Гомельскае Палессе: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Новая старонка: ''''Гомельскае Палессе''' — фізіка-геаграфічны раён Палесся, размешчаны на паўдн...' |
паводле be-x-old:Гомельскае Палесьсе |
||
Радок 1:
'''Гомельскае Палессе''' — фізіка-геаграфічная акруга [[Беларускае Палессе|Беларускага Палесся]], уключае частку [[Прыдняпроўская нізіна|Прыдняпроўскай нізіны]], што заходзіць з боку [[Украіна|Украіны]]. Размешчана на ўсходзе [[Гомельская вобласць|Гомельскай вобласці]] ў [[Гомельскі раён|Гомельскім]], [[Добрускі раён|Добрускім]], [[Лоеўскі раён|Лоеўскім]], [[Брагінскі раён|Брагінскім]], [[Хойніцкі раён|Хойніцкім]], [[Нараўлянскі раён|Нараўлянскім]], [[Рэчыцкі раён|Рэчыцкім]], [[Жлобінскі раён|Жлобінскім]], [[Светлагорскі раён|Светлагорскім]] і, часткова, у [[Калінкавіцкі раён|Калінкавіцкім]], [[Акцябрскі раён, Гомельская вобласць|Акцябрскім]], [[Рагачоўскі раён|Рагачоўскім]], [[Буда-Кашалёўскі раён|Буда-Кашалёўскім]], [[Чачэрскі раён|Чачэрскім]] і [[Веткаўскі раён|Веткаўскім]] раёнах. Мяжуе з [[Цэнтральнабярэзінская раўніна|Цэнтральнабярэзінскай]] і [[Чачэрская раўніна|Чачэрскай]] раўнінамі на поўначы, [[Мазырскае Палессе|Мазырскім]] і [[Прыпяцкае Палессе|Прыпяцкім Палессем]] на захадзе, [[Чарнігаўскае Палессе|Чарнігаўскім Палессем]] на поўдні і [[Бранскія раўніны|Бранскімі раўнінамі]] на ўсходзе. Плошча — 16,5 тыс. км², працягласць з поўначы на поўдзень — каля 180 км, з захаду на ўсход — ад 78 да 126 км. Вышыні складаюць ад 100 да 150 м.
== Геалогія ==
Тэктанічна тэрыторыя прымеркавана да [[Прыпяцкі прагін|Прыпяцкага прагіну]], на крайнім поўдні — да [[Украінскі шчыт|Украінскага шчыта]] і паўднёвым усходзе — да [[Варонеская антэкліза|Варонескай антэклізы]]. Крышталічны падмурак перакрыты ападкавымі тоўшчамі верхняга [[пратэразой|пратэразою]], [[палеазой|палеазою]] і [[кайназой|кайназою]]. Асоба развітыя верхнедэвонскія саляносныя адклады магутнасцю да 2500 м. Палеаген-неагенавыя ападкі выходзяць на паверхню ў берагавых абрывах Дняпра (каля [[Рэчыца|Рэчыцы]] і [[Лоеў|Лоева]]), Сажа і Іпуці. Антрапагенавая тоўшча магутнасцю ад 20 м на поўдні да 60 м на паўночным захадзе складзеная адкладаннямі трох [[ледавік]]овых і міжледавіковых перыядаў.
== Рэльеф ==
Сучасная паверхня Гомельскага Палесся плоскахвалістая, радзей — хвалістая, з ухілам да поўдня. Ваганні адносных вышынь 3—5 м/км². Азёрна-алювіяльныя і алювіяльныя тэрасаваныя раўніны істотна пашыраюцца ў межах Прыдняпроўскай нізіны. У раёне асоба вылучаюцца [[Хойніцка-Брагінскія вышыні]] (максімальныя вышыні да 153—157 м на [[марэна, геалогія|марэна]]вых узгорках) і [[Юравіцкае ўзвышша]] (вышыня да 170 м) на крайнім захадзе па левабярэжжы Прыпяці. Уздоўж правага берага Дняпра вылучаюцца пясчаныя [[зандры|зандравыя]] раўніны. У далінах Дняпра, Прыпяці і Сажа выразна выяўлены [[абалона|абалоны]] і 2 надабалонавыя тэрасы. [[Абалона]] рэчак вышынёй 2—3 м, грывастая, месцамі плоскагрывастая, складзеная дробна- і сярэднезярновымі пяскамі. Вышыня грываў 1,5 м, шырыня 10—20 м, працягласць — да 100—200 метраў.
Таксама характэрныя [[абалона]]выя азёры. Першая надабалонавая тэраса (вышынёй 5—6 м) складзеная алювіяльнымі пяскамі, аснова другой (вышыня 12—18 м) — [[марэна, геалогія|марэнавай]], перакрытай алювіяльнымі ападкамі. Паверхня тэрасаў слабахвалістая, ускладненая выдмамі, рэшткамі марэны ў выглядзе ўзгоркаў з западдзінамі і лагчынамі.
== Клімат ==
Гомельскае Палессе размешчана ў межах Гомельскага (усходняя частка) і Жыткавіцкага-Мазырскага (заходняя частка) агракліматычных раёнаў. Сярэдняя тэмпература ў студзені складае — 6,5 — −7,0[[градус Цэльсія|°С]], у ліпені +18,5 — +19,0[[градус Цэльсія|°С]]. Мінімальныя тэмпературы ўзімку могуць апускацца да −36 °C і ніжэй, максімальныя летнія паднімаюцца вышэй за +36 °C. [[Год|Сярэднегадавая]] колькасць ападкаў змяняецца ад 600 м на паўночным захадзе раёна да 530 мм на паўднёвым усходзе.
== Гідраграфія ==
Гомельскае Палессе перасякаецца [[Дняпро]]м і нізоўямі яго прытокаў — [[Прыпяць|Прыпяці]], [[Сож|Сажа]] і [[Бярэзіна|Бярэзіны]]. На ўсходзе раёну размешчаныя нізоўі прытокаў Сажа — [[Бесядзь|Бесядзі]], [[Іпуць|Іпуці]], [[Вуць]], у заходняй частцы цякуць [[Жалонь]], [[Мыцва]], [[Віць]], [[Іпа]], на поўдні — [[Брагінка]].
== Глебы ==
Тэрыторыя Гомельскага Палесся знаходзіцца ў межах Палескай аграглебавай правінцыі Любанска — Светлагорска — Калінкавіцка — Ельскага і Мазырска — Хойніцка — Брагінскага раёнаў. Глебы [[дзярнова-падзолістыя глебы|дзярнова-падзолістыя]] і [[дзярнова-падзолістыя забалочаныя глебы|дзярнова-падзолістыя забалочаныя]] пяскова-супясковыя прымеркаваныя да надабалонавых тэрасаў і водна-ледавіковых раўнінаў. На Хойніцка-Брагінскіх вышынях развітыя дзярнова-палева-падзолістыя легкасуглінкавыя і дзярнова-падзолістыя супясковыя глебы, на Юравіцкім узвышшы — дзярнова-падзолістыя суглінкавыя. Паўднёвей лініі [[Хойнікі]] — [[Брагін]], у басейнах Віці і [[Ведрыч]]а распаўсюджаныя [[тарфяна-балотныя глебы]] нізінных балот, часцей за ўсё асушаныя. У абалонах буйных рэчак фармуюцца [[абалонавыя дзярнова-балотныя глебы|алювіяльныя дзярновыя забалочаныя глебы]].
== Расліннасць ==
Гомельскае Палессе размешчана ў межах Палеска-Прыдняпроўскай геабатанічнай акругі падзоны [[шыракаліста-хваёвыя лясы|шыракаліста-хваёвых лясоў]], паўночная частка ў Бярэзінска-Перадпалескай акрузе падзоны [[граб]]ава-[[дуб]]ова-цёмнахваёвых лясоў. Максімальная лясістасць адзначаецца на паўднёвым захадзе (да 55%), мінімальная (да 22%) на паўднёвым усходзе. Распаўсюджаныя [[хваёвыя лясы|хваёвыя]] лішайнікава-хмызняковыя і хмязнякова-зялёнамховыя, шыракаліста-хваёвыя арлякова-зялёнамхова-кіслічныя, [[чорнаалешнікі|чорнаалешнікавыя]] вятроўнікавыя, [[бярэзнікі|бярозавыя лясы]] і [[дубровы]].
У абалонах рэчак развіты зёлкавыя астэпаваныя і зёлкавыя гідрамезафітныя лугі. Сярод балот, якія займаюць 7% тэрыторыі, пераважаюць нізінныя. Найвялікшыя балотныя масівы [[Паганянскае]], [[Васілевічы-1]], [[Васілевічы-2|2]], [[Ладава]], [[Кабылянскае]], [[Булеў Мох]], [[Іпра-Вішанскае]].
== Ахова прыроды ==
У межах раёна размешчаны [[Палескі дзяржаўны радыяцыйна-экалагічны запаведнік]], [[Веткаўскі батанічны заказнік|Веткаўскі]], [[Чачэрскі батанічны заказнік|Чачэрскі]], [[Шабрынскі батанічны заказнік|Шабрынскі]] батанічныя, [[Буда-Кашалёўскі біялагічны заказнік|Буда-Кашалёўскі біялагічны]], [[Чыркавіцкі журавінавы заказнік|Чыркавіцкі журавінавы]] заказнікі дзяржаўнага значэння, а таксама шэраг заказнікаў абласнога і мясцовага значэння: [[Закрашынскі Мох]], [[Ратміравіцкі]], [[Светлагорскі]], [[Выдрыца, заказнік|Выдрыца]], [[Дубоўка]], [[Мох]], [[Бесядзь]] і іншыя, а таксама шматлікія помнікі прыроды.
== Літаратура ==
| |||