122-мм гаўбіца Д-30

122-мм гаўбіца Д-30 (Індэкс ГРАУ— 2А18) — савецкая буксіруемая 122-мм гаўбіца, прынятая на ўзбраенне УС СССР 12 мая 1960 года.

122-мм гаўбіца Д-30
Тып:

122-мм гаўбіца Д-30

Трафейная гаўбіца Д-30 у музеі Батэй ха-Асэф, Тэль-Авіў

У 1978 годзе была мадыфікавана і складаецца на бягучы момант на ўзбраенні многіх дзяржаў пад назвай Д-30А (Індэкс ГРАУ — 2А18М).

Гісторыя стварэння

Гаўбіца Д-30 з’явілася як замена дывізіённай 122 мм гаўбіцы М-30, распрацаванай АКБ Мотавіліхінскага завода пад кіраўніцтвам Фёдара Фёдаравіча Пятрова ў 1938 годзе. Практыка выкарыстання М-30 у гады Вялікай Айчыннай вайны выявіла як станоўчыя бакі гарматы, так і недахопы. Да недахопаў М-30 ставіліся нізкая кучнасць стральбы і канструкцыя лафета, якая не дазваляла весці кругавы абстрэл.

Як і распрацоўка М-30, праектаванне яе замены ў канцы 1950-х гадоў было даверана Фёдару Пятрову, які ўзначальваў АКБ завода № 9. Першапачатковая распрацоўка атрымала назву Д-30 (2А18). Галоўным адрозненнем ад гармат, якія складаліся раней на ўзбраенні Савецкай Арміі, стала ўстаноўка гарматы на лафет з трох станін, якія расстаўляліся на кут 120°, што падвышала ўстойлівасць зброі пры кругавым абстрэле. Таксама дададзена буксіраванне наперад ствалом. Зачэп фаркопа цягача вырабляўся за шкворневую бэльку, прымацаваную да дульнага тормаза на шарніры. Пры прывядзенні гарматы ў баявое становішча (да адкрыцця агню), корпус прыўздымаўся дамкратам з упорам на грунт апорнай плітой. Колы на паваротных восях адкідваліся ўверх.

Наступная мадыфікацыя Д-30, якая з’явілася ў 1978 годзе, атрымала абазначэнне Д-30А і адрознівалася жорсткай канструкцыяй шкворневай бэлькі, якая з’яўлялася адзіным цэлым з дульным тормазам. У дульным тормазе замест 5 пар вялікіх шчылін і 1 малой былі выкарыстаныя 2 камеры. На бронешчытку было ўстаноўлена электраабсталяванне для зручнасці транспарціроўкі гарматы ў калоне (паказальнікі павароту і габарытныя агні).

Прызначэнне

Гаўбіца калібрам 122-мм Д-30А (2А18М) прызначана для выканання наступных задач:

• знішчэння і падаўлення жывой сілы праціўніка, адкрытай і той, якая знаходзіцца ў хованках палявога тыпу (у акопах, бліндажах, зямлянках)
• знішчэння і падаўлення агнявых сродкаў пяхоты
• разбурэння дрэваземляных агнявых кропак і іншых збудаванняў палявога тыпу
• прароблівання праходаў у мінных палях і драцяных загародах
• барацьба з артылерыяй, мотамеханізаванымі сродкамі і танкамі праціўніка.

На ўзбраенні 35 краін, без уліку краін СНД, знаходзіцца каля 3600 гармат.

У гаўбіцы ўжыта паасобнае гільзавое зараджанне.

Канструкцыя лафета гаўбіцы забяспечвае кругавы абстрэл пры кутах ўзвышэння ствала ад -5° да + 18° і стральбу пры кутах ўзвышэння ад -7° да + 70°, калі казённая частка знаходзіцца ў сектарах паміж сумежнымі станінамі.

Цягавы сродак гаўбіцы — аўтамабіль Урал-4320. Найбольшая дапушчальная хуткасць па добрых дарогах з асфальтавым або бетонным пакрыццём да 80 км/г. Гаўбіца рыштуецца таксама лыжнай устаноўкай для транспартавання па глыбокім снежным покрыве. Стральба з лыжнай устаноўкі немагчыма.

У рамках расійскіх вучэнняў «Цэнтр-2019» была прадэманстраваная магчымасць перакідання гаўбіц Д-30 пры дапамозе верталётаў Мі-8.

Асноўныя тэхнічныя дадзеныя Д-30А (2А18М)

Балістычныя

• Калібр: 122-мм

Пачатковая хуткасць

• Пачатковая хуткасць аскепкава-фугаснага снарада (поўны зарад): 690 м/с
• Пачатковая хуткасць аскепкава-фугаснага снарада (зарад паменшаны пераменны): 276-565 м/ с
• Пачатковая хуткасць кумулятыўнага снарада: 740 м/ с
• Найбольшая ціск парахавых газаў: 250 МПа
• Найбольшая далёкасць стральбы: 15,4 км
• Маса аскепкава-фугаснага снарада: 21,76 кг
• Маса кумулятыўнага снарада: 14,08 кг
• Маса зарада (поўнага): 3,8 кг

Канструктыўныя

• Даўжыня ствала з дульным тормазам (без шкворневай бэлькі): 4,66 м (38клб)
• Даўжыня ствала без дульнага тормазу: 4,3 м (35клб)
• Даўжыня наразной часткі: 3,4 м
• Лік нарэзаў: 36
• Найбольшы кут узвышэння: 70°
• Найменшы кут скланення: -7°
• Гарызантальны абстрэл пры вугле ўзвышэння ствала ад -5° да 18°: 360°
• Гарызантальны абстрэл пры вугле ўзвышэння ад + 18° да 70° і пры становішчы ствала паміж рухомымі станінамі: 66°
• Гарызантальны абстрэл пры вугле ўзвышэння ад + 18° да 70° і пры становішчы ствала паміж нерухомымі і рухомымі станінамі: ±29°
• Колькасць вадкасці «Стэол М» у тормазе адкатных частак: 10,3 л
• Колькасць вадкасці «Стэол М» у накатніке: 9,7 л
• Колькасць вадкасці «Стэол М» ва ўраўнаважваным механізме: 0.45 л
• Пачатковае ціск у накатніке: 4.6 МПа
• Нармальная даўжыня адкату: 0,74-0,93 м
• Ціск ва ўраўнаважваным механізме: 6МПа

Габарытныя

• Даўжыня гаўбіцы ў паходным становішчы: 5,4 м
• Шырыня гаўбіцы ў паходным становішчы: 2,2 м
• Вышыня гаўбіцы ў паходным становішчы (без уліку ліхтароў): 1,8 м
• Вышыня лініі агню: 0,9 м
• Даўжыня гаўбіцы ў баявым становішчы пры вугле ўзвышэння 0°: 7,8 м
• Адлегласць паміж кропкамі апоры лафета ў баявым становішчы: 5,6 м
• клірэнс (мінімальны): 0,325 м

Масавыя

• Гаўбіца ў баявым становішчы: 3200 кг.
• Гаўбіца ў паходным становішчы: 3290 кг.
• Ствол: 1,05 т
• Затвор: 30 кг
• Пампаваная частка: 1,5 т
• Адкатная частка: 1,23 т
• Калыска: 210 кг
• Тормаз адкатных частак у сабраным выглядзе: 75 кг
• Верхні станок: 212 кг
• Ніжні станок з нерухомай станінай: 318 кг
• Станіны (дзве): 310 кг
• Накатнік у сабраным выглядзе: 73 кг
• Колы са ступіцай: 148 кг
• Лыжная ўстаноўка: 270 кг

Эксплуатацыйныя

• Хуткастрэльнасць гаўбіцы: 6-8 стрэл/хвіл
• Час перакладу з паходнага становішча ў баявое: 1,5-2,5 хвіл
• Найбольшая хуткасць транспарціроўкі: 60 км/г

• 
  Гарматны разлік Д-30А 4-й брыгады 205-га корпуса Афганскай нацыянальнай арміі зрабіў стрэл.
• 
  Становішча Д-30А пры буксіроўцы. Рэпетыцыя парада ў Данецку.
• 
  Казённая частка гаўбіцы.
• 
  Стрэл з гаўбіцы Д-30 падчас армейскага конкурсу «Майстар-збройнік». Май 2021.

Прылада гаўбіцы

Гаўбіца складаецца з ствала, супрацьадкатных прылад, лафета і прыцэльных прылад. Ствол — з трубы, дульнага тормазу, захопаў, казенніка і клінавай засаўкі з вертыкальным ходам. Супрацьадкатныя прылады складаюцца з гідрапнеўматычнага накатніка (46 атм) і гідраўлічнага тормазы адкатных частак. Лафет складаецца з калыскі, верхняга станка, ніжняга станка, ўраўнаважванага механізму, прывадаў вертыкальнай і гарызантальнай наводкі, колавага ходу, механізмаў падрэсарывання, механізму мацавання гарматы па-паходнаму. Прыцэльныя прылады складаюцца з панарамнага прыцэла ПГ-1 і тэлескапічнага прыцэла ОП-4М. Ствол, калыска, супрацьадкатныя і прыцэльныя прылады складаюць пампаваную частка гармату, якая прыводзіцца ў вярчальны рух адносна восі цапфаў калыскі ствала пры наводцы ствала ў вертыкальнай плоскасці. Хісткай частка, верхні станок з баявым шчытом і колавым ходам, ўраўнаважвае механізм і прывада наводкі ўтвараюць круцільную частку, якая прыводзіцца ў вярчальны рух адносна восі баявой загваздкі верхняга станка пры наводцы ствала ў гарызантальнай плоскасці. Ніжні станок з трыма станінамі і гідрадамкратам (у ранняй мадыфікацыі механічным дамкратам) утвараюць нерухомую пры навядзенні ствала частку гарматы. Дамкрат выкарыстоўваецца для ўздыму гаўбіцы для гадоўлі і звесткі станін з паходнага становішча ў баявое і назад.

Прымяненне

Гаўбіца Д-30 ў вялікіх колькасцях складаецца на ўзбраенні ў многіх краінах свету. Яна ўжывалася і ўжываецца ў многіх ваенных канфліктах. Выраблялася, акрамя СССР, у Іраку, Егіпце, Югаславіі і Кітаі. На базе Д-30 створана некалькі самаходных артылерыйскіх установак: 2С1 «Гваздзік», Semser. У паветрана-дэсантных войсках гаўбіцу дэсантуюць з паветра на спецыяльнай платформе.

З 23 чэрвеня 2009 года дзве гаўбіцы (Д-30 1968 года выпуску і Д-30А 1978 года выпуску) выкарыстоўваюцца для правядзення традыцыйнага паўдзённага стрэлу ў Санкт-Пецярбургу.

З лістапада 2017 года 68 гаўбіца Д-30 выкарыстоўваюцца супрацьлавіннай службай Расгідрамета.

Месца ў арганізацыйна-штатнай структуры

1-й этап конкурса «Майстар-збройнік»

УС СССР

У мотастралковых і танкавых дывізіях УМ СССР гаўбіца Д-30А з’яўлялася штатным гарматай як палкавой і дывізіённай артылерыі. У залежнасці ад тыпу палка (мотастралковы або танкавы) у яго артылерыйскім дывізіёне магло быць ад 2 да 3 гаўбічных батарэй па 6 гармат у кожным. У артылерыйскім палку мотастралковай дывізіі, у залежнасці ад прыналежнасці да ваеннай акругі або групе войскаў, магло быць да 2 гаўбічных артылерыйскіх дывізіёнаў па 18 гармат у кожным.

У дэсантна-штурмавых брыгадах у складзе сухапутных войскаў, штатны артылерыйскі дывізіён складаўся з 3 гаўбічных батарэй па 4 адзінкі Д-30А ў кожным.

У артылерыйскіх палках у складзе паветрана-дэсантных дывізій з 70-х гадоў, 1 з 3 штатных дывізіёнаў меў на сваім узбраенні 12 адзінак Д-30А ў 2 гаўбічных батарэях.

УС РФ

У лютым 2013 года міністр абароны РФ С. К. Шайгу распарадзіўся зняць з узбраення і перадаць на базы захоўвання да канца 2013 года гаўбіцы Д-30А, якія знаходзяцца ў сухапутных войсках. Узамен войскі атрымаюць буксаваныя гаўбіцы «Мста-Б» або самаходныя артустаноўкі «Акацыя» калібра 152 мм. Згодна з распараджэннем Д-30А павінны былі застацца толькі на ўзбраенні Паветрана-дэсантных войскаў і 56-й дэсантна-штурмавой брыгады Паўднёвай ваеннай акругі. Але тым не менш, гаўбіца працягвала выкарыстоўвацца на 7-й ваеннай базе ў Абхазіі, а ў новаствораную ў 2016 годзе 30-ю мотастралковую брыгаду быў уключаны дывізіён гаўбіц. Таксама выкарыстоўваецца 22-м армейскім корпусам берагавых войскаў ВМФ у Крыме.

Мадыфікацыі

Д-30 у парке «Патрыёт».

• Д-30 — на першых выпусках механічны дамкрат для вывешвання колаў з двума ручкамі для двух нумароў разліку, апорная пліта дамкрата круглая, на пазнейшых выпусках дамкрат заменены на больш дасканалы-гідраўлічны, кіраваны адным нумарам разліку, апорная пліта дамкрата прастакутная, шыны запоўненыя гумовымі джгутамі, з прычыны чаго максімальная хуткасць буксіроўкі абмежаваная 40 км/г.
• Д-30А (2А18М) — двухкамерны дульны тормаз замест шчыліннага, больш развітыя прастакутныя камбінаваныя ліхтары стоп-сігналаў і габарытных агнёў, якія выступаюць над гарматным шчытком, пнеўматычныя шыны, якія дапускаюць буксіроўку з хуткасцю больш за 40 км / г;
• 2А18М-1 — дададзены дасылацель;
• Д-30J — югаслаўская мадыфікацыя;
• «Саддам» — іракская мадыфікацыя;
• Type 96 — кітайская версія;
• «Халіфа» — суданская версія;
• Semser — ізраільская мадыфікацыя САУ, якая прадстаўляе Д-30 на шасі КамАЗ-63502 для УС Казахстана.
• «Халіфа-1» — суданская мадыфікацыя САУ, якая прадстаўляе Д-30 на шасі КамАЗ-43118

На ўзбраенні

Па стане на 2016 год.

Сучасныя аператары

• Азербайджан — 129 адз.
• Алжыр — 160 адз.
• Ангола — 500 адз.
• Арменія — 69 адз.
• Афганістан — 85 адзб
• Бангладэш — 56 адз.
• Беларусь — 48 адз.
• Боснія і Герцагавіна — 100 адз.
• Бурундзі — 18 адз.
• В’етнам — некаторая колькасць
• Гана — 6 адз.
• Гвінея-Бісаў — 18 адз.
• Грузія — 58 адз.
• Джыбуці — 6 адз.
• ДР Конга — 77 адз.
• Егіпет — 190 адз.
• Замбія — 25 адз.
• Зімбабвэ — 4 адз.
• Ізраіль — 5 адз.
• Індыя — 520 адз.
• Іран — 540 адз.
• Іракскі Курдыстан — не менш за 6 адз.
• Емен — 130 адз.
• Казахстан — 400 (+300 на захоўванні) адз.
• Камбоджа — некаторая колькасць
• Кіргізія — 72 адз.
• Кітай — каля 54 адз.
• Рэспубліка Конга — 10 адз.
• КНДР — некаторая колькасць
• Куба — некаторая колькасць
• Ліван — 9 адз.
• Лівія — некаторая колькасць
• Маўрытанія — 20 адз.
• Мадагаскар — 12 адз.
• Малі — 8 адз.
• Манголія — каля 300 адз.
• Мазамбік — 12 адз.
• М’янма — 100 адз.
• Нігерыя 37 адз.
• Нікарагуа — 12 адз.
• Аман —30 адз
• Пакістан— 80 адз.
• Перу — звыш за 36 адз.
• Расія — звыш за 238 адз.
• Паўднёвая Асеція — 12 адз.
• Руанда — 6 адз.
• Сейшэльскія Астравы — 3 адз.
• Сербія — 78 адз.
• Сірыя — некаторая колькасць
• Славакія — 19 адз.
• Самалі — 12 адз.
• Судан — 21 адз.
• Таджыкістан — 10 адз
• Танзанія — 20 адз.
• Туркменія — 350 адз.
• Украіна — звыш за 129 адз.
• Фінляндыя — 234 адз.
• Харватыя — 27 адз.
• Чарнагорыя — 12 адз.
• Эрытрэя — некаторая колькасць
• Эстонія — 42 адз.
• Эфіопія — 464 адз.

Былыя аператары

• СССР
• ГДР —395 адз., пастаўленыя з СССР у перыяд з 1974 па 1977
• Баасісцкі Ірак — 576 адз., пастаўленыя з СССР у перыяд з 1982 па 1988
• Марока — 10 адз., пастаўленыя з СССР у 1981
• Чэхаславакія — 210 адз., пастаўленыя з СССР у перыяд з 1981 па 1985
• Югаславія — 120 адз., пастаўленыя з СССР у 1976
  • Рэспубліка Сербская Краіна — 42 адз. у пачатку 1995
• Паўднёвы Емен — 72 адз., пастаўлены з СССР у 1980 годзе

Захаваныя экземпляры

• Расія
  • Музей айчыннай ваеннай гісторыі ў вёсцы Падзікава Істрынскага раёна Маскоўскай вобласці;
  • у Маскве на скрыжаванні вуліц Ляскова і Пляшчэева;
  • Музей ваеннай тэхнікі ў Верхняй Пышме Свярдлоўскай вобласці.
• Азербайджан
  • Парк ваенных трафеяў у Баку.

• 
  Гаўбіца на скрыжаванні вуліц Ляскова і Пляшчэева ў Маскве
• 
  Помнік у памяць 40-годдзя гадавіны Перамогі савецкага народа ў ВАВ у вёсцы Багданаўка.