Жужма
Жу́жма — рака ў Шчучынскім раёне Гродзенскай вобласці Беларусі, левы прыток ракі Лебяда (басейн Нёмана).
| Жужма | |
|---|---|
| Характарыстыка | |
| Даўжыня | 11 км |
| Вадацёк | |
| Выток | |
| • Месцазнаходжанне | на паўднёвы захад ад вёскі Шоркіна |
| • Каардынаты | 53°41′56″ пн. ш. 24°39′15″ у. д.HGЯO |
| Вусце | Лебяда |
| • Месцазнаходжанне | на поўдзень ад вёскі Збражкі |
| • Каардынаты | 53°44′54″ пн. ш. 24°47′10″ у. д.HGЯO |
| Размяшчэнне | |
| Водная сістэма | Лебяда → Нёман → Балтыйскае мора |
| Краіна | |
| Рэгіён | Гродзенская вобласць |
| Раён | Шчучынскі раён |
  выток  вусце |
|
 выток вусце |
|
Назва правіць
Назва Жужма другаснага ўтварэння, ад назвы ракі Жыжма (па іншы бок ад Ліды). У асяроддзі літоўскамоўных аўтахтонаў рэгіёна назвы вядомыя як Žiužmà, Žižmà.
У літоўскай гаворцы гэтага рэгіёну вядомы пераход ži- > žiu- (žibėti > žiubėti «ззяць»)[1].
Назва Жыжма (> Жужма) балцкага паходжання.
Найбліжэйшыя гідранімічныя аналагі — літоўскія рачныя назвы Žižma (тры ракі на тэрыторыі Літвы), латышская Zizma. Далей літоўскія Žiežmuo, Žiežmojus, Žiežmara.
Корань ад літоўскага žižti, žiežti «злаваць, ятрыцца»[2].
З шэрагу назваў «злых» водаў, як назва вілейскай ракі Піктуша, ад piktas «злы; моцны».
На Падняпроўі такія назвы маглі быць крыніцамі для пазнейшых перакладных назваў тыпу «Люць», «Лютаўка» (< люты «злы»)[3].
У назве Жыжма корань Žiž- / Žiež- пашыраны пашыральнікам -m-, які вядомы ў літоўскім слова- і назваўтварэнні (tar-ti «мовіць» — tar-m-ė «гаворка», ner-ti «ныраць» — Ner-em-a «Глыбокая (рака)»)[4].
Назва Жужма (< Жыжма) значыла «Моцная (цячэннем), хуткаплынная (рака)».
Гідраграфія правіць
Даўжыня ракі 11 км[5]. Пачынаецца на паўднёвы захад ад вёскі Шоркіна, упадае ў Лебяду на поўдзень ад вёскі Збражкі. Каля вёскі Трудавая на рацэ створана сажалка. На працягу 4,5 км каналізаваная (ад вёскі Шайбакі да вусця).
Заўвагі правіць
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 405.
- ↑ A. Vanagas. Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas. — Vilnius, 1981. — С. 402, 405.
- ↑ П. Л. Маштаков. Список рек днепровского бассейне. С.-Петербург, 1913. С. 261.
- ↑ P. Skardžius. Rinktiniai raštai. T. 1. Vilnius, 1996. C. 202—207.
- ↑ Агульная характарыстыка рачной сеткі Гродзенскай вобласці // Даведнік «Водныя аб’екты Рэспублікі Беларусь» (руск.)
Літаратура правіць
- Блакітная кніга Беларусі : Энцыклапедыя / рэдкал.: Н. А. Дзісько і інш. — Мн.: БелЭн, 1994. — 415 с. — 10 000 экз. — ISBN 5-85700-133-1.