Цвярская губерня
Цвярская губерня (руск.: Тверская губерния) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў 1796—1917 у складзе Расійскай імперыі, у 1917—1929 — у складзе РСФСР у 1922—1929 — у складзе СССР. Была размешчана ў цэнтральнай Расіі, межавала з Маскоўскай і Смаленскай губернямі — на поўдні, Наўгародскай і Валагодскай губернямі — на поўначы, Пскоўскай губерняй — на захадзе і Яраслаўскай — на ўсходзе.
| Цвярская губерня | |||
|---|---|---|---|
 | |||
|
|||
| Краіна |
|
||
| Уваходзіць у |
|
||
| Адміністрацыйны цэнтр | |||
| Дата ўтварэння | 12 (23) снежня 1796 | ||
| Дата скасавання | 1 кастрычніка 1929 | ||
| Насельніцтва |
|
||
| Плошча | 64 686 км² | ||
.svg) |
|||
.png) |
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
.svg){kind=small}
Плошча 56 837 вёрст² (64 686 км²).
Цвярская губерня была ўтворана ў 1796 годзе на месцы Цвярскога намесніцтва, заснаванага 25 лістапада 1775 года.
Цэнтрам губерні быў горад Цвер.
Адміністрацыйны падзел
правіцьУ момант ўтварэння Цвярская губерня ўключала 9 паветаў: Бежацкі, Вышневалоцкі, Зубцоўскі, Кашынскі, Наваторжскі, Асташкаўскі, Ржэўскі, Старыцкі, Цвярскі. У 1803 годзе былі адноўлены скасаваныя пры ўтварэнні губерні паветы: Весьягонскі, Калязінскі і Карчаўскі.
З 1803 да 1918 года ў склад губерні ўваходзілі 12 паветаў:
| № | Павет | Павятовы горад | Плошча, вёрст² |
Насельніцтва[4] (1897), чал. |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Бежацкі | Бежацк (9 450 чал.) | 7 371,5 | 247 952 |
| 2 | Весьягонскі | Весьягонск (3 457 чал.) | 6 171,1 | 155 431 |
| 3 | Вышневалоцкі | Вышні Валачок (16 612 чал.) | 8 149,4 | 179 141 |
| 4 | Зубцоўскі | Зубцоў (2 992 чал.) | 2 610,2 | 103 109 |
| 5 | Калязінскі | Калязін (5 496 чал.) | 2 703,7 | 111 807 |
| 6 | Кашынскі | Кашын (7 544 чал.) | 2 622,5 | 119 510 |
| 7 | Карчаўскі | Карчава (2 384 чал.) | 3 810,9 | 119 009 |
| 8 | Наваторжскі | Таржок (12 698 чал.) | 4 602,4 | 146 178 |
| 9 | Асташкаўскі | Асташкаў (10 445 чал.) | 7 623,6 | 130 161 |
| 10 | Ржэўскі | Ржэў (21 265 чал.) | 3 713,9 | 143 789 |
| 11 | Старыцкі | Старыца (6 368 чал.) | 3 963,1 | 146 143 |
| 12 | Цвярскі | Цвер (53 544 чал.) | 3 494,7 | 166 905 |
28 снежня 1918 года ўтвораны Кімрскі павет, 10 студзеня 1919 года — Краснахолмскі павет. 20 мая 1922 года скасаваны Зубцоўскі, Калязінскі і Карчаўскі паветы, а Весьягонскі і Краснахолмскі перададзены ў Рыбінскую губерню (вернутыя ў 1923). У 1924 годзе скасаваны Краснахолмскі і Старыцкі паветы, а ў 1927 — Кашынскі.
Пастановай Прэзідыума УЦВК «Аб утварэнні на тэрыторыі РСФСР адміністрацыйна-тэрытарыяльных аб’яднанняў краявога і абласнога значэння» ад 14 студзеня 1929 года з 1 кастрычніка 1929 года Цвярская губерня была скасавана і ўтворана Заходняя вобласць з цэнтрам у горадзе Смаленску, у складзе, у якасці асноўнага масіва, ніжэйзгаданых адміністрацыйна-тэрытарыяльных адзінак: Смаленскай, Бранскай і Калужскай губерняў, Ржэўскага павета, паўднёвай часткі Асташкаўскага павета і валасцей Тысяцкай і Боркаўскай, Наваторжскага павета Цвярской губерні. Астатняя тэрыторыя губерні ўвайшла ў Цэнтральна-прамысловую вобласць[5][6].
Насельніцтва
правіць
Нацыянальны склад у 1897 годзе[7]:
| Павет | рускія | карэлы |
|---|---|---|
| Губерня ў цэлым | 92,8 % | 6,7 % |
| Бежацкі | 80,8 % | 19,0 % |
| Весьягонскі | 83,7 % | 16,2 % |
| Вышневалоцкі | 83,4 % | 15,5 % |
| Зубцоўскі | 98,7 % | 1,2 % |
| Калязінскі | 99,9 % | … |
| Кашынскі | 99,9 % | … |
| Карчаўскі | 99,8 % | … |
| Наваторжскі | 89,1 % | 10,6 % |
| Асташкаўскі | 98,8 % | … |
| Ржэўскі | 99,3 % | … |
| Старыцкі | 99,8 % | … |
| Цвярскі | 97,9 % | … |
Дваранскія роды
правіць
Вараб'ёвы, Жолабавы, Завалішыны, Зыкавы, Ігнацьевы, Ізвекавы, Ізедзінавы, Казарынавы, Казіны, Каліцееўскія, Калоўскія, Карабчэўскія, Каравулавы, Карда-Сысоевы, Карпоўскія, Каракіны, Кафтыравы, Кетрыц, Кіслоўскія, Клакачовы, Косцеравы, Свярчковы, Травіны.
Сімволіка
правіць-
-
Герб губерні
(выд. Сукачова, 1878) -
Сучасны малюнак герба
(2000-я гады)
Кіраўніцтва губерні
правіцьГенерал-губернатары
правіць| Імя | Тытул, чын, званне | Час замяшчэння пасады |
|---|---|---|
| Сіверс Якаў Яфімавіч | граф, генерал-паручнік | |
| Брус Якаў Аляксандравіч | граф, генерал-паручнік | |
| Архараў Мікалай Пятровіч | генерал-паручнік |
Кіраўнікі намесніцтва
правіць| Імя | Тытул, чын, званне | Час замяшчэння пасады |
|---|---|---|
| Крачэтнікаў Міхаіл Мікітавіч | генерал-маёр | |
| Туталмін Цімафей Іванавіч | генерал-паручнік | |
| Лапухін Пётр Васільевіч | ||
| Восіпаў Рыгор Міхайлавіч | генерал-маёр | |
| Палікарпаў Аляксандр Васільевіч | генерал-маёр |
Губернатары
правіць| Імя | Тытул, чын, званне | Час замяшчэння пасады |
|---|---|---|
| Тэйльс Ігнацій Антонавіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Мертэнс Васіль Фёдаравіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Ухтомскі Іван Міхайлавіч | князь, сапраўдны стацкі саветнік | |
| Ушакоў Аляксандр Андрэевіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Калагрываў Лука Сямёнавіч | стацкі саветнік | |
| Озераў Пётр Іванавіч | сапраўдны камергер | |
| Усевалажскі Мікалай Сяргеевіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Барысаў Васіль Андрыянавіч | стацкі саветнік | |
| Абрэскаў Дзмітрый Міхайлавіч | стацкі саветнік | |
| Горн Пётр Рыгоравіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Апраксін Пётр Іванавіч | граф, сапраўдны стацкі саветнік | |
| Цюфяеў Кірыл Якаўлевіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Талстой Аляксандр Пятровіч | граф, сапраўдны стацкі саветнік | |
| Балгаўскі Якаў Дзмітрыевіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Бакунін Аляксандр Паўлавіч | стацкі саветнік (тайны саветнік) | |
| Бараноў Павел Трафімавіч | граф, Світа Яго Вялікасці, генерал-маёр, в. а. (зацверджаны 13.09.1858) | |
| Баграціён Пётр Раманавіч | князь, Світа Яго Вялікасці, генерал-маёр (генерал-лейтэнант) | |
| Сомаў Афанасій Мікалаевіч | у званні камергера, сапраўдны стацкі саветнік (тайны саветнік) | |
| Ахлёстышаў Павел Дзмітрыевіч | у званні камергера, сапраўдны стацкі саветнік | |
| Галіцын Мікалай Дзмітрыевіч | князь, тайны саветнік | |
| Шырынскі-Шыхматаў Аляксей Аляксандравіч | князь, сапраўдны стацкі саветнік (гофмайстэр) | |
| Урусаў Сяргей Дзмітрыевіч | князь, сапраўдны стацкі саветнік | |
| Сляпцоў Павел Аляксандравіч | сапраўдны стацкі саветнік | |
| Бюнтынг Мікалай Георгіевіч | сапраўдны стацкі саветнік |
Параўнанне з Цвярской вобласцю
правіць| Плошча | Насельніцтва | |
|---|---|---|
| Цвярская губерня, 1913 | 65,1 тыс.км² | 2351,1 тыс.чал.[8] |
| Цвярская вобласць, 2010 | 84,2 тыс.км² | 1353,5 тыс.чал.[9] |
Зноскі
- ↑ Областные объединения Советов // Civil war and military intervention in the USSR (encyclopedia)
- ↑ http://lawru.info/dok/1918/12/23/n1206002.htm
- ↑ http://www.webcitation.org/65c5ZctOB
- ↑ Першы ўсеагульны перапіс насельніцтва Расійскай Імперыі 1897 г.. Архівавана з першакрыніцы 21 лютага 2012. Праверана 3 снежня 2017.
- ↑ Пастанова УЦВК ад 14.01.1929 «Аб утварэнні на тэрыторыі Р. С. Ф. С. Р. адміністрацыйна-тэрытарыяльных аб’яднанняў краявога і абласнога значэння»
- ↑ Пастанова УЦВК ад 14.01.1929 «Аб утварэнні на тэрыторыі Р. С. Ф. С. Р. адміністрацыйна-тэрытарыяльных аб’яднанняў краявога і абласнога значэння»
- ↑ Дэмаскоп Weekly — Дадатак. Даведнік статыстычных паказчыкаў
- ↑ Статистический ежегодник России. 1913 г . СПб., 1914.
- ↑ Папярэднія вынікі Усерасійскай перапісу насельніцтва 2010 года
Літаратура
правіць- Спісы населеных месцаў Цвярской губерні 1862 Архівавана 22 красавіка 2013., Электронны геакадаваны варыянт СНМ Архівавана 6 чэрвеня 2014., База даных па СНМ у комплексе з архіўнай і сучаснай картай Архівавана 27 ліпеня 2021.
Карты
правіць- Карта Цвярскога намесніцтва (1792 г)
- Карта Цвярскога намесніцтва (1796 г). Малафарматны атлас Расійскай імперыі.
- Карта Цвярской губерні (1800 г). Ліст 14. Атлас Расійскай імперыі.
- Карта Цвярской губерні (1821 г). «Геаграфічны атлас Расійскай імперыі, Царствы Польскага і Вялікага Княства Фінляндскага»
- Карта Цвярской Губерні (1835 г). «Атлас Расійскай Імперыі, які змяшчае ў сабе 51 губерню, 4 вобласці, Царства Польскае і Княства Фінляндскае».
- Карта Цвярской губерні з «Атласа» А. А. Ільіна 1876 года
- Двухвярстовая тапаграфічная межавая карта Цвярской губерні здымкі А. І. Мендэ (Мендт) Архівавана 11 кастрычніка 2016., 1853 г. (аўтаматызаваны прагляд з сучаснымі картамі і касмічнымі здымкамі)
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Цвярская губерня- ЭСБЕ:Тверская губерния
- Бібліятэка Царскае Сяло, кнігі па гісторыі Цвярской губерні (Памятныя кніжкі), PDF Архівавана 9 лютага 2015.
.jpg){kind=link}
