Янка Нёманскі

Янка Нёманскі, сапр.: Іван Андрэевіч Пятровіч (31 сакавіка (12 красавіка) 1890, в. Шчорсы Навагрудскага пав., цяпер Навагрудскі раён — 30 кастрычніка 1937, Мінск, НКУС; Псеўданімы: Нёманскі, Нёманский; Крыптанімы: І. П., И. П., Я. Н-скі) — беларускі празаік, публіцыст, эканаміст, грамадскі дзеяч.

Янка Нёманскі
Янка Нёманскі, пач. 1930-х гг.
Асабістыя звесткі
Дата нараджэння	12 красавіка 1890(1890-04-12)
Месца нараджэння	Шчорсы, Навагрудскі павет, Мінская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	30 кастрычніка 1937(1937-10-30) (47 гадоў)
Месца смерці	Менск, БССР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Альма-матар	Нясвіжская настаўніцкая семінарыя Санкт-Пецярбургскі дзяржаўны ўніверсітэт
Месца працы	Беларускі нацыянальны камісарыят Дзяржплан БССР[d] Інстытут эканомікі НАН Беларусі Беларускі дзяржаўны эканамічны ўніверсітэт
Прафесійная дзейнасць
Род дзейнасці	публіцыст, пісьменнік, эканаміст
Мова твораў	беларуская
Грамадская дзейнасць
Партыя	КПСС
Член у	Інстытут беларускай культуры Полымя
Творы ў Вікікрыніцах
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Скончыў Нясвіжскую настаўніцкую семінарыю (1909); у 1915—1916 і 1918 гадах вучыўся на гісторыка-філалагічным факультэце Петраградскага ўніверсітэта. У 1916 годзе мабілізаваны ў армію, накіраваны ў школу прапаршчыкаў. У 1918 годзе загадчык выдавецкага аддзела Беларускага нацыянальнага камісарыята. У 1918—1919 гадах разам з Ц. Гартным выдаваў газету «Дзянніца», дзе з 1918 года пачаў друкаваць публіцыстычныя творы. У 1919—1921 гадах у Чырвонай Арміі.

З 1922 года жыў у Мінску; працаваў у планава-эканамічных органах. Намеснік старшыні Дзяржплана БССР. У 1927—1932 гадах член праўлення літаратурнага аб’яднання «Полымя». Член Інбелкульта. Акадэмік БелАН з 1928 года. У 1929—1931 гадах неадменны сакратар БелАН. З 1931 года загадчык аддзела эканомікі НДІ прамысловасці. З 1931 па 1932 год — дырэктар Інстытута эканомікі БелАН. У 1933—1936 гадах узначальваў кафедру фінансавых дысцыплін у Беларускім дзяржаўным інстытуце народнай гаспадаркі.

Пражываў у Трэцім Доме Саветаў па вуліцы Горкага, д. 21/52, кв. 25. Арыштаваны 26 красавіка 1937 года ва ўласнай кватэры. Асуджаны тройкай НКУС 29 кастрычніка 1937 года ў 10.00 як «член нацыянал-фашысцкай арганізацыі» да ВМП з кан­фіскацыяй маёмасці. Расстраляны. Рэабілітаваны ваеннай калегіяй Вярхоўнага суда СССР 16 сакавіка 1957 года.

Сям’я

4 лістапада 1937 у Мінску па адрасе: вул. 11 ліпеня, д. 18/7, кв. 2 арыштавана старшы эканаміст Наркамата лясной гаспадаркі БССР, маці траіх дзяцей Глафіра Дзмітрыеўна Пятровіч (н. 26.4.1892 у г. Нараўчат Пензенскай губерні, цяпер райцэнтр Пензенскай вобл., Расія; атрымала вышэйшую адукацыю), жонка Янкі Нёманскага. 28.11.1937 асобай нарадай пры НКУС асуджана як «член сям’і расстралянага ворага народа» і «саўдзельніца ягоных контррэвалюцыйных злачынстваў» да 8 гадоў ППК. 24.1.1938 прыбыла з Оршы ў Акмолінскае аддзяленне Карагандзінскага канцлагера НКУС Казахскай ССР. Вызвалена 25.11.1945. Пасля вызвалення жыла ў Віцебску ў дачкі Лідзіі. Неаднаразова звярталася ў АН БССР і КДБ з прашэннем прызначыць ёй пенсію за беспадстаўна рэпрэсаванага мужа, але адказу не дачакалася. Рэабілітавана трыбуналам БВА 6.3.1956. Асабовая справа П. № 6643-с знаходзіцца ў архіве КДБ Беларусі.

15.11.1937 у Мінску арыштаваны навучэнец Мінскага дарожна-механічнага тэхнікума Андрэй Іванавіч Пятровіч (н. 10.7.1922 у Ноўгарадзе, Расія), сын Янкі Нёманскага і Глафіры Пятровіч. 28.11.1937 «тройкай» НКУС асуджаны як «член сям’і ворага народа» да 5 гадоў ППК. Этапаваны ў Паўночна-Уральскі канцлагер НКУС Свярдлоўскай вобл. Загінуў у зняволенні ў 15 гадоў. Рэабілі­таваны 9.5.1956 трыбуналам БВА. Асабовая справа П. № 6594-с з фотаздымкам захоўваецца ў архіве КДБ Беларусі.

Творчасць

Дэбютаваў апавяданнем «Над Кроманню» ў 1922 годзе (часопіс «Полымя»). На працягу 1928—1930 гадоў пісаў раман «Драпежнікі», які застаўся няскончаным (рукапіс 2-й часткі быў спалены супрацоўнікамі НКУС пасля арышту).

Бібліяграфія

• К культурна-прасветным задачам Беларусі // Зажынкі. Масква, 1918. С. 99-108.
• Нацыянальныя задачы Беларусі // Там жа. С. 136-145.
• На зломе: Апавяданні. Мн., 1925.
• Творы. Мн., 1984.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 5: М — Пуд / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1999. — С. 324. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0141-9.
• Культура Беларусі: энцыклапедыя / рэдкал.: Т. У. Бялова (гал. рэд.) [і інш.]. — Мн.: Беларус. Энцыкл. імя П. Броўкі. — Т. 6. — С. 84. — 3 000 экз. — ISBN 978-985-11-0495-2.
• Нёманскі Янка // Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік. У 6 т. / пад рэд. А. І. Мальдзіса. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 1994. — Т. 4. Лазарук — Перкін. — С. 387. — 524 с.; іл.. — ISBN 5-85700-153-6.
• Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі. Энцыклапедычны даведнік у 10 тамах (15 кнігах). Т. 2 / Укладальнік Л. У. Маракоў. — Смаленск, 2003.
• Строева Т. Адзін з пачынальнікаў // ЛіМ. 1980, 4 крас.
• Хомчанка В. Абавязак памяці // ЛіМ. 1985, 15 ліст.
• Савік Л. Янка Нёманскі // Гісторыя беларускай літаратуры XX стагоддзя : у 4 т. / НАН Беларусі, Аддзяленне гуманітарных навук і мастацтваў, Інстытут літаратуры імя Я. Купалы. — Мінск, 1999. — Т. 2. — С. 615—631.
• Платонаў Р. Лёсы. — Мн., 1998.
• Нёманскі Янка (сапр. Пятровіч Іван Андрэевіч) // Беларусь: энцыклапедычны даведнік / Рэдкал. Б. І. Сачанка (гал. рэд.) і інш.; Маст. М. В. Драко, А. М. Хількевіч. — Мн.: БелЭн, 1995. — С. 536—537. — 800 с. — 5 000 экз. — ISBN 985-11-0026-9.

Спасылкі

• Янка Нёманскі: Прычынай чалавечай трагедыі ў Беларусі з’яўляецца адсутнасць сваёй інтэлігенцыі
• Петрович Иван Андреевич (Янка Нёманский) Архівавана 31 жніўня 2021. // Возвращенные имена: Сотрудники АН Беларуси, пострадавшие в период сталин. репрессий / сост. и авт. предисл. Н. В. Токарев; под ред. А. С. Махнача. — Мн.: Навука i тэхнiка, 1992. — С. 84-86. — 120 с. — 1 000 экз. — ISBN 5-343-01246-9.
• Янка Нёманскі ў базе даных «История белорусской науки в лицах» Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)
• Біябібліяграфічны паказальнік у рэпазіторыі Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Якуба Коласа НАН Беларусі (руск.)
• Расстраляныя літаратары. Янка Нёманскі, акадэмік зь лірычнай душой, забіты за «шкодніцтва» // Радыё Свабода, 23 кастрычніка 2017