Вячаслаў Ульянавіч Бука

Вячаслаў Ульянавіч Бука (нар. 20 кастрычніка 1942, вёска Маркі, Шаркаўшчынскі раён) — беларускі біяхімік.  Доктар біялагічных навук, прафесар.

Вячаслаў Ульянавіч Бука
Дата нараджэння	20 кастрычніка 1942(1942-10-20) (81 год)
Месца нараджэння	Маркі, гміна Шаркаўшчына[d], Дзісенскі павет, Віленскае ваяводства, Польская Рэспубліка
Грамадзянства	СССР  Беларусь
Род дзейнасці	хімік
Месца працы	Інстытут біяхіміі біялагічна актыўных злучэнняў НАН Беларусі Гродзенскі дзяржаўны ўніверсітэт імя Янкі Купалы ГрДМУ Вышэйшая медыцынская школа ў Беластоку
Альма-матар	Гродзенскі медыцынскі інстытут (1964)
Узнагароды	Прэмія імя аль-Харэзмі[d]

Біяграфія

Скончыў Гродзенскі медыцынскі інстытут. У 1964 годзе накіраваны ў Пагост-Загародскую сельскую бальніцу Пінскага раёна Брэсцкай вобласці, дзе працаваў урачом, а пасля галоўным урачом Бобрыкаўскай сельскай бальніцы. З 1966 года працаваў у Брэсце, спачатку ўрачом, а потым загадчыкам аддзялення Брэсцкага гарадскога радзільнага дома. У 1971 годзе пераехаў у Гродна па запрашэнні прафесара Ю. М. Астроўскага, які арганізаваў Аддзел рэгуляцыі абмену рэчываў Акадэміі навук БССР. У 1976 годзе Аддзел быў пераўтвораны ў Інстытут біяхіміі АН БССР (з 2006 года — Інстытут фармакалогіі і біяхіміі Нацыянальнай Акадэміі навук, а з 2012 года — Інстытут біяхіміі біялагічна актыўных злучэнняў НАН Беларусі). Працаваў малодшым, потым старшым і вядучым навуковым супрацоўнікам. З 1990 года загадваў лабараторыяй эксперыментальнай гепаталогіі. У 1996-98 гадах адначасова з’яўляўся намеснікам дырэктара па навуковай рабоце. З 2006 года па 2020 год загадваў аддзелам біяхімічнай фармакалогіі. У 1979 годзе абараніў у Інстытуце фізіялогіі АН БССР кандыдацкую дысертацыю «Роля тыяміна і яго вытворных у рэгуляцыі абмена тлустых кіслот», у 1989 годзе ў Інстытуце эксперыментальнай медыцыны ў Ленінградзе — доктарскую дысертацыю «Узаеамаадносіны этанола і ацэтальдэгіда з простагландзінавай сістэмай у печані». Навуковае званне прафесара атрымаў у 2000 годзе. Узначальваў у 2007—2012 гг. спецыялізаваны савет па абароне дысертацый пры Інстытуце фармакалогіі і біяхіміі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі.

Навуковая дзейнасць

З’яўляецца аўтарам больш чым 650 навуковых прац, у тым ліку 8 манаграфій і раздзелаў у калектыўных манаграфіях. Пад яго навуковым кіраўніцтвам абаронены 2 доктарскія і 5 кандыдацкіх дысертацый. Лаурэат прэміі НАН Беларусі за 2008 год. Лаурэат міжнароднай прэміі Харэзмі (Khwarizmi International Award), 2013 г. Лаўрэат прэміі ТОП-10 НАН Беларусі за 2015, 2020 і 2021 гады. Член Міжнароднага  (ISBRA) і Еўрапейскага (ESBRA)  таварыства по біямедыцынскаму вывучэнню алкагалізму з 1993 г. і Еўрапейскай асацыяцыі па вывучэнню печані (EASL) з 1991 г. Акадэмік Міжнароднай акадэміі навук Еўразіі (1995) і Нью-Ёркскай акадэміі навук (1996). З’яўляецца членам рэдкалегій і рэцэнзентам шэрагу міжнародных і еўрапейскіх навуковых часопісаў.

Стажыраваўся у універсітэтах Гётынгена, Ены, Эрлангена — Нюрнберга (Германія), Турына (Італія). Чытаў лекцыі у універсітэтах Германіі, Італіі, Іспаніі, Швецыі, Венгрыі, Польшчы. Выкладаў біяхімію і фізіялогію у Гродзенскім дзяржаўным універсітэце імя Я. Купалы і Гродзенскім дзяржаўным медыцынскім універсітэце. З 2013 г. па 2019 г. з’яўляўся запрошаным прафесарам Вышэйшай медыцынскай школы ў Беластоку (Польшча). З верасня 2020 года — ганаровы прафесар Інстытута біяхіміі біялагічна актыўных злучэнняў НАН Беларусі.

Бібліяграфія

• В. Буко. Защита для печени. Навука. 2020. № 4.
• В. Буко. Против диабета и для здоровья печени. Навука. 2022. № 3.
• Buko V., Belonovskaya E., Kavalenia T., Ilyich T., Kirko S., Kuzmitskaya I., Moroz V., Lapshina E., Romanchuk A., Zavodnik I. Anthocyanin-Rich Extract of Red Cabbage Attenuates Advanced Alcohol Hepatotoxicity in Rats in Association with Mitochondrial Activity Modulation. European Pharmacolgical Journal. 2022, 69(1), 74-85
•  Buko V, Zavodnik I, Budryn G, et al. Chlorogenic acid protects against advanced alcoholic steatohepatitis in rats via modulation of redox homeostasis, inflammation, and lipogenesis. Nutrients 2021, 13, 4155.
• Hachkova H, Nagalievska M, Soliljak Z, Kanyuka O, Kucharska AZ, Sokół-Łętowska A,  Buko V, Sybirna N. Medicinal plants Galega officinalis L. and yacon leaves as potential sources of antidiabetic drugs. Antioxidants. 2021, 10 (9), 1362. 
• Diesinger T, Lautwein A, Buko V, et al. ω-Imidazolyl-alkyl derivatives as new preclinical drug candidates for treating non-alcoholic steatohepatitis. Physiological Report, 2021; 9(6):e14795.
• Diesinger T, Lautwein A, Bergler S, Buckert D, Renz C, Dvorsky R, Buko V, et al. A new CYP2E1 inhibitor, 12-imidazolyl-1-dodecanol, represents a potential treatment for hepatocellular carcinoma. Canadian Journal of Gastroenterology and Hepatology, Volume 2021 |Article ID 8854432
• Hachkova H, Nagalievska M, Soliljak Z, Kanyuka O, Kucharska AZ, Sokół-Łętowska A,  Buko V, Sybirna N. Medicinal plants Galega officinalis L. and yacon leaves as potential sources of antidiabetic drugs. Antioxidants. 2021, 10 (9), 1362
• Belica-Pacha S., Daśko M., Buko V., et al. Thermodynamic studies of interactions between sertraline hydrochloride and randomly methylated β-cyclodextrin molecules supported by circular dichroism spectroscopy and molecular docking results. International Journal of Molecular Sciences. 2021, Volume 22, Issue 22, 12357    
• Buko V, Zavodnik I., Palecz B., Stepniak A., Kirko S., et al. Betulin/2-hydroxypropyl-β-cyclodextrin inclusion complex: Physicochemical characterization and hepatoprotective activity. Journal of Molecular Liquids, 2020; 309:113118
• Diesinger T, Buko V, Lautwein A, Dvorsky R, Belonovskaya E, et al. Drug targeting CYP2E1 for the treatment of ASH. PLoS ONE, 2020; 15(7): e0235990  
• Buko V, Bakunovich A, Astrowski A,  et al. Polysaccharides of Mushroom Phallus impudicus Mycelium: Immunomodulating and Wound Healing Properties. Modern Food Science and Technology, 2019, 35 (9):30-37
• Buko V, Kuzmitskaya I, Kirko S., et al. Betulin attenuated liver damage by prevention of hepatic mitochondrial dysfunction in rats with alcoholic steatohepatitis. Physiology International. 2019, 106(4):323-334
• Zavodnik I., Buko V., Lukivskaya O., et al. . Cranberry (Vaccinium macrocarpon) peel polyphenol-rich extract attenuates rat liver mitochondria impairments in alcoholic steatohepatitis in vivo and after oxidative treatment in vitro. Journal of Functional Foods, 2019, 57:83-94.
• Budryn G., Żyżelewicz D., Buko V., et al. Evaluation of antifibrotic effects of coffee and cocoa extracts in rats with thioacetamide-induced fibrosis. European Food Research and Technology, 2018, 244 (12): 2107—2115
• Buko V, Zavodnik V, Kanuka O, et al. Antidiabetic  effect and erythrocyte stabilization by red cabbage extract in streptozotocin-treated rats. Food & Function, 2018, 9:1850-1863
• Buko V., Palecz B., Belica-Pacha S., Zavodnik I. . The supramolecular complex of sertraline with cyclodextrins: physicochemical and pharmacological properties. In: Nano- and Microscale Drug Delivery Systems: Design and Fabrication. Ed. A.M. Grumezescu. Elsevier. Amsterdam-Oxford-Cambridge, 2017. p. 343—356 (Раздзел у манаграфіі)
• Buko V, Zavodnik I, Lukivskaya O, Naruta E, Palecz B, Belica-Pacha S, Belonovskaya E, Kranc R, Abakumov V. Cytoprotection of pancreatic β-cells and hypoglycemic effect of 2-hydroxypropyl-β-cyclodextrin: sertraline complex in alloxan-induced diabetic rats. Chem Biol Interact. 2016;244:105-12.
• Buko V, Belonovskaya E, Naruta E, Lukivskaya O, Kanyuka O, Zhuk O, Kranc R, Stoika R, Sybirna N. Pituitary tumor transforming gene as a novel regulatory factor of liver fibrosis. Life Sci. 2015;132:34-40.

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
• Михайловская С. Шаг к трезвой жизни. Беларуская думка,  2019, № 12, с. 44-51.