Яўлалія Паўлаўна Казановіч

Яўлалія Паўлаўна Казановіч (15 (27) чэрвеня 1885, маёнтак Кудзіна Бялыніцкая воласць Магілёўскай губерні, цяпер Бялыніцкі раён — студзень 1942, Ленінград) — расійская бібліёграф, фалькларыстка.

Яўлалія Паўлаўна Казановіч
Дата нараджэння	15 (27) чэрвеня 1885
Месца нараджэння	Малы Кудзін, Бялыніцкая воласць[d], Магілёўскі павет, Магілёўская губерня, Расійская імперыя
Дата смерці	студзень 1942 (56 гадоў)
Месца смерці	Ленінград, РСФСР, СССР
Грамадзянства	Расійская імперыя  СССР
Род дзейнасці	бібліёграф, фалькларыстка
Месца працы	Могилёвские губернские ведомости Пушкінскі Дом[d]
Альма-матар	Магілёўская жаночая гімназія (1902) Бястужаўскія курсы[d] (1913)

Біяграфія

З роду Казановічаў герба «Гржымала», вядомага на Магілёўшчыне з XVI ст., з часам збяднелага. Бацька — Павел Казановіч, служыў міравым пасрэднікам. Скончыла Магілёўскую жаночую гімназію (1902). Каб забяспечваць сябе пасля гімназіі працавала карэктарам у «Магілёўскіх губернскіх ведамасцях», у 1904 годзе тамсама дэбютавала ў друку нататкамі пра жыццё горада.

У 1905 годзе пераехала ў Пецярбург, паступіла на Бястужаўскія жаночыя курсы, навучанне зацягнулася на восем гадоў — адной з прычын гэтага быў сталы пошук сродкаў на жыццё. Яшчэ ў 1911 годзе запрошана на працу ў Пушкінскі Дом (будучы ІРЛІ АН СССР, цяпер ІРЛІ РАН), з якім была звязана ўсё далейшае жыццё. Спачатку працавала каталагізатарам, займалася апісаннем рукапісаў і апрацоўкай кніг, з 1919 года — бібліятэкарам і навуковым супрацоўнікам.

Навуковыя інтарэсы Казановіч у галіне рускай літаратуры былі досыць шырокімі — ад Цютчава і Гогаля да Пісарава, таксама займалася асобай паэткі і перакладчыцы Караліны Яніш, каханай Адама Міцкевіча.

Важнай сферай дзейнасці Казановіч было вывучэнне беларускай мовы і народнай творчасці. Яшчэ падчас навучання на Бястужаўскіх курсах яна выступіла з дакладамі пра гаворкі Магілёўскай губерні і беларускую батлейку. У 1912 годзе перадала ў БАН запісаныя ёю ў Магілёўскай губерні беларускія народныя песні. Чэрвень 1914 года правяла ў экспедыцыі ў Рагачоўскім павеце, вывучала мясцовую азяранскую гаворку і фальклор. Паводле ўспамінаў даследчыцы, часам да яе працы ставіліся з недаверам, пыталіся: «нешта нужна у Питярбурхи, як hъварать азиранцы». Справаздача гэтай паездкі была апублікавана сярод вынікаў дзейнасці Імператарскай Акадэміі навук па Аддзяленні рускай мовы і славеснасці ў 1914 годзе. У 1915 годзе часопіс «Живая старина», выдаваны этнаграфічным аддзяленнем РГТ, апублікаваў артыкул Казановіч «Легенда о Святом озере в Белоруссии» (у 1916 годзе выпушчаны асобным адбіткам).

Пасля рэвалюцыі Казановіч не вярталася да беларускай тэматыцы. Працавала ў Пушкінскім Доме да 1929 года. З пачаткам рэпрэсій у Акадэміі навук, падвергнулася кароткачасовага арышту і звольнена. Некалькі гадоў прапрацавала бібліёграфам у інжынерна-тэхнічных установах, затым займалася перакладамі.

Памерла ў студзені 1942 года ў блакадным Ленінградзе, паводле відавочнікаў, у гарадскім Доме пісьменнікаў на Шпалернай, куды прыйшла па працы.

Літаратура

• Востриков А. В. Поездка Е. П. Казанович в Могилёвскую губернию летом 1914 г. Отчет и дневник // Белорусский сборник. Вып. 8. СПб., 2021. С.103-112.
• Міхайлаў П. Жыццё і навуковая дзейнасць Яўлаліі Казановіч. Новыя звесткі, удакладненні, гіпотэзы // Роднае слова. — 2014. ― № 6. ― С. 88―92; № 7. ― С. 74―77; № 8. ― С. 81―84; № 9. ― С. 87―89; № 10. ― С. 82―84; № 11. ― С. 87―89.
• Міцяўская-Жлёб Лаліта. Магілёўская тэрарыстка Лідзія Язерская ў Якуцку. — Койданава: «Кальвіна», 2019.
• Орлова Н. Х. Дневник одного живого существа: из жизни бестужевки : [на материалах дневников, писем и архивных документов Казанович Евлалии Павловны — выпускницы Высших женских курсов (Бестужевских)] / Н. Х. Орлова. — Санкт-Петербург : Парадигма, 2018. — 173 с.
• Писатели современной эпохи : Биобиблиогр. слов. — Москва, 1995. — С. 95.
• Рагойша В. Еўлалія Казановіч і яе запісы беларускага фальклору 1910—1914 гг. Архівавана 7 лістапада 2022. // Фалькларыстычныя даследаванні : Кантэкст. Тыпалогія. Сувязі : зб. навук. арт. Вып. 10 / пад нав. рэд. В. В. Прыемка, Т. В. Лук’янавай; уклад.: Т. А. Марозава. — Мінск, 2013. — ISBN 978-985-442-963-2 — С.19-21.
• Словарь псевдонимов русских писателей, ученых и общественных деятелей. Т. 4 / И. Ф. Масанов. — Москва, 1960.
• Статкевіч-Чабаганаў А. Казановічы герба «Гржымала» // Роднае слова. ― 2011. ― № 4. — С. 87-92.
• Статкевіч-Чабаганаў А. Яўлалія Паўлаўна Казановіч з роду Казановічаў герба «Гржымала» // Роднае слова : Штомесячны навуковы і метадычны часопіс. — 2013. — № 1. — С. 75-78 . — ISSN 0234-1360
• Стецкевич-Чебоганов А. В.  Я — сын Ваш: Казановичи герба «Гржимала» (Летопись белорусской шляхты). — Минск: Белорусская Православная Церковь, 2012. — 576 с. — ISBN 978-985-511-471-1

Спасылкі

• Баринов И. Евлалия Казанович: между русской литературой и белорусским фольклором // Запісы беларусаведа. 6.11.2022.