Этрускі алфавіт
Этрускі алфавіт — набор сімвалаў, характэрны для пісьмовай этрускай мовы. Створаны на аснове заходнегрэчаскага алфавіту.
| Этрускі алфавіт | |
|---|---|
 |
|
| Тып пісьма | кансанантна-вакалічнае пісьмо |
| Мовы | Этруская |
| Гісторыя | |
| Месца ўзнікнення | Таскана |
| Дата стварэння | VII ст. да н.э. |
| Перыяд | VII ст. да н.э. - I ст. н.э. |
| Найстаражытны дакумент | Надмагільныя надпісы, надпісы на люстэрках |
| Уласцівасці | |
| Напрамак пісьма | Справа налева, злева направа, бустрафедон |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Адносіцца да італійскіх алфавітаў.
Гісторыя правіць
Найбольш вядомыя помнікі этрускай пісьменнасці — надмагіллі і кераміка. У наш час вядома каля дзевяці тысяч надпісаў, выкананых з дапамогай этрускага алфавіту — знойдзены на надмагільных плітах, вазах, статуях, люстэрках і каштоўнасцях. Таксама былі знойдзены фрагменты палатнянай этрускай кнігі Liber Linteus.
Напрамак пісьма: галоўным чынам справа налева, зрэдку злева направа і бустрафедон: адзін радок напісаны злева направа, другі радок — справа налева, трэцяя — злева направа і г.д. Словы не заўсёды аддзяляліся адно ад аднаго.
Этрускія надпісы былі незразумелыя ўжо рымлянам, у якіх існавала прыказка «etruscum non legitur» («этрускае не чытаецца»). Усе пазнейшыя спробы прачытаць этрускія надпісы на аснове якога-небудзь з вядомых моў не мелі поспеху; пераважае пункт гледжання, паводле якой этруская мова не роднасная вядомым еўрапейскім мовам і з’яўляецца ізаляванай.
Склад правіць
Найстаражытны помнік — таблічка з Марсіліяны, якая змяшчала поўны пералік (27) знакаў алфавіту. Знакі — тыя ж, што і ў заходнегрэчаскім алфавіце. Пазней з алфавіту знікае каля паловы знакаў: замест парных звонкіх — глухіх застаецца знак звычайна толькі для глухога, знікае знак для галоснага О; у той жа час з’яўляецца новы знак 8, які чытаецца як f. У этрускім алфавіце вельмі багаты набор знакаў для сібілянтаў.
Чытанне знакаў рэканструявана яшчэ ў XIX стагоддзі на падставе нешматлікіх лацінска-этрускіх білінгв, а таксама імёнаў уласных, якія сустракаюцца як у этрускіх, так і ў лацінскіх тэкстах.
Лічбы правіць
| Назва | Лічба | Сімвал * |
|---|---|---|
| θu | 1 | 
|
| maχ | 5 | 
|
| śar? halχ? | 10 | 
|
| muvalχ | 50 | 
|
| ? | 100 |  ці C
|
Літаратура правіць
- Буриан Я., Моухова Б. Загадочные этруски, М., 1970.
- Кондратов A.M. Этруски. Загадка номер один, М., 1977.
- Немировский А. И. Этруски. От мифа к истории. М. 1983.
- Немировский А. И., Харсекин А. И. Этруски. Воронеж, 1969.
- Пенни Дж. Языки Италии // Кембриджская история древнего мира. Т. IV: Персия, Греция и Западное Средиземноморье ок. 525—479 гг. до н. э. Под ред. Дж. Бордмэна и др. Пер. с англ. А. В. Зайкова. М., 2011. С. 852—874. — ISBN 978-5-86218-496-9
- Риджуэй Д. Этруски // Кембриджская история древнего мира. Т. IV: Персия, Греция и Западное Средиземноморье ок. 525—479 гг. до н. э. М., 2011. С. 754—803.
Спасылкі правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Этрускі алфавіт
