Вайна за незалежнасць Гвінеі-Бісау

Вайна за незалежнасць Гвінеі-Бісау — узброены канфлікт на тэрыторыі Партугальскай Гвінеі.

Вайна за незалежнасць Гвінеі-Бісау
Асноўны канфлікт: Каланіяльная вайна Партугаліі
Партызаны ПАІГК.
Дата	23 студзеня 1961 — 10 верасня 1974
Месца	Партугальская Гвінея
Вынік	перамога ПАІГК
Праціўнікі
МПЛА пры падтрымцы: СССР Гвінея Партугалія
Камандуючыя
Амілкар Кабрал †, Арыстыдыш Перейра Антоніу ды Салазар, Антоніа ды Спінола
Страты
6000 забітых 2069 забітых
Агульныя страты
5000 мірных грамадзян загінулі

Ход падзей

На момант разгортвання вайны ў Партугальскай Гвінеі Лісабон ужо сутыкнуўся з нацыянальна-вызваленчым рухам у Анголе.

У студзені 1963 года супраць партугальцаў падняла паўстанне Афрыканская партыя незалежнасці Гвінеі і Каба-Вердэ (ПАІГК). Першай справай мяцежнікі атакавалі штаб партугальскіх войск у Ціце блізу сталіцы краіны Бісау.

Паступова ПАІГК разгарнула баявыя дзеянні па ўсёй краіне. Партугальскія войскі сышлі ў глухую абарону, абараняючы гарады і свае базы. Тым самым яны аддалі ініцыятыву праціўніку. У выніку партугальская пяхота несла страты ад бясконцых нападаў, што сур’ёзна адбівалася на баявым духу часцей. Партызаны на фоне поспехаў набывалі ўсё больш прыхільнікаў. Пад кантролем ПАІГК да 1967 г. аказалася 2/3 тэрыторыі калоніі.

Ваенны губернатар Антоніа ды Спінола правёў у канцы 1960-х гадоў шэраг рэформаў, некалькі выправіўшы сітуацыю. Найбольш важным было фарміраванне амфібійных падраздзяленнеў. Гэта рэзка павысіла мабільнасць партугальскай арміі, улічваючы, што тэатр ваенных дзеянняў характарызаваўся багаццем рэчак і балот, а таксама неразвітай інфраструктурай. На лязо атакі ў амфібійных аперацыях заўсёды дзейнічалі фузілеры — спецыяльныя штурмавыя атрады марской пяхоты. Сярод іншага быў утвораны афрыканскі камандас, цалкам укамплектаваны афрыканцамі, у тым ліку і афіцэрскі склад. Таксама каланіяльныя ўлады пачалі выкарыстоўваць напалм і дефаліянты. Такім чынам, пачынаючы з 1968 г., партугальцы перайшлі да наступальнай тактыцы, прычым дзейнічалі вельмі неардынарна, спрабуючы знішчыць не толькі ваенныя, але і палітычныя структуры ПАІГК.

У ноч з 21 на 22 лістапада 1970 г. партугальская марскі дэсант атакаваў сталіцу суседняй Гвінеі Конакры, прэзідэнт якой Ахмед Сяку Турэ падтрымліваў паўстанцаў. Партугальцы мелі намер зрынуць Турэ і знішчыць лідара ПАІГК Амілкара Кабрала. Аднак яны не змаглі знайсці ні таго, ні іншага. Вайскоўцы знішчылі штаб баевікоў, некалькі іх катэраў і вызвалілі сваіх палонных. Гвінейская армія абаранялася вельмі слаба, у адрозненне ад байцоў ПАІГК. Нападнікі адступілі, амаль не панёсшы страт.

20 студзеня 1973 года агенты партугальскай разведкі забілі Кабрала. Але барацьба працягвалася, атрады баевікоў нарошчвалі сілы, на іх ўзбраенні з’явіліся савецкія ПЗРК «Страла-2», павышалася вывучка байцоў.

24 верасня 1973 г. ПАІГК абвясціла незалежнасць краіны, што было прызнана Генеральнай Асамблеяй ААН. Але толькі праз год, пасля красавіцкай рэвалюцыі, Партугалія прызнала незалежнасць Гвінеі-Бісау.

Гл. таксама

• Аперацыя эсмінца «Бывалы» ў Гвінеі

Літаратура

• Коновалов, И.П. (2012). Африканские войны современности. Пушкино: Центр стратегической конъюнктуры. ISBN 978-5-906233-01-1.