Каўказа. Перыяд існавання: канец 5 тысячагоддзя да н. э. — першая палова 4 тысячагоддзя да н. э..

Хвалынская культура Медны век
Геаграфічны рэгіён	Усходняя Еўропа
Лакалізацыя	Паволжа
Датаванне	канец 5 тысячагоддзя да н. э. — першая палова 4 тысячагоддзя да н. э.
Носьбіты	прота-індаеўрапейцы
Тып гаспадаркі	жывёлагадоўля
Даследчыкі	С. А. Агапаў, І. Б. Васільеў, В. І. Пестрыкава
Пераемнасць
Сярэдняволжская культура, сярэднястогаўская культура → Ямная культура, Батайская культура
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Вылучэнне

Помнікі хвалынскай культуры даследаваліся савецкімі археолагамі з 1931 г., аднак магчымасць вылучыць іх у самастойную культуру з’явілася толькі пасля даследавання 158 да-ямных магільняў у 1977—1979 гг. Першыя даследчыкі: С. А. Агапаў, І. Б. Васільеў, В. І. Пестрыкава. Назва культуры паходзіць ад наймення горада Хвалынск у Саратаўскай вобласці. У 1980-я гг. помнікі і артэфакты Хвалынскай культуры былі знойдзены ад тэрыторыі Пензенскай вобласці на захадзе да тэрыторыі Арэнбургскай вобласці на ўсходзе, што вызначыла межы яе распаўсюджання.

Паходжанне

Большасць даследчыкаў лічаць, што носьбіты Хвалынскай культуры прыйшлі ў Паволжа з Дону. Яны былі еўрапеіоідамі. Генетычныя даследаванні паказалі, што яны былі блізкімі да сучаснага насельніцтва Заходняй Еўропы з прымешкам спадчыны выхадцаў з Паўночнага Каўказа. Падабенствы артэфактаў і генетычнай спадчыны з носьбітамі сярэднястогаўскай культуры могуць сведчыць пра іх адзінае паходжанне або сталую сувязь, сутнасць якой застаецца спрэчнай.

Асаблівасці

У магільнях Хвалынскай культуры знаходзяць косткі авечак, буйной рагатай жывёлы, коней, што сведчыць пра тое, што яе носьбітам была вядома жывёлагадоўля. Акрамя таго, яны займаліся рыбалоўствам і паляваннем. Знойдзены пацеркі са створак рачных ракавін, пласцінкі і падвескі з іклоў дзіка, касцяныя гарпуны і рыбалоўныя гаплікі, крэмневыя ножападобныя пласціны і навершы стрэл.

Кераміка выраблялася з глейкай гліны з прымешкам дробленых ракавін. Пасудзіны кругладонныя, часта са знешнім патаўшчэннем вянца. Арнаментацыя ажыццяўлялася шляхам прышпільвання, штампавання, магчыма адбіткамі плеценых фактур. Асноўныя ўзоры: гарызантальныя і дыяганальныя лініі, зігзагі, хвалістыя лініі, запоўненыя трохкутнікі. Вядомы знаходкі медных калец. Аналіз медных вырабаў паказаў існаванне абмену насельніцтва Хвалынскай культуры з насельніцтвам Трыпольскай культуры.

Нераўнамернае размеркаванне пахавальнага інвентара ў магільнях і знаходкі скіпетраў (меркавана знакаў улады) паказваюць на існаванне ў Хвалынскім грамадстве сацыяльнага распластавання.

Спасылкі

• Хвалынская культура
• Хвалынские энеолитические могильники и хвалынская энеолитическая культура. Исследования материалов Архівавана 8 жніўня 2021.
• Васильев И. Б., Хвалынская энеолитическая культура Архівавана 8 жніўня 2021.
• Mathieson, I., Lazaridis, I., Rohland, N. et al. Genome-wide patterns of selection in 230 ancient Eurasians. Nature 528, 499–503 (2015)