Рэдказямельныя элементы: Розніца паміж версіямі
| [недагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма тлумачэння праўкі |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 1:
[[Выява:Rareearthoxides.jpg|thumb|250px|right|Аксіды рэдказямельных элементаў. Па часавай стрэлцы ад цэнтральнага першага: празеадым, цэрый, лантан, неадым, самарый, гадаліній<!-- Clockwise from top center: praseodymium, cerium, lanthanum, neodymium, samarium, and gadolinium. -->]]
'''Рэдказямельныя элементы''' — група з 17 [[хімічны элемент|элементаў]], якая ўключае [[лантан]], [[скандый]], [[ітрый]] і [[лантаноіды]]. Усе гэтыя элементы - металы серабрыста-белага колеру, пры тым усе маюць падобныя хімічныя ўласцівасці (найболей характэрная ступень акіслення +3).
== Гісторыя ==
У [[1794]] годзе фінскі хімік [[Юхан Гадалін]], даследуючы [[Руда|рудныя]] узоры блізка ад шведскага мястэчка [[Ітэрбю]], выявіў невядомую да таго «рэдкую зямлю», якую назваў па месцы знаходкі [[ітрый]]. Пазней, нямецкі хімік [[Марцін Генрых Клапрот|Марцін Клапрот]] падзяліў гэтыя ўзоры на дзве «землі», для адной з якіх ён пакінуў імя ітрый, а іншую назваў [[цэрый]] (у гонар нядаўна адкрытай малой планеты [[Цэрэра, карлікавая планета|Цэрэра]] і па імі старажытнарымскай багіні [[Цэрэра, міфалогія|Цэрэры]]). Трохі пазней шведскі вучоны [[К. Мосандэр]] здолеў вылучыць з таго ж узору яшчэ некалькі «земляў». Усе яны апынуліся аксідамі новых элементаў, якія атрымалі назву рэдказямельныя металы. Сумесна да [[1907 ]] года [[хімік]]і выявілі і ідэнтыфікавалі ўсяго 14 такіх [[Хімічны элемент|элементаў]]. На аснове вывучэння рэнтгенаўскіх уласцівасцяў усім элементам былі прысвоены атамныя нумары ад 57 (лантан) да 71 (лютэцый), акрамя 61. Па ўзрастанні атамнай вагі яны размясціліся наступным чынам:
{| class="wikitable"
![[Зарадавы лік|Z]]
!
!Імя
!Этымалогія
|-
|width="3%"|57
|width="3%"|La
|width="10%"|[[Лантан]]
|width="70%"|ад грэч. «утоены»
|-
|58
|Ce
|[[Цэрый]]
|у гонар Цэрэры
|-
|59
|Pr
|[[Празеадым]]
|ад грэч. «зялёнае блізня», з-за зялёнай лініі ў спектры
|-
|60
|Nd
|[[Неадым]]
|«новае блізня»
|-
|61
|Pm
|[[Праметый]]
|ад імя міфічнага героя Праметэя, які выкраў у Зеўса агонь і што перадаў яго людзям.
|-
|62
|Sm
|[[Самарый]]
|па імі мінерала самарскіт, у якім быў выяўлены
|-
|63
|Eu
|[[Еўропій]]
|у гонар Еўропы
|-
|64
|Gd
|[[Гадаліній]]
|у гонар Іахана Гадаліна
|-
|65
|Tb
|[[Тэрбій]]
|у гонар Ітэрбійскага радовішча
|-
|66
|Dy
|[[Дыспрозій]]
|ад грэч. «цяжкадаступны»
|-
|67
|Ho
|[[Гольмій]]
|у гонар Стакгольма
|-
|68
|Er
|[[Эрбій]]
|у гонар Шведскага горада Ітэрбі
|-
|69
|Tm
|[[Тулій]]
|ад старой назвы Скандынавіі
|-
|70
|Yb
|[[Ітэрбій]]
|у гонар Шведскага горада Ітэрбі
|-
|71
|Lu
|[[Лютэцый]]
|ад старажытнарымскай назвы Парыжа
|}
Спачатку ячэйка пад нумарам 61 была незапоўненай, у далейшым гэта месца заняў праметый, які быў выдзелены з прадуктаў дзяленя [[уран, элемент|урана]] і стаў 15-м членам гэтага сямейства.
{{Групы хімічных элементаў}}
[[Катэгорыя:Рэдказямельныя элементы]]
[[af:Seldsame aardelement]]
| |||