Джэймс Кук: Розніца паміж версіямі

|арыгінал_імя ={{lang-en|James Cook}}

|апісанне =Партрэт Дж. Кука, 25 мая 1776 года. Мастак Натаніэл Дэнс

'''Джэймс Кук''' ({{lang-en|James Cook}}, [[27 кастрычніка]] [[1728]] — [[14 лютага]] [[1779]]) — [[Вялікабрытанія|брытанскі]] першаадкрывальнік і [[навігацыя|навігатар]]. Ён здзейсніў тры вандраванні ў [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]] і стаў першым еўрапейцам, які даследаваў большую частку яго ўзбярэжжа. Кук адкрыў [[Гаваі]] і шматлікія іншыя астравы, акрамя таго, ён першым абыйшоў вакол [[Новая Зеландыя|Новай Зеландыі]]. Кук таксама быў і [[карфаграфія|картографам]]. У пошуках паўночнага марскога праходу з [[Ціхі акіян|Ціхага акіяна]] ў [[Атлантычны акіян|Атлантычны]] ён даследаваў частку ўзбярэжжа [[Аляска|Аляскі]]. Ягоным імем названы [[заліў Кука]] на [[Аляска|Алясцы]], у горадзе [[Анкарыдж]] усталяваны помнік Куку. Дзякуючы асаблівай увазе, якой Кук надаваў [[карфаграфіяКарфаграфія|карфаграфіі]], многія з складзеных ім [[мапа]]ў па сваёй дакладнасці і акуратнасці не былі перасягнуты на працягу многіх дзесяцігоддзяў і служылі мараплаўцам аж да другой паловы [[XIX стагоддзе|XIX стагоддзя]].

Кук быў шырока вядомы сваім памяркоўным і сяброўскім стаўленнем да карэнных жыхароў наведвальных ім тэрыторый. Ён здзейсніў своеасаблівую рэвалюцыю ў мараплаўстве, навучыўшыся паспяхова змагацца з такой небяспечнай і шырока распаўсюджанай у той час [[хвароба]]й, як [[цынга]]. Смяротнасць ад яе ў час яго плаванняў практычна была зведзена да нуля. У яго плаваннях прымала ўдзел цэлая плеяда знакамітых мараплаўцаў і даследчыкаў, як то [[Джозеф Бэнкс]], [[УільямВільям Блай]], [[Джордж Ванкувер]], [[Джордж Дыксан]], [[Іаган Рэйнгальд]] і [[Георг Форстэр]].

Кук быў забіты на [[Гаваі|Гаваях]] падчас свайго трэцяга падарожжа ў [[Ціхі акіян]] у [[1779]] годзе. Ён пакінуў пасля сябе спадчыну навуковых і геаграфічных ведаў, якія паўплывалі на яго пераемнікаў, аб чым сведчаць шматлікія помнікі, якія былі прысвечаны яму. Тым не менш, яго ролю ў адкрыцці раёнаў Ціхага акіяна, іхнай [[каланізацыя|каланізацыі]] і наступнага ўздзеяння на карэнныя народы былі прадметам палітычнай і навуковай дыскусіі.

Праз тры гады, у [[1755]] годзе, Уокеры прапанавалі яму прыняць камандаванне над «Фрэндшып», аднак Кук адмовіўся. Замест гэтага [[17 чэрвеня]] [[1755]] года ён запісаўся матросам у Каралеўскі ваенна-марскі флот і праз 8 дзён атрымаў прызначэнне на 60-гарматны карабель «Ігл». Гэты факт у яго біяграфіі прыводзіць у здзіўленне некаторых даследчыкаў — невядомыя прычыны, па якіх Кук аддаў перавагу цяжкой матроскай працы замест капітанскай пасады ў гандлёвым флоце. Але ўжо праз месяц пасля паступлення Кук становіцца [[боцман]]ом.

Неўзабаве ў [[1756]] годзе пачалася [[Сямігадовая вайна]] «Ігл» ўдзельнічаў у блакадзе ўзбярэжжа [[Францыя|Францыі]]. Вядома таксама, што ў маі [[1757]] года ля вострава [[Уэсан]] «Ігл» ўступіў у бой з французскім караблём «Герцаг Аквітанскі», які меў водазмяшчэнне ў 1500 тонаўтон і 50 [[гармата|гармат]]. У ходзе пераследу і бою, «Герцаг Аквітанскі» быў захоплены, а «Ігл» у тым баі атрымаў пашкоджанні і быў вымушаны пайсці на рамонт у Англію.

У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] 60 % маракоў памірала з-за розных хваробаў, як то [[цынга|цынгі]]. Кук увёў строгія правілы, каб знізіць колькасць захворванняў. У яго заўсёды выконваліся правілы [[гігіена|гігіены]], а таксама заўсёды быў запас свежай садавіны, якія ўтрымоўвалізмяшчали [[вітамін С]].

У [[1768]] годзе Кук быў адпраўлены [[Брытанскае геаграфічнае таварыства|Брытанскім геаграфічным таварыствам]] да берагоў [[Таіці]] для назірання за [[планета Венера|Венерай]], бо ў [[1769]] годзе яна праходзіла паміж [[Сонца]]м і [[Зямля|Зямлёй]]. Разам з Кукам у экспедыцыі ўдзельнічалі яшчэ натураліст, батанік [[Джозеф Бэнкс]] і два мастака. Акрамя таго, Кук атрымаў загад знайсці [[Terra Incognita]]. Даследаванне пачалося [[3 чэрвеня]], караблі накіраваліся да [[Новая Зеландыя|Новай Зеландыі]]. Тубыльцы [[Маоры, народ|маоры]] сустрэлі Кука варожа. Сотні каноэ напалі на «Індэвар». У красавіку [[1770]] года Кук падышоў да ўсходняга берага Аўстраліі. Ён адкрыў заліў, названы [[БатанічныЗаліў заліўБотані|Батанічным]]. Кук сустрэў тут дзіўных жывёлаўжывёл [[кенгуру]] і [[абарыгены|абарыгенаў]]. <!--Гэта байка. Гл. [[en:Kangaroos]]—~~~~ Існуе аповяд, што Кук спытаў аўстралійцаў, як завуцца дзіўныя жывёлы з кайстрамі, і тыя адказалі «Кен гуру» (‘Я вас не разумею’). Так паўстала назва [[кенгуру]]. -->

Плывучы на поўнач, карабель натыкнуўсянаткнуўся на рыф, названы пасля [[Вялікі бар'ерны рыф|Вялікім бар'ерным рыфам]], і патрываў крушэнне. Пасля рамонту Кук вярнуўся дадому ў [[1771]] годзе. Кук здзейсніў яшчэ дзве экспедыцыі. Першая з іх пачалася ў [[1772]] годзе, калі Кук выйшаў з [[Плімут]]а на двух суднах. У студзені [[1774]] года Кук дасягнуў 70° паўднёвай шырыні, але ўмовы былі жудаснымі, і Кук вырашыў, што [[Невядомая Паўднёвая зямля|Terra Incognita]] калі і існуе, то ўсё роўна недасяжная. Затым Кук наведаў [[востраў Пасхі]], [[Туамоту]], [[Тонга]].