19-ы літоўскі пяхотны полк
19-ы пяхотны полк — полк лінейнай пяхоты, створаны загадам Напалеона летам 1812 года з рэкрутаў і добраахвотнікаў земляў былога Вялікага княства Літоўскага.
Гісторыя правіць
Рэкруты ў 19-ы пяхотны полк набіраліся ў асноўным з Жамойці. Полк стаяў у Расенах. Шэфам палка прызначаны Канстанцін Ігнатавіч Тызенгаўз. Яго намеснікам быў маёр Антоні Паўлоўскі (Antoni Pawłowski) — былы шэф батальёна 17-га пп, камандзірамі батальёнаў былі Аўгустын Радван (Augustyn Radwan) — былы капітан 17-га пп, Станіслаў Рымінскі (Stanisław Rymiński) — былы капітан 2-га пп, Юліян Гурскі (Julian Górski) — былы капітан 2-га пп.
У снежні 1812 года полк удзельнічаў у абароне Вільні. 11 лютага 1813 года полк узяў удзел у бітве на Варце пад Цыркам, дзе быў разбіты.
Строй правіць
Строй узору 1810 года, як у войску Герцагства Варшаўскага. Курткі гранатавыя, канты кармазінавыя, рабат белы. На рагатыўках ці ківерах над нумарной бляхай Арол з Пагоняй. У 1813 годзе, напэўна, Пагоня.
Сцягі палкавыя правіць
Не захаваліся. Апісанне штандара 19-га пяхотнага палка паводле Гембаржэўскага: чатырохкутнік памерам 75х75 см з сукна кармазінавага з 4-ма клінамі блакітнымі ядвабнымі. Пасярэдзіне арол у кароне, гафтаваны срэбрам і часткова золатам. У гары гафтаваны срэбрам надпіс: 19. Pulk piechoty. Аблямаваны штандар срэбранымі фрэдзламі. Дрэўка зроблена з дрэва, пафарбаванага чорным з залочанай куляй, на якой сядзіць пасярэбраны арол з каронай меднай.
У Варшаве захоўваюцца чырвона-блакітныя сцягі з Арлом без нумара палка з часоў 1812 года. Напэўна, сярод іх ёсць сцягі палкоў, сфарміраваных на тэрыторыі былога ВКЛ.
Артэфакты з музеяў і прыватных калекцый правіць
Вільня: захоўваецца ківерная бляха ў выглядзе тарчы Мінервы з лічбай 19.
Захаваўся каляровы партрэт шэфа 19-га пяхотнага палка Канстанціна Тызенгаўза.
Гл. таксама правіць
Літаратура правіць
- A. Tomaszewicz. Wojsko Wielkiego Księstwa Litewskiego w roku 1812 // Nasz Czas. — 2006. — № 18.
- W. Bagiński. Dawne guziki polskie. Kraków: Nakład towarzystwa numizmatycznego, 1899.
- B. Gembarzewski. Wojsko Polskie, Księstwo Warszawskie 1807—1814. Warszawa, 1905, reprint wyd. Kurpisz, Poznań, 2003.
- H. L. Gaidis. Napoleon’s Lithuanian Forces // LITUANUS. — 1984. — Vol. 30, № 1.
- Guziki. Polskie guziki wojskowe od XVI do końca XX wieku. Przewodnik dla kolekcjonerów. Warszawa, 1999.
- J. Tyszkiewicz. Historia 17 pułku ułanów na tle wojsk litewskich 1812—1814 / w opracowaniu D. Nawrota, A. Nieuważnego. Gdynia: Wydawnictwo «Armagedon», 2004.
- J. R. Elting. Napoleonic uniforms, vol. I—IV, 1993.
- C. Lienhart, R. Humbert. Les uniformes de l’Armee Francaise. Leipzig, 1908.
- D. Nawrot. Litwa i Napoleon w 1812 roku. Katowice, 2008.
- Акты Виленской археографической комиссии. Т. XXXVII. Вильна, 1912.
- Вильна в 1812 году. В память столетней годовщины Отечественной войны. Составил Ф. А. Кудринский. С факсимиле Императора Александра I, Наполеона и некоторых русских генералов. Вильна: Издание Управления Виленскаго Учебнаго Округа Типография А. Г. Сыркина, 1912.
- И. Кудряшов. Вооруженные силы Литовского княжества 1812 года // Старый барабанщик. — 1992. — № 1. — С. 20—27.
- В. Швед, С. Данскіх. Заходні рэгіён Беларусі ў часы напалеонаўскіх войнаў. 1805—1815 гады. — Гродна: ГрДУ імя Янкі Купалы, 2006.
- Сборник Императорского Русского исторического общества. Т. 128. Петербург, 1909.
- Часовая мінская газета. 1812 год. — Мн.: Выд. В. Хурсік, 2008.