Вікіпедыя

50-я гвардзейская стралковая дывізія

50-я гвардзейская стралковая Сталінская двойчы Чырванасцяжная, ордэнаў Суворава і Кутузава дывізія — воінскае злучэнне Узброеных Сіл СССР у Вялікай Айчыннай вайне. Дывізія ўдзельнічала ў вызваленні тэрыторыі пятнаццаці абласцей Савецкага Саюза. Прайшоўшы з баямі больш за 11 тыс. кіламетраў і пераадолеўшы шматлікія водныя перашкоды — Дон, Міус, Днепр, Заходні Буг і іншыя, яе байцы вызвалілі больш за 2 тыс. населеных пунктаў, паланілі каля 20 тыс. варожых салдат і афіцэраў, захапілі 127 танкаў, 30 самалётаў, звыш 1500 гармат і мінамётаў, больш за 2 тыс. кулямётаў. За паспяховыя баявыя дзеянні, мужнасць і адвагу каля 15 тыс. салдат, сяржантаў і афіцэраў злучэння ўзнагароджаны ордэнамі і медалямі Савецкага Саюза.

50-я гвардзейская стралковая дывізія
Краіна
Тып воінскае фарміраванне і стралковая дывізія РСЧА[d]
Знакі адрознення
ордэн Чырвонага Сцяга ордэн Суворава II ступені ордэн Кутузава II ступені
Вядомыя камандзіры Aleksandr Belov[d]

Гісторыя правіць

У час Вялікай Айчыннай вайны правіць

Сфарміравана 17 лістапада 1941 году на Паўднёва-заходнім фронце ў раёне Варонежа як 124-я стралковая дывізія (2-га фарміравання). У 1941-м пры фарміраванні дывізіі выкарыстоўвалася камандаванне 124-й сд, якая выйшла з акружэння пад Кіевам, удзельнічала ў абарончых баях на рацэ Северскі Данец паўночней Белгарада.

Перыяды ўваходжання ў склад дзеючай арміі:
17.11.1942 па 29.03.1944,
28.05.1944 па 14.09.1944,
13.10.1944 па 31.03.1945,
20.04.1945 па 11.05.1945.
Новая нумарацыя часцей дывізіі прысвоена 26 снежня 1942 года. З 21 па 25 ліпеня 1942 года 226-я стралковая дывізія перадала асабісты склад і матэрыяльную частку на ўкамплектаванне 124-й стралковай дывізіі.

У 1942-м падраздзяленне ўдзельнічала ў Харкаўскай бітве ў складзе 28-й арміі ПЗФ. Вяла баі на астрагожскім кірунку, удзельнічала ў Сталінградскай бітве. З 19 лістапада 1942 года дывізія наступала ў ходзе аперацыі «Уран» паўночней Сталінграда. Сумесна з іншымі дывізіямі 21-й арміі Паўднёва-заходняга фронту дывізія прарвалася ў глыбіню абарону праціўніка 3-й румынскай арміі і ўнесла значны ўклад у акружэнне ў раёне станіцы Распопінская і ў наступны імклівы разгром акружаных румынскіх войскаў. Дзве асноўныя акружаныя румынскія групоўкі на чале з дывізіённым генералам М. Ласкарам і брыгадным генералам Стэнеску капітулявалі 23 і 24 лістапада, колькасць палонных у іх складала каля 29 000 салдат і афіцэраў[1].

За ўмелыя дзеянні, мужнасць і адвагу асабістага складу ператворана ў 50-ю гвардзейскую стралковую дывізію.

З 19 лістапада 1942 года па 25 люты 1943 года дывізія прайшла каля 600 кіламетраў і вызваліла больш за 140 населеных пунктаў. 2 мая 1943 года злучэнню ўручаны Гвардзейскі баявы сцяг. У 1943—1944 гг. удзельнічала ў вызваленні Левабярэжнай Украіны, Беларусі (8 ліпеня 1944 года дывізія ўдзельнічала ў вызваленні горада Баранавічы, 16—17 ліпеня горад Пружаны, 22 ліпеня вызваляла Камянец[2]) і ўсходніх раёнаў Польшчы.

  • 10.1944 удзельнічала ў Гумбінен-Гальдапскай наступальнай аперацыі
  • 01—04.1945 удзельнічала ва Усходнепрускай наступальнай аперацыі
  • 04—05.1945 удзельнічала ў Берлінскай наступальнай аперацыі
  • 05.1945 удзельнічала ў Пражскай наступальнай аперацыі

Апошні бой адбыўся 12 мая 1945 года падчас разгрому рэшткаў варожых войскаў у горадзе Млада-Баляслаў.

Пасля вайны правіць

 
Сцяг дывізіі ў Музеі гісторыі Данецкай міліцыі.

У жніўні 1945 года 50-я гвардзейская стралковая дывізія была перадыслакавана ў Слуцк, а ў 1946 годзе — у Брэст. Яна ўваходзіла ў склад 28-й агульнавайсковай арміі (з 1946 года — Беларускай ваеннай акругі).

У верасні 1954 года 50-я гвардзейская стралковая дывізіі сумесна з 12-й гвардзейскай Мазырскай механізаванай дывізіяй у складзе войскаў 128-га Гумбіненскага стралковага корпуса былі асновай вайсковай групоўкі Тоцкіх вайсковых вучэнняў з рэальным ужываннем 40-кілатоннай атамнай авіябомбы. У ходзе падрыхтоўкі і правядзення вучэнняў у дывізіі пабывалі Маршалы Савецкага Саюза М. А. Булганін, Г. К. Жукаў, А. М. Васілеўскі, В. Д. Сакалоўскі, С. К. Цімашэнка, С. М. Будзёны, І. С. Конеў, галоўны маршал артылерыі М. М. Воранаў, маршал бранятанкавых войскаў С. І. Багданаў, маршалы авіяцыі П. Ф. Жыгараў, А. А. Новікаў, маршал артылерыі М. І. Нядзелін, адмірал флоту М. Г. Кузняцоў, маршал войскаў сувязі І. Ц. Перасыпкін, генералы арміі В. Чуйко, А. Антонаў, А. Грэчка, І. Пятроў, А. Яроменка, С. Бірузоў.

Дырэктывай ад 20 мая 1957 года 50-я гвардзейская стралковая дывізія была перафармаваная ў 50-ю гвардзейская мотастралковую дывізію, захаваўшы склад палкоў перыяду Вялікай Айчыннай вайны і іх нумарацыю[3]. З 16 мая 1957 года на пасаду намесніка камандзіра танкавага батальёна 148-га гвардзейскага мотастралковага палка 50-й гвардзейскай мотастралковай дывізіі быў прызначаны савецкі танкіст-ас падпалкоўнік Зіновій Калабанаў, дзе служыў да звальнення ў запас 5 ліпеня 1958 года.

У 1992 годзе 50-я гвардзейская мотастралковая дывізія была ператворана ў 50-ю гвардзейскую асобную механізаваную брыгаду Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь. 50 амехбр выконвала стратэгічную абарончую задачу, у рэспубліцы гэта была адна з самых баяздольных вайсковых часцей. У 2001 годзе замест яе з’явілася 50-я база захоўвання ўзбраення і тэхнікі. Канчаткова 50 БХВТ у Брэсце была расфармавана да 1 лістапада 2006 года, усе 277 вайскоўцаў пераведзены ў іншыя часці на раўназначныя і вышэйшыя пасады. У 2003—4 гадах зброя і людзі былі перададзены ў 28 БХВТ у Баранавічах, у якой быў сфармаваны мотастралковы батальён. У 2005 годзе 28 БХВТ была перайменавана ў 50-ю Данецкую базу захоўвання ўзбраення і тэхнікі, як найбольш слаўную сваімі традыцыямі. На базе былі сфармаваны дадаткова і зенітныя артылерыйскія падраздзяленні. У 2008 годзе 50 БХВТ стала называцца 50-й асобнай механізаванай брыгадай скарочанага складу (50 амехбр). У 2011 годзе 50 амехбр была расфармавана.

Склад правіць

Вялікая Айчынная вайна правіць

З 26.12.1942[4][5]: 148-ы гвардзейскі стралковы полк

  • 150-ы гвардзейскі стралковы полк
  • 152-і гвардзейскі стралковы полк
  • 119-ы гвардзейскі артылерыйскі полк
  • 58-ы асобны гвардзейскі знішчальна-супрацьтанкавы дывізіён
  • 66-я гвардзейская зенітная батарэя (да 25.04.1943)
  • 54-я асобная гвардзейская разведвальная рота
  • 56-ы асобны гвардзейскі сапёрны батальён
  • 80-ы асобны гвардзейскі батальён сувязі
  • 406 (59)-ы медыка-санітарны батальён
  • 55-я асобная гвардзейская рота хімічнай абароны
  • 610 (57)-я аўтатранспартная рота
  • 592 (53)-я палявая хлебапякарня
  • 537 (47)-ы дывізіённы ветэрынарны лазарэт
  • 566-я палявая паштовая станцыя
  • 343-я палявая каса Дзяржбанка

Пасляваенны перыяд правіць

На пачатак 1991 года дывізія мела разгорнутыя па танках танкавы полк і танкавыя батальёны мотастралковых палкоў; два з мотастралковых палкоў былі на БТР, а адзін — бранятэхнікі мотастралкоў не меў. Артылерыя дывізіі была цалкам згорнута, за выключэннем рэактыўнага дывізіёна артпалка. У цэлым склад дывізіі выглядаў наступным чынам:

  • 148-ы гвардзейскі мотастралковы полк (Брэст): 31 Т-72; 101 БТР (56 БТР-70, 45 БТР-60), 6 БМП (4 БМП-2, 2 БРМ-1К); 1 МТП; 1 Р-145 БМ, 2 ПУ-12; 1 МТУ-20.
  • 150-ы гвардзейскі мотастралковы полк (Брэст): 31 Т-72; 125 БТР (7 БТР-80, 118 БТР-70), 6 БМП (4 БМП-2, 2 БРМ-1К); 1 МТП; 1 р-145 БМ, 2 ПУ-12; 1 МТУ-20.
  • 152-ы гвардзейскі мотастралковы полк (Брэст): 31 Т-72; 6 БМЩ4 БМП-2, 2 БРМ-1К); 1 Р-145 БМ, 2 ПУ-12; 1 МТУ-20.
  • 69-ы танкавы полк (Брэст): 94 Т-72; 16 БМП (14 БМП-2, 2 БРМ-1К); 6 РХМ; 1 Р-145 БМ, 1 ПУ-12; 2 МТУ-20, 1 МТ-55А.
  • 93-й гвардзейскі артылерыйскі полк (Брэст): 12 БМ-21; 12-1В18, 4-1В19; 2 ПРП-3, 1 ПРП-4.
  • 1066-ы зенітны ракетны полк (Брэст): 5 ПУ-12.
  • 1283-ы супрацьтанкавы артылерыйскі дывізіён (Брэст): 18 МТ-ЛБТ.

У складзе таксама меліся:

  • 90-ы асобны разведвальны батальён (Брэст): 17 БМП (10 БМП-2, 7 БРМ-1К), 6 БТР-70; 2 Р-145 БМ, 1 Р-156 БТР.
  • 80-ы асобны батальён сувязі (Брэст): 7 Р-145 БМ, 1 Р-156 БТР, 1 Р-137 Б.
  • 56-ы асобны інжынерна-сапёрны батальён.
  • 490-ы асобны батальён матэрыяльнага забеспячэння.
  • 22-і асобны рамонтна-аднаўленчы батальён.

На 19 лістапада 1990 года 50-я гвардзейская мотастралковая дывізія мела:

Камандзіры правіць

  • Бялоў, Аляксандр Іванавіч (17.11.1942-28.02.1943), палкоўнік, з 27.11.1942 генерал-маёр
  • Сяргееў, Канстанцін Аляксеевіч (29.02.1943-04.09.1943), палкоўнік
  • Уладзічанскі, Антон Станіслававіч (05.09.1943 — 29.08.1944), палкоўнік, з 19.03.1944 генерал-маёр
  • Рыбалка, Рыгор Лявонавіч (30.08.1944 — 24.11.1944), палкоўнік
  • Уладзічанскі, Антон Станіслававіч (25.11.1944 — ??.09.1945), генерал-маёр
  • Дзёмін, Мікіта Іванавіч (09.1945 — 07.1946), палкоўнік
  • Рагоў, Мікалай Васільевіч (??.07.1946-11.01.1947), генерал-маёр[6]
  • Панкратаў, Рыгор Іванавіч (11.01.1947-21.02.1949), генерал-маёр
  • Худалоў, Харытон Аляксеевіч (21.02.1949-30.10.1952), генерал-маёр
  • Аўтандылоў, Арсен Маркавіч (30.10.1952-28.10.1953), палкоўнік
  • Свірыдаў, Аляксандр Андрэевіч (28.10.1953-05.11.1956), палкоўнік, з 31.05.1954 генерал-маёр
  • Арсеньеў, Мікалай Іванавіч (05.11.1956-13.03.1962), палкоўнік, з 7.05.1960 генерал-маёр
  • Бондар, Уладзімір Цярэнцьевіч (13.03.1962 — 12.02.1965), палкоўнік
  • Гарэеў, Махмут Ахметавіч (12.02.1965-27.06.1966), палкоўнік
  • Зотаў, Мікалай Аляксандравіч (27.06.1966 — 18.09.1968), палкоўнік, з 25.10.1967 генерал-маёр
  • Каваленка, Іван Анатольевіч (19.09.1968-14.08.1970), палкоўнік
  • Бокаў, Сяргей Пятровіч (14.08.1970 — ?), палкоўнік, з 4.11.1973 генерал-маёр

...

  • Кавалёў, Леанід Іларыёнавіч (1981—1984), палкоўнік

Зноскі

  1. ↑ Малютина Т. П. Первые «котлы» Сталинграда. Разгром 3-й румынской армии в ходе операции «Уран». // Военно-исторический журнал. — 2013. — № 11. — С.10-17.
  2. ↑ Сценарии к 60-летию Победы(недаступная спасылка). Архівавана з першакрыніцы 10 красавіка 2014. Праверана 5 мая 2014.
  3. ↑ specnaz / БВО
  4. ↑ 50-я гвардейская стрелковая дивизия
  5. ↑ Перечень № 5 Стрелковых, горнострелковых, мотострелковых и моторизованных дивизий, входивших в состав действующей армии в годы Великой Отечественной войны 1941—1945 гг. / Гылев А. — М.: Министерство обороны. — 218 с.
  6. ↑ Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комдивы. Военный биографический словарь. — М.: Кучково поле, 2014. — Т. 5. — С. 190—191 — 1500 экз. — ISBN 978-5-9950-0457-8
Узята з "https://be.wikipedia.org/w/index.php?title=50-я_гвардзейская_стралковая_дывізія&oldid=4573366"