Ян Беніслаўскі
Ян Беніслаўскі (польск. Ян Беніслаўскі; у шэрагу крыніц — Іван ці Іаан[5]; 1735—1812) — дзеяч Рымска-каталіцкай царквы ў Расійскай імперыі.
Ян Беніслаўскі | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||
|
|||||||
| Дыяцэзія | дыяцэзія Гадары[d] | ||||||
| Дзейнасць | каталіцкі святар, каталіцкі біскуп | ||||||
| Нараджэнне |
16 ліпеня 1735[2][3] |
||||||
| Смерць |
25 сакавіка 1812 (76 гадоў) |
||||||
| Дынастыя | Беніслаўскія[d] | ||||||
| Узнагароды |
 |
||||||
Біяграфія
правіцьЯн Беніслаўскі нарадзіўся ў 1735 г. у Інфлянтах, у маладосці ўступіў у ордэн езуітаў[6], у 1768 г. прыняў свяшчэнны сан. Пасля закрыцця прыказа па прызначэнні вучэбнай камісіі некаторы час быў рэктарам берасцейскіх школ[7][8].
Пасля пераезду ў Расію Беніслаўскі пазнаёміўся з Пацёмкіным праз свайго сваяка Міхельсона (вядомага падаўленнем Пугачоўскага паўстання) і здолеў цалкам зачараваць яго і адначасова заваяваць поўны давер, так што Пацёмкін раіўся з ім аб усіх мерах, звязаных з каталіцтвам у Расея. Гэтую акалічнасць езуіты здолелі выкарыстаць на карысць свайму ордэну. З дапамогай Беніслаўскага, які ў дадзеным выпадку быў паслухмяным інструментам езуітаў, быў рэалізаваны праект заснавання пасады рымска-каталіцкага арцыбіскупа ў Расіі, на якую быў прызначаны Станіслаў Богуш-Сестрэнцэвіч; Беніслаўскі[5] быў прызначаны на пасаду каад'ютара (у 1783 г.), чым хацелі паралізаваць перавагі, дадзеныя Сестрэнцэвічу[8][9], нязгоднаму з езуітамі.
У 1783 г. Ян Беніслаўскі быў накіраваны расійскім урадам у Рым для перамоваў з папам аб зацвярджэнні рымска-каталіцкага арцыбіскупства ў Расійскай імперыі, а таксама аб пакіданні езуітаў у Беларусі на ранейшых падставах. Перад ад'ездам у Рым Беніслаўскі меў аўдыенцыю ў Кацярыны II, якая сказала яму: «Помні, што я даручыў табе найважнейшую для маёй дзяржавы справу»[10][8].
1 сакавіка 1783 г. Беніслаўскі прыбыў у Рым і на трэці дзень пасля прыбыцця быў прыняты папам на ўрачыстай аўдыенцыі. Зацвердзіўшы Сестрэнцэвіча і Беніслаўскага на пасадах арцыбіскупа і каад'ютара, Папа рашуча адмовіўся прызнаць кананічнае існаванне ордэна езуітаў на Беларусі. Аднак пасля вяртання ў Расію Беніслаўскі сцвярджаў, што папа вусна прызнаў законнае існаванне ордэна ў Беларусі і не выдаў пісьмовага дакумента толькі з-за пратэсту бурбонскіх двароў; пазней Беніслаўскі не саромеўся пісьмова і нават пад прысягай пацвердзіць сваё ілжывае сведчанне[8].
8 лютага 1784 г. Ян Беніслаўскі быў пасвечаны нунцыем Арцэці ў біскупы Гадарынскі ў Palaestina Secunda, а неўзабаве (19 сакавіка) адправіўся з Пацёмкіным у Крым, дзе хацеў заняцца ўпарадкаваннем царкоўных спраў з-за прыток каланізатараў з-за мяжы. Калі ў Расіі было заснавана шэсць рымска-каталіцкіх біскупстваў, Беніслаўскі быў прызначаны суфраганам Полацка; пры гэтым на яго ўскладаўся абавязак цэнзураваць кнігі, надрукаваныя ў полацкай друкарні, але ў 1800 г. Беніслаўскі быў адкліканы з пасады цэнзара за з'яўленне ў календары на 1800 г. артыкула, які хваліў англ. флоту (што было парушэннем выдадзенага ў той час для журналістыкі загаду — адказваць з асуджэннем на ўсё, што датычыцца Англіі). Прызначаны ў 1801 г. кіраўніком рымска-каталіцкай калегіі, Беніслаўскі аддаў сябе ў распараджэнне езуітаў і вырашаў усе справы згодна з іх указаннямі [11][8].
Беніслаўскі напісаў дзве працы: «Institutions logicae see brevis tratatus de cultura ingenii » (Wilno, 1774) і «Rozmyślania dla księźy swieckich o powinnościach [12] z listów i Ewangelii więte » (2 тамы, Polock, 1779, Warsz. 1859) [13] [8] .
У запісцы Сестрэнцэвіча, якую ён перадаў імператару Аляксандру I, утрымліваюцца вельмі несуцяшальныя каментары пра Я. Беніслаўскага — асабліва адносна яго паводзін у Рыме, дзе ён нібыта «нахабнымі і бессаромнымі ўчынкамі даў шмат знакаў сваёй набожнасці»[14][8].
Біскуп Беніслаўскі быў тыповым езуітам. Яму выпала роля выканаўцы даволі складаных планаў па падтрымцы парадку ў адзін з крытычных момантаў жыцця, і Беніслаўскі выканаў гэтую ролю з успехам, без, вядома, грашовых выдаткаў. Ён заваяваў ласку Сестрэнцэвіча, якую той выкарыстоўваў выключна для мэтаў ордэна, і мітрапаліт вырашыў гэта толькі тады, калі ўлада была фактычна выведзена з яго рук: гэтым тлумачацца абвінавачванні ў няўдзячнасці, рассыпаныя ў запісцы Сестрэнцэвіча[8][15].
Ян Беніслаўскі памёр 25 сакавіка 1812 г. у мястэчку Зосули (Бярзпільская парафія).
Польская паэтэса Констанция Бениславская (1747-1806) была жонкай Пятра, брата Яна Беніслаўскага.
Зноскі
- ↑ Sejm-Wielki.pl — 2002.
- ↑ Бениславский, Иван // Энциклопедический словарь / под ред. И. Е. Андреевский — СПб.: Брокгауз — Ефрон, 1891. — Т. III. — С. 446.
- ↑ Бениславский // Малый энциклопедический словарь — 2 — СПб.: 1907. — Т. 1.
- ↑ а б https://www.jezuici.krakow.pl/cgi-bin/rjbo?b=enc&n=312&q=0
- ↑ а б Бениславский, Иван // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
- ↑ Бениславский // Малый энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 4 томах. — СПб., 1907—1909.
- ↑ «Encykloped. powszechna» Olgelbrand’а, t. III.
- ↑ а б в г д е ё ж Бениславский, Ян // Русский биографический словарь : в 25-ти томах. — СПб.—М., 1896—1918. (руск.)
- ↑ Толстой. «Римский католицизм в России» (том II).
- ↑ M. Godlewski, Jan Benisławski. Polski Słownik Biograficzny, t. I, 1935, s. 434-435 (tu podana data urodzin: 1736 i śmierci: 1806).
- ↑ Piotr Nitecki, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Instytut Wydawniczy "Pax", Warszawa, 2000.
- ↑ Institutiones logicae seu brevis tractatus de cultura ingenii, Wilno 1774 (latīniski).
- ↑ Institutiones logicae seu brevis tractatus de cultura ingenii, Wilno 1774 (latīniski).
- ↑ «Изображение происшествий в духовенстве Западного последования, в России пребывающем, от того времени, как поручено оное епископу, а ныне митрополиту Сестренцевичу Богушу» («Русский архив», 1870 года).
- ↑ Новый энциклопедический словарь
Літаратура
правіць- Бениславский Ян // Рускі біяграфічны слоўнік: у 25 тамах. — СПб.—М., 1896—1918.