Ян Амор Тарноўскі
Ян Амор Тарноўскі (польск.: Jan Amor Tarnowski, лац.: Joannes Tarnovius, 1488 — 16 мая 1561) — польскі шляхціч, рыцар, военачальнік, ваенны тэарэтык і дзяржаўны дзеяч Каралеўства Польскага. Тарноўскі быў вялікім каронным гетманам з 1527 года і быў заснавальнікам горада Цярнопаля, дзе ён заклаў Цярнопальскі замак і Цярнопальскае возера.
| Ян Амор Тарноўскі | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Jan Amor Tarnowski | |||||||
 Ян Тарноўскі | |||||||
 Герб «Ляліва» | |||||||
|
|||||||
| Папярэднік | Мікалай Фірлей | ||||||
| Пераемнік | Мікалай Сяняўскі | ||||||
| Нараджэнне |
1488 |
||||||
| Смерць |
16 мая 1561[1][2] |
||||||
| Месца пахавання | |||||||
| Род | Тарноўскія[d] | ||||||
| Бацька | Ян Амор Тарноўскі Малодшы[d] | ||||||
| Маці | Барбара з Ражнова[d] | ||||||
| Жонка | Барбара Тэнчыньская[d] і Соф’я з Шыдлавецкіх[d] | ||||||
| Дзеці | Соф’я з Тарноўскіх[d], Ян Кшыштаф Тарноўскі[d] і Q126082982? | ||||||
| Бітвы | |||||||
| Узнагароды |
 |
||||||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||||||
Біяграфія
правіцьЯн Тарноўскі нарадзіўся ў 1488 годзе, сын Яна Амора Тарноўскага Малодшага, кашталяна кракаўскага, і яго другой жонкі Барбары з Рожнава, унучкі рыцара Завіша Чорнага. Род Тарноўскіх быў знатным родам, які стаў вядомы ў сярэдзіне XIV стагоддзя. У Тарноўскага было пяць зводных братоў і сясцёр ад першага шлюбу бацькі: Ян Амор Тарноўскі, Ян Аляксандр, Катажына, Сафія і Эльжбета. У яго таксама было пяць адзінакроўных сясцёр ад першага шлюбу яго маці. Раннія гады жыцця прайшлі ў Разнова. Ян Тарноўскі першапачаткова выхоўваўся, каб стаць святаром; але пасля смерці бацькі ў 1500 годзе, яго настаўнік Мацей Джавецкі пераканаў маці Яна Барбару адмовіцца ад гэтага плана. У 1501 годзе Тарноўскі быў адпраўлены да двара караля; але 17 чэрвеня 1501 года кароль Ян I Ольбрахт памірае, і Ян Тарноўскі вярнуўся ў Разнова, у маёнтак маці.
У 1508 годзе Тарноўскі ваяваў супраць Масковіі ў бітве пад Оршай; у 1509 годзе супраць Малдовы ў бітве пад Хоцінам, і на Днястры ў якасці камандзіра сваёй ўласнай харугвы. У 1512 годзе ўдзельнічаў у бітве пад Лапушным, у якой татары былі разбітыя польска-літоўскім войскам.
Здзейсніў паломніцтва ў Святую Зямлю, і ў 1518 годзе стаў кавалерам ордэна Святога Гроба Гасподняга ў Іерусаліме. Пасля падарожнічаў па ўсёй Еўропе, і быў прысвечаны ў рыцары каралём Мануэлам I Партугальскім за яго паслугі супраць маўраў у Афрыцы.
Тарноўскі быў уладальнікам Тарнава, Вявёркі, Разнова, Пшаворска і Старога Сяла. У 1522 годзе, ён стаў кашталянам войніцкім; у 1527 годзе, ваяводам рускім; ў 1535 годзе ваяводам кракаўскім. У 1536 годзе стаў кашталянам кракаўскім і старостам сандамірскім.
У 1521 годзе прыняў удзел у войнах Габсбургаў супраць Асманскай імперыі. Ён быў адным з першых гетманаў Войска Польскага пасля вялікіх рэформаў. Тарноўскі прывёў польскую армію да многіх перамог, сярод іх бітва пад Абертынам супраць Малдовы ў 1531 годзе, і пад Старадубам супраць маскавітаў ў 1535 годзе.
Тарноўскі распрацаваў, сярод іншага, конную артылерыю, палявыя шпіталі з фінансаваннем урадам, штаб-кватэры, і палявых сапёраў. На працягу ўсёй сваёй працы ў якасці гетмана, ён прапаведаваў дактрыну аб гнуткасці.
Паэт Ян Каханоўскі напісаў верш Аб смерці Яна Тарноўскага. Тарнаўскі з’яўляецца адной з асобаў, намаляваных на Янам Матэйкам на карціне Пруская даніна.
Сям’я
правіцьКаля 1511 года Тарноўскі ажаніўся з Барбарай Тэнчынскай, дачкой Мікалая Тэнчынскага, ваяводы рускага. Яна была пляменніцай мужа яго першай маці. Пасля смерці Тэнчынскай, Тарноўскі ажаніўся з Сафіяй Шыдлавецкай ў 1530 годзе, з якой меў чатырох дзяцей, сярод іх Ян Аляксандр Тарноўскі, Ян Амор Тарноўскі, Сафія Тарноўская (жонка Канстанціна Астрожскага) і Ян Кшыштаф Тарноўскі.
Зноскі
- ↑ Dr. Constant v. Wurzbach Tarnowski, Johann Magnus // Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich: enthaltend die Lebensskizzen der denkwürdigen Personen, welche seit 1750 in den österreichischen Kronländern geboren wurden oder darin gelebt und gewirkt haben — Wien: 1856. — Т. 43. — S. 90.
- ↑ Jan Amor Tarnowski // Internetowy Polski Słownik Biograficzny
Літаратура
правіць- Consilium rationis bellicae Jana Tarnowskiego. — Kraków, 1858 Архівавана 4 кастрычніка 2013.
- Ustawy prawa ziemskiego polskiego, dla pamięci lepszej krótko i porządnie z statutów i z konstytucyj zebrane, z przydatkiem: O obronie koronnej, i o sprawie i powinności urzędników wojennych, Jego M. Pana Jana Tarnowskiego niekiedy kasztelana krakowskiego etc. etc., temi czasy rycerskiemu stanowi barzo potrzebne. — Kraków, 1858
- Bibliografia Literatury Polskiej — Nowy Korbut, t. 3 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy. — Warszawa, 1965, s. 330—334
- Karol Łopatecki. Czy Jan Tarnowski jest twórcą prawa wojskowego na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego?, [w:] Kultura społeczna i religijna Małopolski od XIII do XVI wieku. red. W. Szymborski, J. Kozioł. — Tarnów, 2011, s. 13-21.
Спасылкі
правіць- Генеалогія Тарноўскіх Архівавана 19 кастрычніка 2013.