Юрый Яраславіч (князь тураўскі)
Юрый Яраславіч (ст.-рус.: Гюрги Ярославич, Дюрги Ярославич; 1102 — пасля 1167) — князь тураўскі (1157 — пасля 1167).
| Юрый Яраславіч | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Гюрги Ярославич, Дюрги Ярославич | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Барыс Юр’евіч | ||||||
| Нараджэнне | не раней за 1112 | ||||||
| Смерць | каля 1168 | ||||||
| Род | Ізяславічы Тураўскія | ||||||
| Бацька | Яраслаў Святаполчыч | ||||||
| Маці | Уладзіслаўна Яраслаўля[d][1] | ||||||
| Жонка | Ганна Усеваладкаўна[d] | ||||||
| Дзеці | Іван Юр’евіч, Святаполк Юр’евіч, Яраслаў Юр’евіч, Глеб Юр’евіч, Яраполк Юр’евіч, Мальфрыда Юр’еўна[d] і Ганна Юр’еўна[d][2] | ||||||
Апанаваў Тураўскай зямлёй, якая стала ўладаннем роду яго нашчадкаў Ізяславічаў Тураўскіх, князёў тураўскіх, пінскіх, дубровіцкіх, магчыма, сцепанькіх і іншых. Апошнім уладар Тураўскай зямлі перад падзелам на удзелы.
Паходжанне правіць
Другі сын уладзімірскага князя Яраслава Святаполчыча, які змагаўся за сваю спадчыну — тураўскі сталец — з вялікім князем кіеўскім Уладзімірам Манамахам, але загінуў у 1123 годзе падчас аблогі Уладзіміра.
Магчыма, брат Юрыя -- Вячаслаў Яраславіч, згадваецца пад 1127 годзе як князь клецкі, але ёсць іншая версія паходжання Вячаслава. Сёстры -- Сафія, жонка князя менскага Расціслава Глебавіча, і Прыбыслава, прыкладна з 1136 года жонка заходнепаморскага князя Рацібора І.
Раннія гады правіць
Упершыню згадваецца пад 1144 годам у сувязі з жаніцьбай з Ганнай Усеваладкаўнай, дачкой гарадзенскага князя Усеваладкі: «тои же зиме Всеволод отда две Всеволодковне Володимири внуце едину за Володимира за Давыдовича а другу за Яраслалича за Дюрдя, обе одной недели»[3], — выдаваў сясцёр замуж іх апякун, вялікі князь кіеўскі Усевалад Ольгавіч.
У 1149 годзе Юрый Яраславіч згадваецца як радца вялікага князя кіеўскага Юрыя Даўгарукага, не меў сваёй воласці, быў служылым князем[4].
У 1155 годзе Юрый Даўгарукі перадаў Тураў свайму сыну Барысу.
Княжанне правіць
У 1158 годзе Юрый Даўгарукі памёр, Тураў заняў Юрый Яраславіч, напэўна, выкарыстаўшы ад’езд Барыса ў Кіеў на пахаванне бацькі.
Новы вялікі князь кіеўскі Ізяслаў Давыдавіч патрабаваў ад Юрыя Яраславіча падпарадкавання, а калі Юрый не паслухаў — пайшоў да Турава. У 1158 годзе да Турава і Пінска падышло войска шасці рускіх князёў на чале з вялікім князем кіеўскім. Дзесяць тыдняў доўжылася аблога — самая працяглая за часы сярэдневяковай Русі, абаронцы не толькі біліся на гарадскіх сценах, але і рабілі вылазкі. А калі ў войску вялікага князя кіеўскага пачаўся паморак коней, яно мусіла зняць аблогу і сысці. Другі па важнасці горад Тураўскай зямлі — Пінск — таксама здолеў адбіцца.
Пагаднення з вялікім князем кіеўскім не было, праз два гады, у 1160 годзе, паход пяці князёў на Тураў паўтарыўся. Тры тыдні яны стаялі аблогай пад Туравам, але і гэты паход быў адбіты, паводле Іпацеўскага летапісу, «…и тако не успевше ему ничтоже, возвратишася въсвояси, не створише съ нимъ мира».
Толькі ў 1162 годзе (фактычна ў 1161 годзе) вялікі князь кіеўскі Расціслаў Мсціславіч заключыў мір з Юрыем Яраславічам і прызнаў за ім Тураўскую зямлю. Такім чынам Тураўская зямля стала ўладаннем дынастыі Ізяславічаў.
На думку Міколы Ермаловіча, падзеі 1157 года, як і ранейшыя — 1013, 1146 — паказваюць, што жыхары Тураўскай зямлі разумелі свае асобныя ад Кіева інтарэсы.
Юрый Яраславіча не згадваецца летапісамі ў сувязі з іншымі усобіцамі і войнамі.
Пры Юрыі і яго нашчадках у 1170—1175 гадах у Тураве ўзведзена мураваная царквы, архітэктурай блізкая тагачасным кіеўскім і ўладзімірскім храмам. На час княжання Юрыя прыпадае дзейнасць тураўскага епіскапа Кірылы, якога ў 1169 года князь з тураўскімі старэйшынамі і ўпрасіў прыняць епіскапства.
Апошні раз згадваецца пад 1167 годзам у сувязі са шлюбам сваёй дачкі Малфрыды з Усеваладам Яраславічам: «…Ярослав Изяславич поем дчерь Дюргия у Ярославича Малфрид ис Турова за сына Всеволода».
Памёр Юрый Яраславіч паміж 1167 і 1170 гадамі, імаверна, падзяліў княства паміж сваімі сынамі. Сярод пяці сыноў трое згадваюцца як «Тураўскія», «з Турава» — Святаполк, Іван і Глеб. Святаполк згаданы як «Тураўскі» ў 1162 годзе (яшчэ пры жыцці бацькі), Іван «з Турава» — у 1170 годзе[5]. Таму Пётр Лысенка вызначае імаверны парадак княжання братоў у Тураве як Святаполк, Іван і Глеб, аднак, пры гэтым Святаполк памёр толькі ў 1190 годзе.
Нашчадкі правіць
У Юрыя Яраславіча і яго жонкі было 5 сыноў і 2 дачкі:
- Святаполк — князь тураўскі;
- Іван
- Яраслаў — князь пінскі;
- Глеб — князь дубровіцкі;
- Яраполк — князь пінскі;
- Ганна — жонка вялікага князя кіеўскага Рурыка Расціславіча;
- Малфрыд — жонка князя луцкага Усевалада Яраславіча.
Зноскі
- ↑ Pas L. v. Genealogics — 2003.
- ↑ Анны // Русский биографический словарь — СПб.: 1900. — Т. 2. — С. 195.
- ↑ ПСРЛ, т. ІІ, стб. 317.
- ↑ Лысенко, П. Ф. Древний Туров / П. Ф. Лысенко. — Мінск: Бел. навука, 2004. — 180 с., ил. — С. 163. — ISBN 985-08-0615-X. (руск.)
- ↑ Лысенко, П. Ф. Древний Туров, с. 175.
Літаратура правіць
- Юрый Яраславіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6. Кн. 2: Усвея — Яшын; Дадатак / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 2003. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0276-8.