Цэнтральнабярэзінская раўніна

Цэнтральнабярэзінская раўніна — фізіка-геаграфічны раён Перадпалескай правінцыі; раўніна, размешчаная ў цэнтры Беларусі. Плошча 28 тыс. км². Вышыня 150—180 м.

Цэнтральнабярэзінская раўніна (2001)

Цэнтральнабярэзінская раўніна (1977)

Геаграфічнае становішча

Знаходзіцца ў цэнтры Беларусі. Размешчаная ва ўсходняй і паўднёва-ўсходняй частках Мінскай, заходняй часткі Магілёўскай, на крайняй поўначы Гомельскай абласцей Беларусі. Працягласць з поўначы на поўдзень 165 км, з захаду на ўсход ад 90 да 170 км. Мяжуе з Мінскім і Аршанскім узвышшамі на паўночным захадзе і поўначы, Аршанска-Магілёўскай і Чачорскай раўнінамі на паўночным усходзе і ўсходзе, Беларускім Палессем на поўдні і Капыльскай градой з прылеглымі да яе раўнінамі на захадзе.

Геалогія

Цэнтральнабярэзінская раўніна прымеркавана да ўсходніх схілаў Беларускай антэклізы і паўднёва-заходняй часткі Аршанскай упадзіны. У платформавым чахле найбольш пашыраны адклады верхняга пратэразою, палеазою (пераважна дэвону), мезазою і кайназою. Пароды антрапагену (бярэзінскага, дняпроўскага, сожскага і паазерскага зледзяненняў) складаюць покрыва магутнасцю 40—130 м. На паверхні раўніны пашыраны водна-ледавіковыя розназярністыя пяскі з галькай і дробнымі валунамі, супескі, месцамі марэнныя адклады, на ўзвышаных участках лёсападобныя пароды, у далінах рэк алювіяльныя пяскі, у забалочаных паніжэннях торф і інш.

Карысныя выкапні: калійная соль, каменная соль, легкаплаўкія гліны, пяскі сілікатныя і будаўнічыя, пясчана-жвіровы матэрыял, мел, сапрапель, торф, мінеральныя воды.

Рэльеф

Рэльеф сфарміраваўся пад уплывам сожскага зледзянення. Паверхня пласкахвалістая, паніжаецца на поўдзень, дзе абсалютныя адзнакі на 20-30 м ніжэй, чым на поўначы. Пашыраны зандравыя раўніны, асабліва ў міжрэччы Друці і Бярэзіны. Развіты дзюнна-ўзгорысты рэльеф, другасныя марэнныя раўніны з плоскай паверхняй. Трапляюцца размытыя краявыя грады, найбольш выразныя каля гарадоў Бабруйск, Любань, Асіповічы. Пашыраны лагчыны сцёку расталых ледавіковых вод, затарфаваныя катлавіны. Шматлікія рачныя даліны маюць поймавыя і да дзвюх надпоймавых тэрас, схілы парэзаны ярамі.

Унутраныя воды

Найбольшыя рэкі Дняпро з Друццю, Бярэзіна з прытокамі, Пціч, вярхоўі Арэсы і Случы (з Мораччу). Азёры невялікія (Судабле, Сяргееўскае), у поймах шмат старычных азёр. На міжрэччах балоты вярховыя і пераходныя, у далінах рэк і паніжэннях — нізінныя. Створаны Чырвонаслабодскае вадасховішча на рацэ Морач, Салігорскае вадасховішча на рацэ Случ, Любанскае вадасховішча на рацэ Арэса, Чыгірынскае вадасховішча на рацэ Друць, Асіповіцкае вадасховішча на рацэ Свіслач.

Глебы і расліннасць

Пераважаюць дзярнова-падзолістыя глебы, у паніжэннях — тарфяна-балотныя, па далінах — алювіяльныя. Пад лесам 41 % тэрыторыі. Найбольш пашыраны хваёвыя і шыракаліста-хваёвыя лясы. Трапляюцца яловыя, дубовыя, грабавыя, чорнаальховыя, [Асінавыя лясы[|асінавыя]], бярозавыя лясы і рэдкія на Беларусі ліпнякі. Па далінах рэк разнатраўныя лугі. Пад ворывам больш за 30 % тэрыторыі. Маюцца значныя балотныя масівы (Суціна балота і інш.)

Літаратура

• Мар’іна Л. У. Цэнтральнабярэ́зінская раўні́на // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 17: Хвінявічы — Шчытні / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2003. — Т. 17. — С. 169—170. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0279-2 (т. 17).
• Мар’іна Л. У., Неліповіч Д. П., Бусько С. Р. (расліннасць). Цэнтральнабярэ́зінская раўні́на // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 5. Стаўраструм — Яшчур / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1986. — С. 293—294. — 583 с., іл. — 10 000 экз.
• Центральноберези́нская равни́на // Географический энциклопедический словарь: Географические названия (руск.) / Гл. ред. А. Ф. Трёшников; Ред. кол.: Э. Б. Алаев, П. М. Алампиев (зам. гл. ред.) и др. — 2-е изд., исправл. и дополн. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — С. 534. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.