Вікіпедыя

Рэвалюцыя 1848—1849 гадоў у Венгрыі: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 39:
== Пачатак рэвалюцыі ==
[[1 сакавіка]] [[1848]] г. у [[Браціслава|Пожань]], дзе засядаў венгерскі дзяржаўны сход, прыйшла вестка пра [[Рэвалюцыя 1848 г. у Францыі|рэвалюцыю]] ў [[Парыж]]ы. [[3 сакавіка]] ў сходзе з палымянай прамовай выступіў Кошут, які запатрабаваў неадкладнага ажыццяўлення ліберальнай праграмы рэформаў, увядзення канстытуцыі і фарміравання адказнага перад парламентам урада. Неўзабаве рэвалюцыя ўспыхнула ў Вене, [[Клемент Венцэль Метэрніх|Метэрніх]] быў пазбаўлены сваіх паўнамоцтваў, а імператар [[Фердынанд I, аўстрыйскі імператар|Фердынанд]] паабяцаў аўстрыйцам канстытуцыю і грамадзянскія свабоды. [[15 сакавіка]] дэлегацыя венгерскага парламента адправілася ў Вену для перадачы петыцыі, прынятай на аснове праграмы Кошута. У той жа дзень пачалося паўстанне ў [[Пешт, Будапешт|Пешце]]: пад уплывам апублікаваных «[[Дванаццаць пунктаў|Дванаццаці пунктаў]]» [[Ёжэф Ірыні|Ёжэфа Ірыні]] і «[[Нацыянальная песня|Нацыянальнай песні]]» Шандара Петэфі студэнты і гарадская інтэлігенцыя атачылі адміністрацыйныя ўстановы горада, вызвалілі з турмы М. Танчыча і зрынулі муніцыпальныя ўлады. Патрабаваннямі паўстанцыў у Пешце сталі ўвядзенне свабоды друку, абвяшчэнне роўнасці грамадзянскіх правоў, стварэнне адказнага ўрада, штогадовае скліканне парламента, увядзенне ўсеагульнага падаткаабкладання і суда прысяжных, вызваленне сялян і унія з Трансільваніяй. Паўстанне хутка распаўсюдзілася па ўсёй краіне. [[18 сакавіка]] кароль Фердынанд V пайшоў на саступкі і прызначыў [[Лаяш Бацяні|Лаяша Бацяні]] [[прэм'ер-міністр Венгрыі|прэм'ер-міністрам Венгрыі]]. Ва ўрад увайшлі такія выдатныя дзеячы ліберальнага руху, як Ф. Дэак, І. Сечэні, Ё. Этвёш і Л. Кошут. Улада ў краіне перайшла да рэфарматараў.<ref name=HI />
<!--
== Мартовские реформы и национальные восстания ==
[[Файл:1848-49 Batthyany-kormany.jpg|200px|thumb|left|Члены революционного правительства Лайоша Баттяни]]▼
18 марта 1848 г. Государственное собрание Венгрии утвердило целый комплекс реформ. Был принят закон об урбариальных повинностях, ликвидировавший [[барщина|барщину]], помещичий суд, церковную [[Церковная десятина|десятину]] и прочие феодальные пережитки. Крепостничество упразднялось, а земля передавалась в собственность крестьянам, причём выкупные платежи помещикам должны были выплачиваться государством. Проведение этой реформы вело к ликвидации феодализма в аграрных отношениях и открывало путь к переходу венгерского сельского хозяйства на капиталистические рельсы. Был принят также закон о введении всеобщего налогообложения и лишении дворянства и священнослужителей налоговых привилегий. Вводилась свобода печати, неприкосновенность личности и собственности, равноправие христианских конфессий, ответственность правительства перед парламентом, было расширено избирательное право (до 7—9 % населения), а государственное собрание отныне должно было созываться ежегодно. Была провозглашена [[уния]] Венгрии и Трансильвании.
 
== Сакавіцкія рэформы і нацыянальныя паўстанні ==
[[11 апреля]] король утвердил реформы венгерской революции. Страна превратилась в конституционную монархию. Фердинанд V сохранил за собой право объявления войны и заключения мира, а также назначения высших должностных лиц Венгерского королевства, но фактическая власть перешла в руки национального правительства, ответственного перед парламентом. Однако не решены были проблемы распределения полномочий между Веной и Пештом в вопросах международных отношений, финансовой политики и, главное, вооружённых сил. Также в реформах государственного собрания и декретах правительства не нашёл своего отражения национальный вопрос.
▲[[ФайлВыява:1848-49 Batthyany-kormany.jpg|200px|thumb|left|Члены революционногорэвалюцыйнага правительстваўрада ЛайошаЛаяша БаттяниБацяні]]
18 сакавіка 1848 г. Дзяржаўны сход Венгрыі зацвердзіла цэлы комплекс рэформаў. Быў прыняты закон аб урбарыяльных павіннасцях, які ліквідаваў [[паншчына|паншчыну]], памешчыцкі суд, царкоўную [[Царкоўная дзесяціна|дзесяціну]] і іншыя феадальныя перажыткі. Ліквідавалася таксама прыгонннае права, а зямля перадавалася ва ўласнасць сялянам, прычым выкупныя плацяжы памешчыкам павінны былі выплачвацца дзяржавай. Правядзенне гэтай рэформы вяло да ліквідацыі феадалізму ў аграрных адносінах і адкрывала шлях да пераходу венгерскай сельскай гаспадаркі на капіталістычныя рэйкі. Быў прыняты таксама закон аб увядзенні ўсеагульнага падаткаабкладання і пазбаўленні дваранства і святароў падатковых прывілеяў. Уводзілася свабода друку, недатыкальнасць асобы і ўласнасці, раўнапраўе хрысціянскіх канфесій, адказнасць урада перад парламентам, было пашырана выбарчае права (да 7—9 % насельніцтва), а дзяржаўны сход з гэтага часу павінна было склікацца штогод. Была абвешчана [[унія]] Венгрыі і Трансільваніі.
 
[[11 красавіка]] кароль зацвердзіў рэформы венгерскай рэвалюцыі. Краіна ператварылася ў канстытуцыйную манархію. Фердынанд V захаваў за сабой права абвяшчэння вайны і заключэння міру, а таксама прызначэння вышэйшых службовых асоб Венгерскага каралеўства, але фактычная ўлада перайшла ў рукі нацыянальнага ўрада, адказнага перад парламентам. Аднак не вырашаны былі праблемы размеркавання паўнамоцтваў паміж Венай і Пештам у пытаннях міжнародных адносін, фінансавай палітыкі і, галоўнае, узброеных сіл. Таксама ў рэформах дзяржаўнага сходу і дэкрэтах урада не знайшло свайго адлюстравання нацыянальнае пытанне.
Тем временем в этнических регионах Венгерского королевства также начались революции, которые быстро приобрели национальную окраску. В [[Хорватия|Хорватии]] [[бан (титул)|баном]] стал [[Елачич, Йосип|Йосип Елачич]], который развернул программу восстановления [[Триединое королевство|Триединого королевства]] и, при поддержке императора, создал собственную армию и потребовал независимости от Венгрии (подробнее см.: '''[[Революция 1848 г. в Хорватии]]'''). В [[Воеводина|Воеводине]] сербское национальное движение вылилось в [[Майская скупщина|провозглашение автономии]] и стычки с венграми. Словаки и румыны также выступили с требованием национальной автономии, а решение об унии с Венгрией вызвало в Трансильвании кровавые межэтнические конфликты (подробнее см.: '''[[Революция 1848 г. в Трансильвании]]''').<ref name=HI />
 
Тым часам у этнічных рэгіёнах Венгерскага каралеўства таксама пачаліся рэвалюцыі, якія хутка набылі нацыянальную афарбоўку. У [[Харватыя|Харватыі]] [[бан, тытул|банам]] стаў [[Ёсіп Елачыч]], які разгарнуў праграму аднаўлення [[Трыадзінае каралеўства|Трыадзінага каралеўства]] і, пры падтрымцы імператара, стварыў уласную армію і запатрабаваў незалежнасці ад Венгрыі (падрабязней гл.: '''[[Рэвалюцыя 1848 г. у Харватыі]]'''). У [[Ваяводзіна|Ваяводзіне]] сербскі нацыянальны рух выліўся ў [[Майская скупшчына|абвяшчэнне аўтаноміі]] і сутычкі з венграмі. Славакі і румыны таксама выступілі з патрабаваннем нацыянальнай аўтаноміі, а рашэнне пра унію з Венгрыяй выклікала ў Трансільваніі крывавыя міжэтнічныя канфлікты (падрабязней гл.: '''[[Рэвалюцыя 1848 г. у Трансільваніі]]''').<ref name=HI />
== Развитие революции летом 1848 года и сентябрьский кризис ==
[[Файл:Hungarian cockade.png|250px|thumb|left|Венгерская кокарда]]▼
На основе созданной в первые дни революции [[национальная гвардия|национальной гвардии]] венгерское правительство стало создавать собственную армию. Это вызвало конфликт с Веной, требующей венгерских солдат для подавления [[революция 1848—1849 годов в Италии|революции]] в [[Италия|Италии]]. Баттяни согласился на отправку части венгерских армейских контингентов на итальянский фронт при условии, что король усмирит Елачича и сербов и обяжется не использовать венгерских солдат для подавления свобод итальянского народа.
 
== Развіццё рэвалюцыі ўлетку 1848 года і вераснёвы крызіс ==
[[5 июня]] в Пеште открылся новый парламент Венгрии, избранный на основании мартовского избирательного закона. Подавляющее большинство его депутатов составили либералы, причём 3/4 всех членов парламента были дворянами. Под влиянием Лайоша Кошута государственное собрание приняло решение о введении дополнительных налогов и создании 200-тысячной армии. Это решение было очень своевременным, поскольку после победы императорских войск над итальянскими повстанцами [[25 июля]] в [[битва при Кустоцце|сражении у Кустоццы]], положение двора значительно укрепилось и контрреволюция перешла в наступление. [[31 августа]] король выпустил прокламацию, в которой венгры обвинялись в нарушении [[Прагматическая санкция (1713)|Прагматической санкции]], и объявлялось о незаконности решений, принятых правительством и парламентом Венгрии в марте—апреле 1848 года.
▲[[ФайлВыява:Hungarian cockade.png|250px|thumb|left|Венгерская кокардакукарда]]
На аснове створанай у першыя дні рэвалюцыі [[нацыянальная гвардыя|нацыянальнай гвардыі]] венгерскі ўрад стаў ствараць уласную армію. Гэта выклікала канфлікт з Венай, якая патрабавала венгерскіх салдатаў для прыгнечання [[рэвалюцыя 1848—1849 гадоў у Італіі|рэвалюцыі]] ў [[Італія|Італіі]]. Бацяні пагадзіўся на адпраўку часткі венгерскіх армейскіх кантынгентаў на італьянскі фронт пры ўмове, што кароль уціхамірыць Елачыча і сербаў і абавяжацца не выкарыстоўваць венгерскіх салдатаў для прыгнечання свабод італьянскага народа.
 
[[5 чэрвеня]] ў Пешце адкрыўся новы парламент Венгрыі, абраны на падставе сакавіцкага выбарчага закона. Пераважную большасць яго дэпутатаў склалі лібералы, прычым 3/4 усіх членаў парламента былі дваранамі. Пад уплывам Лаяша Кошута дзяржаўны сход прыняў рашэнне пра ўвядзенне дадатковых падаткаў і стварэнне 200-тысячнай арміі. Гэта рашэнне было вельмі своечасовым, паколькі пасля перамогі імператарскіх войскаў над італьянскімі паўстанцамі [[25 ліпеня]] ў [[бітва пры Кустоцы|бітве пры Кустоцы]], становішча двара значна ўмацавалася і контррэвалюцыя перайшла ў наступ. [[31 жніўня]] кароль выпусціў пракламацыю, у якой венгры вінаваціліся ў парушэнні [[Прагматычная санкцыя, 1713|Прагматычнай санкцыі]], і абвяшлася пра незаконнасць рашэнняў, прынятых урадам і парламентам Венгрыі ў сакавіку—красавіку 1848 года.
Королевская прокламация вызвала серьёзный кризис в либеральном движении. Сторонники сохранения лояльности монарху отошли от революции: Деак и Этвёш покинули состав правительства, Сечени был госпитализирован с душевным расстройством, сам Баттяни подал в отставку (вскоре, однако, он был переназначен). 31 августа Елачич занял [[Риека|Фиуме]], а [[11 сентября]] во главе хорватских войск вторгся на территорию Венгрии. Король без санкции венгерского правительства назначил консерватора [[Ламберг, Франц Филипп|Франца фон Ламберга]] командующим венгерской армией.
 
Каралеўская пракламацыя выклікала сур'ёзны крызіс у ліберальным руху. Прыхільнікі захавання лаяльнасці манарху адышлі ад рэвалюцыі: Дэак і Этвёш пакінулі склад урада, Сечэні быў шпіталяваны з душэўным расстройствам, сам Бацяні падаў у адстаўку (неўзабаве, аднак, ён быў пераназначаны). 31 жніўня Елачыч заняў [[Рыека|Фіумэ]], а [[11 верасня]] на чале харвацкіх войскаў уварваўся на тэрыторыю Венгрыі. Кароль без санкцыі венгерскага ўрада прызначыў кансерватара [[Франц Філіп Ламберг|Франца фон Ламберга]] камандуючым венгерскай арміяй.
Разрешением кризиса занялось государственное собрание. [[16 сентября]] для руководства страной во время войны был создан ''[[Комитет обороны]]'' во главе с Кошутом. По инициативе последнего Ламберг был обвинён в государственной измене, а [[28 сентября]] он был схвачен восставшими студентами Пешта и повешен. На следующий день в [[битва при Пагозде|битве у Пагозда]] в 40 км от [[Буда|Буды]] хорватские войска Елачича были остановлены венгерской армией и разбиты. Сентябрьский кризис был преодолён ценой превращения революции в войну за независимость<ref name=HI />.
 
Вырашэннем крызісу заняўся дзяржаўны сход. [[16 верасня]] для кіраўніцтва краінай падчас вайны быў створаны ''[[Камітэт абароны]]'' на чале з Кошутам. Па ініцыятыве апошняга Ламберг быў абвінавачаны ў дзяржаўнай здрадзе, а [[28 верасня]] ён быў схоплены студэнтамі-паўстанцамі Пешта і павешаны. На наступны дзень у [[бітва пры Пагоздзе|бітве пры Пагоздзе]] ў 40 км ад [[Буда|Буды]] харвацкія войскі Елачыча былі спынены венгерскай арміяй і разбіты. Вераснёвы крызіс быў пераадолены коштам ператварэння рэвалюцыі ў вайну за незалежнасць<ref name=HI />.
== Война за независимость ==
[[Файл:Hungary1848_1849.png|400px|thumb|Война за независимость 1848-1849 гг. в Венгрии]]▼
[[3 октября]] король издал указ о роспуске государственного собрания и назначении Елачича главнокомандующим вооружённых сил в Венгрии. Страна была объявлена мятежной, а участники революции государственными преступниками. За день до этого Баттяни окончательно ушёл с поста премьер-министра. [[8 октября]] парламент наделил Комитет обороны всей полнотой исполнительной власти в стране. В то же время в Вене вспыхнуло новое восстание, Фердинанд бежал из столицы, а императорские войска окружили город. Восставшие обратились за помощью к Венгрии. После долгого колебания и под личным нажимом Кошута венгерская армия перешла границу и двинулась к Вене. Но [[30 октября]] в сражении у [[Швехат]]а венгры были разбиты войсками [[Виндишгрец, Альфред|Альфреда Виндишгреца]], а на следующий день Вена была взята штурмом. Война с Австрией стала неминуемой. [[2 декабря]] император Фердинанд отрёкся от престола, на который взошёл его племянник [[Франц-Иосиф I]], не связанный конституционными обещаниями своего предшественника.
 
== Вайна за незалежнасць ==
Главнокомандующим венгерской революционной армией Кошут назначит [[Гёргей, Артур|Артура Гёргея]], талантливого полководца, пользовавшегося большим авторитетом среди солдат. Он ускоренными темпами начал обучение войск и подготовку к боевым действиям. Одновременно Комитет обороны занялся вербовкой [[рекрут]]ов и организацией военной промышленности. К весне [[1849]] г. венгерская армия достигла численности 170 тысяч человек.<ref name=HI />
▲[[ФайлВыява:Hungary1848_1849.png|400px|thumb|ВойнаВайна за независимостьнезалежнасць 1848-1849 гг. ву ВенгрииВенгрыі]]
[[3 кастрычніка]] кароль выдаў указ аб роспуску дзяржаўнага сходу і прызначэнні Елачыча галоўнакамандуючым узброеных сіл у Венгрыі. Краіна была абвешчана мяцежнай, а ўдзельнікі рэвалюцыі дзяржаўнымі злачынцамі. За дзень да гэтага Бацяні канчаткова сышоў з пасады прэм'ер-міністра. [[8 кастрычніка]] парламент надаў Камітэту абароны ўсю паўнату выканаўчай улады ў краіне. У той жа час у Вене ўспыхнула новае паўстанне, Фердынанд бег са сталіцы, а імператарскія войскі атачылі горад. Паўстанцы звярнуліся за дапамогай да Венгрыі. Пасля доўгага вагання і пад асабістым націскам Кошута венгерская армія перайшла мяжу і рушыла да Вены. Але [[30 кастрычніка]] ў бітве каля [[Швехат]]а венгры былі разбіты войскамі [[Альфрэд Віндзішгрэц|Альфрэда Віндзішгрэца]], а на наступны дзень Вена была ўзята штурмам. Вайна з Аўстрыяй стала немінучай. [[2 снежня]] імператар Фердынанд адрокся ад прастола, які на ўзышоў яго пляменнік [[Франц-Іосіф I]], не звязаны канстытуцыйнымі абяцаннямі свайго папярэдніка.
 
Галоўнакамандуючым венгерскай рэвалюцыйнай арміяй Кошут прызначыць [[Артур Гёргей|Артура Гёргея]], таленавітага вайскавода, які карыстаўся вялікім аўтарытэтам сярод салдат. Ён паскоранымі тэмпамі пачаткаў навучанне войскаў і падрыхтоўку да баявых дзеянняў. Адначасова Камітэт абароны заняўся вербаваннем [[рэкрут]]аў і арганізацыяй ваеннай прамысловасці. Да вясны [[1849]] г. венгерская армія дасягнула колькасці 170 тысяч чалавек.<ref name=HI />
[[Файл:Jozef Bem.jpg|200px|thumb|left|Юзеф Бем]]▼
В декабре 1848 г. успешные действия революционной армии во главе с польским иммигрантом [[Бем, Юзеф Захариаш|Юзефом Бемом]] привели к освобождению Трансильвании от австрийских войск и взятию [[Клуж-Напока|Коложвара]]. Однако с запада началось наступление основной императорской армии Виндишгреца, которой к концу года удалось продвинуться к Буде. [[1 января]] 1849 г. парламент и Комитет обороны Венгрии эвакуировались из Пешта в [[Дебрецен]]. Там работа революционных органов власти возобновилась. Кошут с новыми силами взялся за организацию обороны страны и обеспечил перебазирование военной промышленности в восточные регионы Венгрии. Тем временем Гёргей отвлёк войска Виндишгреца, уведя свою армию на север. Его манёвры в [[Словакия|Словакии]] стали образцами стратегического искусства, обеспечившие сохранение венгерских вооружённых сил без вступления в генеральные сражения и потери жизненно важных регионов страны. Одновременно армия Бема вновь изгнала из Трансильвании вторгшиеся туда австрийские и русские отряды.
 
▲[[ФайлВыява:Jozef Bem.jpg|200px|thumb|left|ЮзефЮзаф Бем]]
В феврале 1849 г. усилились разногласия между Кошутом и Гёргеем. Последний издал прокламацию, в которой он заявлял о своей лояльности королю и приверженности мартовским реформам венгерского правительства, санкционированным Фердинандом V. Это вызвало смещение Гёргея Комитетом обороны и его замену на посту главнокомандующего [[Дембинский, Генрих|Генрихом Дембинским]]. Однако поляк Дембинский не имел авторитета Гёргея и не был популярен в войсках.[[26 февраля|26]]—[[27 февраля]] его войска были разбиты австрийцами в [[битва при Капольне|сражении у Капольны]]. Воспользовавшись успехами австрийской армии, император [[4 марта]] подписал [[Октроированная конституция|Октроированную конституцию]] Австрийской империи, вводивщую ограниченные демократические свободы и усиливавшую централизацию империи.
У снежні 1848 г. паспяховыя дзеянні рэвалюцыйнай арміі на чале з польскім імігрантам [[Юзаф Захарыяш Бем|Юзафам Бемам]] прывялі да вызвалення Трансільваніі ад аўстрыйскіх войскаў і ўзяцця [[Клуж-Напока|Колажвара]]. Аднак з захаду пачаўся наступ асноўнай імператарскай арміі Віндзішгрэца, якой да канца года ўдалося прасунуцца да Буды. [[1 студзеня]] 1849 г. парламент і Камітэт абароны Венгрыі эвакуіраваліся з Пешта ў [[Дэбрэцэн]]. Там праца рэвалюцыйных органаў улады аднавілася. Кошут з новымі сіламі ўзяўся за арганізацыю абароны краіны і забяспечыў перабазаванне ваеннай прамысловасці ва ўсходнія рэгіёны Венгрыі. Тым часам Гёргей адцягнуў войскі Віндзішгрэца, адвёўшы сваю армію на поўнач. Яго манеўры ў [[Славакія|Славакіі]] сталі ўзорамі стратэгічнага мастацтва, якія забяспечылі захаванне венгерскіх узброеных сіл без уступлення ў генеральныя бітвы і страты жыццёва важных рэгіёнаў краіны. Адначасова армія Бема выгнала з Трансільваніі аўстрыйскія і рускія атрады, якія зноў ўварваліся туды.
 
У лютым 1849 г. узмацніліся рознагалоссі паміж Кошутам і Гёргеем. Апошні выдаў пракламацыю, у якой ён заяўляў пра сваю лаяльнасць да караля і прыхільнасці да сакавіцкіх рэформаў венгерскага ўрада, санкцыянаваных Фердынандам V. Гэта выклікала зняцце Гёргея Камітэтам абароны і яго замену на пасадзе галоўнакамандуючага [[Генрых Дзямбінскі|Генрыхам Дзямбінскім]]. Аднак паляк Дзямбінскі не меў аўтарытэту Гёргея і не быў папулярны ў войсках. [[26 лютага|26]]—[[27 лютага]] яго войскі былі разбіты аўстрыйцамі ў [[бітва пры Капольне|бітве пры Капольне]]. Скарыстаўшыся поспехамі аўстрыйскай арміі, імператар [[4 сакавіка]] падпісаў [[Актраіраваная канстытуцыя|Актраіраваную канстытуцыю]] Аўстрыйскай імперыі, якая ўводзіла абмежаваныя дэмакратычныя свабоды і ўзмацняла цэнтралізацыю імперыі.
Обеспокоенный поражениями революционной армии Кошут в начале марта 1849 г. вновь вернул Гёргея на пост главнокомандующего венгерской армией. Это послужило переломным моментом в войне. Венгерским войскам Юзефа Бема опять удалось изгнать австрийцев из Трансильвании, освободить [[Банат]] и подавить контрреволюционные выступления сербов Воеводины. Тем временем основные силы армии Гёргея одержали ряд побед в рамках «весеннего похода» венгерской армии в междуречье [[Тиса|Тисы]] и [[Дунай|Дуная]]. Были взяты [[Комарно (Словакия)|Комаром]], [[Вац (город в Венгрии)|Вац]] и Пешт. Буда была осаждена и пала [[21 мая]] 1849 г. На волне побед [[14 апреля]] государственное собрание приняло декрет о лишении [[Габсбурги|Габсбургов]] венгерского престола и провозглашении независимости Венгрии. Кошут был объявлен правителем-президентом страны.
 
Занепакоены паражэннямі рэвалюцыйнай арміі Кошут напачатку сакавіка 1849 г. ізноў вярнуў Гёргея на пасаду галоўнакамандуючага венгерскай арміяй. Гэта паслужыла пераломным момантам у вайне. Венгерскім войскам Юзафа Бема зноў удалося выгнаць аўстрыйцаў з Трансільваніі, вызваліць [[Банат]] і здушыць контррэвалюцыйныя выступленні сербаў Ваяводзіны. Тым часам асноўныя сілы арміі Гёргея атрымалі шэраг перамог у рамках «вясновага паходу» венгерскай арміі ў двурэччы [[Ціса|Цісы]] і [[Дунай|Дуная]]. Былі ўзяты [[Комарна, Славакія|Комарам]], [[горад Вац, Венгрыя|Вац]] і Пешт. Буда была абложана і пала [[21 мая]] 1849 г. На хвалі перамог [[14 красавіка]] дзяржаўны сход прыняў дэкрэт аб пазбаўленні [[Габсбургі|Габсбургаў]] венгерскага прастола і абвяшчэнні незалежнасці Венгрыі. Кошут быў абвешчаны кіраўніком-прэзідэнтам краіны.
Несмотря на успехи революции, Венгрии не хватало международного признания. Все усилия революционеров добиться поддержки со стороны западных держав не увенчались успехом. [[Пруссия]], [[Великобритания]] и [[Франция]] высказались за сохранение единой Австрийской монархии как гаранта стабильности в регионе. Более того, [[9 мая]] [[Россия|российский]] император [[Николай I]] пообещал военную поддержку Францу-Иосифу I.<ref name=HI />
 
Нягледзячы на поспехі рэвалюцыі, Венгрыі бракавала міжнароднага прызнання. Усе высілкі рэвалюцыянераў дамагчыся падтрымкі з боку заходніх дзяржаў не ўвянчаліся поспехам. [[Прусія]], [[Вялікабрытанія]] і [[Францыя]] выказаліся за захаванне адзінай Аўстрыйскай манархіі як гаранта стабільнасці ў рэгіёне. Больш таго, [[9 мая]] [[Расія|расійскі]] імператар [[Мікалай I]] паабяцаў ваенную падтрымку Францу-Іосіфу I.<ref name=HI />
== Поражение революции ==
{{main|Подавление Венгерского восстания 1848—1849}}
[[Файл:Paskewitsch-eriwanski.png|150px|thumb|Иван Паскевич]]▼
[[Файл:Haynau.jpg|150px|thumb|Юлиус Гайнау]]▼
[[21 июня]] на территорию восточных комитатов Венгрии была введена русская армия [[Паскевич, Иван Фёдорович|Ивана Паскевича]]. Вступление России в войну на стороне контрреволюции означало неминуемое поражение Венгрии. Одновременно началось новое наступление австрийцев, во главе армии которых встал [[Гайнау, Юлиус|Юлиус Гайнау]]. Австрийские войска были усилены контингентами, отозванными с итальянского фронта после окончательного подавления революционных выступлений в Северной Италии. Под напором императорских войск Гёргей был вынужден отступить на юг. В то же время армия Бема в Трансильвании была в нескольких сражениях полностью разбита русскими и практически перестала существовать. [[13 июля]] была сдана Буда и Пешт. [[9 августа]] у [[Тимишоара|Темешвара]] потерпел поражение корпус Дембинского. Положение венгерского правительства стало катастрофическим, Комитет обороны переехал в [[Сегед]], а затем в [[Арад (Румыния)|Арад]].
 
== Паражэнне рэвалюцыі ==
Военные поражения способствовали сближению венгерской революции с движениями национальных меньшинств. В результате переговоров Кошута с [[Бэлческу, Николае|Николае Бэлческу]], лидером румынского национального движения, была достигнута договорённость о мерах по урегулированию венгро-румынских противоречий в Трансильвании, а за румынами были признаны все национальные права (кроме территориальной автономии). [[28 июля]] государственное собрание приняло закон о национальностях Венгрии, в котором провозглашалось равноправие всех наций государства, а также эмансипация [[евреи|евреев]]. Однако эти меры уже не могли спасти ситуацию. В результате поражений на фронтах армия Венгерской революции сократилась до 30 тысяч человек, что было несопоставимо с австрийскими и русскими силами.
{{main|Здушэнне Венгерскага паўстання 1848—1849}}
▲[[ФайлВыява:Paskewitsch-eriwanski.png|150px|thumb|ИванІван ПаскевичПаскевіч]]
▲[[ФайлВыява:Haynau.jpg|150px|thumb|ЮлиусЮліус Гайнау]]
[[21 чэрвеня]] на тэрыторыю ўсходніх камітатаў Венгрыі была ўведзена руская армія [[Іван Фёдаравіч Паскевіч|Івана Паскевіча]]. Уступленне Расіі ў вайну на баку контррэвалюцыі азначала немінучае паражэнне Венгрыі. Адначасова пачаўся новы наступ аўстрыйцаў, на чале арміі якіх устаў [[Юліус Гайнау]]. Аўстрыйскія войскі былі ўзмоцнены кантынгентамі, адкліканымі з італьянскага фронту пасля канчатковага здушэння рэвалюцыйных выступленняў у Паўночнай Італіі. Пад напорам імператарскіх войскаў Гёргей быў вымушаны адступіць на поўдзень. У той жа час армія Бема ў Трансільваніі была ў некалькіх бітвах цалкам разбіта рускімі і практычна перастала існаваць. [[13 ліпеня]] была здадзены Буда і Пешт. [[9 жніўня]] каля [[Тымішаара|Тэмешвара]] пацярпеў паражэнне корпус Дзямбінскага. Становішча венгерскага ўрада стала катастрафічным, Камітэт абароны пераехаў у [[Сегед]], а затым у [[Арад, Румынія|Арад]].
 
Ваенныя паражэнні спрыялі збліжэнню венгерскай рэвалюцыі з рухамі нацыянальных меншасцей. У выніку перамоў Кошута з [[Нікалае Бэлчэску]], лідарам румынскага нацыянальнага руху, была дасягнута дамоўленасць аб мерах па ўрэгуляванні венгра-румынскіх супярэчнасцей у Трансільваніі, а за румынамі былі прызнаны ўсе нацыянальныя правы (акрамя тэрытарыяльнай аўтаноміі). [[28 ліпеня]] дзяржаўны сход прыняў закон аб нацыянальнасцях Венгрыі, у якім абвяшчалася раўнапраўе ўсіх нацый дзяржавы, а таксама эмансіпацыя [[яўрэі|яўрэяў]]. Аднак гэтыя меры ўжо не маглі выратаваць сітуацыю. У выніку паражэнняў на франтах армія Венгерскай рэвалюцыі скарацілася да 30 тысяч чалавек, што было несупастаўна з аўстрыйскімі і рускімі сіламі.
[[10 августа|10]]—[[11 августа]] 1849 г. венгерское правительство ушло в отставку, предварительно передав [[диктатор]]ские полномочия генералу Гёргею. Кошут и его соратники эмигрировали в [[Турция|Турцию]]. [[13 августа]] в [[Вилагош]]е Гёргей объявил о капитуляции венгерской армии и сдался на милость русских войск. [[17 августа]] капитулировал [[Арад (Румыния)|Арад]], [[26 августа]] — [[Мукачево|Мункач]]. Наконец, [[5 сентября]] сдался [[Крепость Комарно|Комаром]]. Революция в Венгрии потерпела поражение.<ref name=HI />
 
[[10 жніўня|10]]—[[11 жніўня]] 1849 г. венгерскі ўрад сышоў у адстаўку, папярэдне перадаўшы [[дыктатар]]скія паўнамоцтвы генералу Гёргею. Кошут і яго паплечнікі эмігравалі ў [[Турцыя|Турцыю]]. [[13 жніўня]] ў [[Вілагаш]]ы Гёргей абвясціў пра капітуляцыю венгерскай арміі і здаўся на літасць рускіх войскаў. [[17 жніўня]] капітуляваў [[Арад, Румынія|Арад]], [[26 жніўня]] — [[Мукачава|Мункач]]. Нарэшце, [[5 верасня]] здаўся [[Крэпасць Комарна|Комарам]]. Рэвалюцыя ў Венгрыі пацярпела паражэнне.<ref name=HI />
== Значение революции ==
После подавления революции в Венгрии развернулась военная диктатура. [[6 октября]] в Пеште был казнён Баттяни, а [[13 октября]] в Араде — [[Арадские мученики|13 генералов венгерской армии]]. Свыше 1,5 тысяч человек были приговорены к длительным срокам тюремного заключения. В стране была возрождена цензура и полицейский надзор над инакомыслящими. Самоуправление Венгрии было ликвидировано, установлена абсолютная власть центра. В [[1851]] г. была отменена Октроированная конституция. Всю территорию королевства разделили на несколько административных округов, упразднив комитатские собрания. [[Трансильвания]], [[Хорватия]], [[Славония]], [[Банат]] и [[Воеводина]] были отделены от Венгрии и образовали отдельные единицы, подчинённые Вене. [[Немецкий язык]] стал единственным официальным языком Венгерского королевства.
 
== Значэнне рэвалюцыі ==
Несмотря на жестокие репрессии и свёртывание реформ Венгерской революции, она сыграла колоссальную роль в истории страны. Освобождение крестьян и ликвидация феодализма были подтверждены в [[1853]] г. аграрной реформой в Австрийской империи. Экономические преобразования стали толчком к бурному капиталистическому развитию страны. Демократические завоевания и национальный подъём венгерской революции также не пропали даром, а стали основой новых либеральных движений, возникших в 1850-е гг., которые привели страну к обретению суверенитета и трансформации империи в [[1867]] г. в двуединую [[Австро-Венгрия|Австро-Венгерскую монархию]] с независимым парламентом и ответственным министерством. Лидеры Венгерской революции 1848—1849 гг. (Кошут, Петёфи, Бем, Баттяни) стали национальными героями Венгрии, служащими примером для подражания новых поколений венгерской молодёжи.<ref name=HI />-->
Пасля здушэння рэвалюцыі ў Венгрыі разгарнулася ваенная дыктатура. [[6 кастрычніка]] ў Пешце быў пакараны смерцю Бацяні, а [[13 кастрычніка]] ў Арадзе — [[Арадскія мучанікі|13 генералаў венгерскай арміі]]. Звыш 1,5 тысяч чалавек былі прысуджаны да працяглых тэрмінаў турэмнага зняволення. У краіне была адроджана цэнзура і паліцэйскі нагляд над іншадумцамі. Самакіраванне Венгрыі было ліквідавана, усталявана абсалютная ўлада цэнтра. У [[1851]] г. была адменена Актраіраваная канстытуцыя. Усю тэрыторыю каралеўства падзялілі на некалькі адміністрацыйных акруг, скасаваўшы камітацкія сходы. [[Трансільванія]], [[Харватыя]], [[Славонія]], [[Банат]] і [[Ваяводзіна]] былі аддзелены ад Венгрыі і ўтварылі асобныя адзінкі, падпарадкаваныя Вене. [[Нямецкая мова]] стала адзінай афіцыйнай мовай Венгерскага каралеўства.
 
Нягледзячы на жорсткія рэпрэсіі і згортванне рэформаў Венгерскай рэвалюцыі, яна адыграла каласальную ролю ў гісторыі краіны. Вызваленне сялян і ліквідацыя феадалізму былі пацверджаны ў [[1853]] г. аграрнай рэформай у Аўстрыйскай імперыі. Эканамічныя пераўтварэнні сталі штуршком да бурнага капіталістычнага развіцця краіны. Дэмакратычныя заваяванні і нацыянальны ўздым венгерскай рэвалюцыі таксама не прайшлі дарма, а сталі асновай новых ліберальных рухаў, якія ўзніклі ў 1850-я гг. і прывялі краіну да здабыцця суверэнітэту і трансфармацыі імперыі ў [[1867]] г. у двуадзіную [[Аўстра-Венгрыя|Аўстра-Венгерскую манархію]] з незалежным парламентам і адказным міністэрствам. Лідары Венгерскай рэвалюцыі 1848—1849 гг. (Кошут, Петэфі, Бем, Бацяні) сталі нацыянальнымі героямі Венгрыі, служачымі прыкладам для пераймання для новых пакаленняў венгерскай моладзі.<ref name=HI />
{{зноскі}}
 
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Рэвалюцыя_1848—1849_гадоў_у_Венгрыі"