Ян II Казімір Ваза

	Ян II Казімір Ваза; Jan II Kazimierz Waza
	Партрэт працы Марчэла Бачыярэлі
	;
	Кароль польскі
лістапад 1648 — 16 верасня 1668
Каранацыя:	19 студзеня 1649
Папярэднік:	Уладзіслаў IV
Пераемнік:	Міхаіл Вішнявецкі
	Вялікі князь літоўскі
лістапад 1648 — 16 верасня 1668
Папярэднік:	Уладзіслаў IV
Пераемнік:	Міхаіл Вішнявецкі
Дзейнасць:	ксёндз, манарх
Веравызнанне:	каталіцтва
Нараджэнне:	22 сакавіка 1609; Кракаў, Польшча
Смерць:	16 снежня 1672 (63 гады); Невер, Францыя
Пахаванне:	сабор Святых Станіслава і Вацлава; Сен-Жэрмэн-дэ-Прэ;
Дынастыя:	Ваза
Бацька:	Жыгімонт III Ваза
Маці:	Канстанца Аўстрыйская
Жонка:	Марыя Луіза Ганзага
Дзеці:	Марыя Ганна Ваза[d] і John Sigismund, Crown Prince of Poland[d]
Аўтограф:
Ян II Казімір Ваза на ВікіСховішчы

Ян II Казімір (польск.: Jan II Kazimierz; 22 сакавіка 1609 – 16 снежня 1672), кароль польскі і вялікі князь літоўскі (1648–1668). Апошні кароль і вялікі князь з дынастыі Вазаў.

Сын Жыгімонта III Вазы. Намінальна і спадчынна да 1660 насіў тытул караля Швецыі. Удзельнічаў у вайне Расіі з Рэччу Паспалітай 1632—34, у Трыццацігадовай вайне 1618—48. У 1643—45 член ордэна езуітаў, з 1646 кардынал. Пасля смерці старэйшага брата, караля Уладзіслава IV, вызвалены рымскім папам з духоўнага звання. 20.11.1648 на сойме абраны каралём польскім і вялікім князем ВКЛ пры дапамозе групоўкі магнатаў і шляхты, прыхільнікаў пагаднення з казакамі, што паўсталі на Украіне, каб потым пачаць вайну хрысціянскіх дзяржаў супраць Турцыі і Крымскага ханства. Напачатку вёў памяркоўную палітыку ў дачыненні да казакоў у разліку на пагадненне з Б. Хмяльніцкім, аднак гэта палітыка не дала вынікаў, і вайна на Украіне працягвалася. У 1649 і 1651 узначальваў паходы на Украіну, заключыў Збораўскі і Белацаркоўскі мірныя дагаворы. У час яго панавання адбыліся разбуральныя войны: Казацкая вайна (1648–1651), а таксама Патоп (1654–1667) і вайна са Швецыяй ў ходе якіх маскоўскія войскі акупіравалі большую частку ВКЛ, а шведскія значную частку Польшчы, уключаючы Варшаву. Кароль, быў змушаны ўцячы ў Сілезію. У 1657 Рэч Паспалітая адмовілася ад суверэнных правоў на Прусію, а ў выніку Андрусаўскага перамір'я (1667) страціла Смаленскае ваяводства, Кіеў і ўсе тэрыторыі Украіны на ўсход ад Дняпра.

У гэты час Ян II Казімір змяніў палітыку, адмовіўся ад саюза з германскім імператарам, які не дапамагаў Рэчы Паспалітай, і пачаў арыентавацца на Францыю. Каб умацаваць цэнтральную ўладу, Ян II Казімір распрацаваў план рэформы дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай. Ён прапанаваў выбіраць новага караля не пасля смерці папярэдніка, а пры жыцці, каб не было безуладцзя ў час міжкаралеўя. Аднак сойм 1660 і соймікі 1661 выказваліся супраць рэформы. Супраць караля склалася апазіцыйная групоўка на чале з гетманам польным каронным Е. С. Любамірскім, у 1665—66 яна ўзняла рокаш. Напачатку ракашане перамаглі каралеўскае войска, аднак пасля вымушаны былі капітуляваць. Суд прыгаварыў Любамірскага да баніцыі (выгаання з краіны), але спроба рэформ была сарвана. Пасля рокаша зрыванне соймаў і соймікаў стала частай з'явай.

Агульны гаспадарчы заняпад Рэчы Паспалітай, няўдачы ў войнах, аслабленне міжнароднага становішча дзяржавы, напружаныя адносіны з магнатамі і шляхтай, смерць энергічнай і актыўнай у палітыцы каралевы Марыі Людвікі (1667) прывялі да таго, што 16.9.1668 Ян II Казімір адрокся ад трона і назаўсёды выехаў у Францыю.

Зноскі

ЛітаратураПравіць

Грыцкевіч А. Ян Казімір Ваза // Скрыжалі «Спадчыны». Мн., 1996.
Wasilewski T. Jan Kazimierz. Warszawa, 1985.

У СецівеПравіць

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ян II Казімір Ваза
Jan II Kazimierz (Encyklopedia WIEM)(польск.)