Плюсквамперфект
past perfect (от лат. plus quam perfectum — «больш, чым перфект» або «больш, чым здзейсненае»; у радзе апісанняў таксама пазапрошлы (даўномінулы, запрошлы) час і перадмінулы час, а таксама прэтэрытперфект[1][2]) — дзеяслоўная форма, асноўным значэннем якой звычайна лічыцца папярэднічанне у адносінах да некаторай сітуацыі ў мінулым. Адносны час.
Утварэнне правіць
- англійская мова — I had done (Past perfect) — [Да таго часу], я ўжо зрабіў
- армянская мова — արել էի (Վաղակատար անցյալ)
- беларуская мова — быў чытаў (даўномінулы час)
- балгарская мова — бях чел «я прочитал»
- грэчаская мова— είχα γράψει
- іспанская мова — yo había hecho (Pretérito pluscuamperfecto)
- італьянская мова — avevo fatto «я зрабіў» / ero partito «я зʼехаў» (Trapassato prossimo): дапаможны дзеяслоў «avere» ці «essere» у форме імперфекта + дзеепрыметнік прошлага часу сэнсовага дзеяслова
- лацінская мова — lexeram; ornaveram (Plusquamperfectum)
- латышская мова — es biju izdarījis (saliktā pagātne)
- літоўская мова — buvau padaręs
- македонская мова — бев прочитал (предминато време)
- нямецкая мова — ich hatte es gemacht / ich war da gewesen (Plusquamperfekt)
- нідэрладская мова — ik had het gedaan (Voltooid verleden tijd)
- партугальская мова — no seu livro, o escritor contou dos países que visitara / tinha visitado. (у сваёй кнізе пісьменнік распавёў пра краіны, у якіх пабываў.) (Pretérito mais-que-perfeito simples / Pretérito mais-que-perfeito composto)
- польская мова — zrobiłem był (czas zaprzeszły)
- руская мова — я сделал был(о), тряхивал[3]. У паўднёварускіх гаворках ствараецца сінтэтычна праз улучэнне дадатковай прыстаўкі да формы прошлага часу закончаннага трывання (позагрызла) або падваення прыстаўкі дадзенай формы (поповылезли).
- сербская мова — Ја сам био радио; или Ја бејах / бех радио. (я «быў» працаваў)
- старажытнагрэчаская мова — ἐπεπαιδεύκη / ἐπεπαιδεύκειν (epepaideúkē / epepaideúkein)
- старажытнаруская мова — бѣахъ читалъ
- украінская мова — я був зробив (Давноминулий час)
- фінская мова — minä olin opiskellut (Pluskvamperfekti) «я вучыў(ла), цяпер не вучу»
- французская мова — j’avais fait (Plus-que-parfait)
- царскоўнаславянская мова — неслъ бѧхъ (Я нёс)
- шведская мова — jag hade gjort (Pluskvamperfekt)
аналагічна ў хіндзі, татарскай, удмурцкай і шэрагу іншых моў Еўропы і Азіі.
Нярэдка плюсквамперфект утвараецца пры дапамозе асаблівага паказчыка неактуальнага прошлага, дададзенага да словаформы прошлага часу: напрыклад, у турэцкай, карэйскай і шмат якіх мовах Афрыкі і Акіяніі.
Семантыка правіць
Папярэднічанне ў прошлым правіць
Зірнуўшы на яго, я выйшаў.
Неактуальнае прошлае правіць
Скасаваны выннік правіць
- «И самъ бѧше пошелъ, но вороти …» (Іпацьеўскі летапіс пад 1159 годам)
У беларускай мове:
Мужык пасеяў быў жыта, але яно не ўзышло.
Ён быў ужо пайшоў, але раптам вырашыў вярнуцца.
Пайшлі былі далей, але хутка спыніліся.
Мадальнасць правіць
Трэба зазначыць аднак, што ў апошні час акрэслілася тэндэнцыя да ўжывання ў жывым маўленні складаных формаў не толькі ў значэнні менавіта даўномінулага часу, але і ў значэнні звычайнага прошлага часу.
Зноскі
- ↑ Die Grammatik (= Duden. Band 4). Hrsg. von der Dudenredaktion. 8., überarbeitete Auflage. Dudenverlag, Mannheim/Zürich 2009, S. 463 bzw. Rn. 656. Die Dudengrammatik stützt sich hier auf Thieroff 1992, Eisenberg 2006 und Zifonin et al. 1997.
- ↑ Hoffmann, Ludger: Deutsche Grammatik. Grundlagen für Lehrerausbildung, Schule, Deutsch als Zweitsprache und Deutsch als Fremdsprache. Erich Schmidt, Berlin 2016, S. 251.
- ↑ Ломоносов М. Российская грамматика. § 268