Індыйскі акіян: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
+правінцыі |
+правінцыі |
||
Радок 25:
Фарміраванне акіяна пачалося 130—150 млн. гадоў назад пасля расколу [[Гандвана|Гандваны]] ў выніку рухаў Афрыканскай, Антаркгычнай і Інда-Аўстралійскай літасферных пліт. Тады адбылося аддзяленне Афрыкі і Дэкана ад Аўстраліі з Антарктыдай, а пазней — Аўстраліі ад Антарктыды (у палеагене, каля 50 мільёнаў гадоў таму).
Напрамак і скорасць руху пліт мяняліся на працягу геалагічнай гісторыі. Найбольш старажытная частка Індыйскага акіяна — вялізнае меза-палеазойскае базальтавае ложа на ўсходзе і поўдні. Зондскі жолаб утварыўся ў
== Донныя адклады ==
Радок 59:
* Раён інтэнсіўных марскіх перавозак, з развітым рыбным промыслам, звязаных з наяўнасцю высокапрадуктыўных зон акіяна, з развітай партовай гаспадаркай і канцэнтрацыяй вялізнага дэмаграфічнага патэнцыялу ([[Індыя]], [[Пакістан]], [[Егіпет]], [[Іран]] і інш.)
* У краінах [[Персідскі заліў|Персідскага заліва]] аснову эканомікі складае [[нафта]]здабыча і экспарт [[нафтапрадукты|паліўных рэсурсаў]] марскім транспартам. Ідзе фарміраванне прыморскіх комплексаў, звязаных з развіццём нафтаперапрацоўкі і нафтахіміі, [[металургія|металургіі]], [[суднабудаванне|суднабудавання]]. Важнай галіной з'яўляецца апрасненне марской вады ([[Саудаўская Аравія]], [[Кувейт]], [[Катар]]), развіты марскі промысел рыбы ў паўночна-ўсходняй частцы [[Аравійскае мора|Аравійскага мора]] і водах [[Адэнскі заліў|Адэнскага заліва]]
* Найбольшую ролю ў рэгіёне адыгрывае Саудаўская Аравія, якая займае выгоднае становішча ў сярэдняй частцы [[Аравійскі паўвостраў|Аравійскага паўвострава]], выходзіць да ўзбярэжжа Персідскага заліва і [[Чырвонае мора|Чырвонага мора]]. Галоўны прыморскі эканамічны раён фарміруецца на ўзбярэжжа Персідскага заліва, дзе развітыя нафтаздабыўная, нафтаперапрацоўчая і нафтахімічная галіны, прамысловасць будаўнічых матэрыялаў і металургія. Паводле ацэнак , каля 45 % нафтавых запасаў раёна Персідскага заліва прыпадае на Саудаўскую Аравію. У заліве вылучаюцца найбуйнейшыя ў свеце падводныя радовішчы (''Сафанія, Маніфа, Марджан, Зулуф, Абу-Сафа'' і кантынентальна-марское ''Бэры''), даволі значныя разведаныя запасы [[прыродны газ|прыроднага газу]]. Больш за 1/3 здабычы нафты даюць марскія промыслы. Асноўныя прамыслова-партовыя цэнтры сканцэнтраваны на ўзбярэжжа Персідскага заліва (Дамам, Эль-Джубайль, Рас-
* На Сярэднім Усходзе імкліва развіваецца эканоміка Ірана. Іранская частка шэльфу Персідскага заліву вядомаяч буйнейшымі запасамі прыроднага газу (удвая большымі за ўсе краіны Персідскага заліву ўзятыя). Важнейшыя парты і вытворчыя цэнтры прыбярэжжа - [[Абадан]] і [[Харк]]
* Трэцім цэнтрам эканамічнага развіцця правінцыі з'яўляюцца прыбярэжныя індыйскія штаты. Тут сканцэнтравана да 3/5 усяго насельніцтва Індыі, горназдабыўная прамысловасць [[баксіт]]аў, [[жалеза]]-[[марганец|марганцавых]] руд, з мора здабываюцць [[манацыт]]ы і [[ільменіт]]ы. Тут жа сканцэнтравана марская нафтагазаздабыча Індыі і яе найбуйнейшыя парты, сярод якіх [[Мумбаі]], Качы, Мангалуру
* Да ўзбярэжжа [[Бенгальскі заліў|Бенгальскага заліву]] выходзяць дзве найважнейшыя правінцыі Пакістана - [[Правінцыя Сінд|Сінд]] і [[Правінцыя Белуджыстан|Белуджыстан]], дзе месцяцца палова насельніцтва і вырабляецца 60% прамысловай прадукцыі краіны. Далейшае развіццё звязана з будаўніцтвам глыбокаводнага порта ў [[горад Гвадар|Гвадары]]
* З іншых зон правінцыі расце значэнне прыбярэжнай зоны Чырвонага мора і [[Суэцкі заліў|Суэцкага заліва]] ў эканоміцы Егіпта. Тут здабываецца нафта (больш за 4/5 - на шэльфе), [[фасфарыт]]ы, марганцавая руда, [[сера]], развіваецца нафтаперапрацоўка ([[Горад Суэц|Суэц]], Рас-Гарыб), турызм
* Правінцыя найбольш развітая ў эканамічным плане з усіх правінцый Індыйскага акіяна
=== Паўночна-Усходняя правінцыя ===
* У асноўным гэта акваторыі Бенгальскага заліву і [[Андаманскае мора|Андаманскага мора]]
* Першая з галін развіцця правінцыі - ''марскі транспарт''. Зона інтэнсіўнага развіцця марскіх транзітных перавозак, марскога [[рыбалоўства]] (біяпрадукцыйнсць правінцыі 200 кг/км²)
* Характэрнай асаблівасцю з'яўляецца прыморская канцэнтрацыя насельніцтва ([[дэльта Ганга]] - 500-1500 чал./км²). Сюды ж цягацеюць усходнія эканамічныя раёны Індыі. Буйнейшы порт - [[Горад Чэнаі|Чэнаі]]
* Другім па значнасць артыкулам экспарту з'яўляецца прадукцыя [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадаркі]] (асабліва - у [[Бангладэш]] і [[М'янма|М'янме]]
* М'янма мае значныя запасы [[волава]], [[вальфрам]]у, жалеза; шэльф утрымлівае запасы манацыту
* [[Тайланд]] вядомы буйнымі запаамі волава, нафты і [[буры вугаль|бурага вугалю]]. Буйнейшы порт і курортны цэнтр - [[Пхукет]] (вываз лесу, каўчуку, рыбы)
=== Заходняя правінцыя ===
* Знаходзіцца паміж Цэнтралнай катлавінай і Афрыкай
* Выгоднае геаграфічнае становішча на шляхах транспартных перавозак [[Блізкі Усход]] - [[Еўропа]]
* Штогод перавозяцца 600 млн т грузаў: нафта, жалезныя руды, сельскагаспадарчая сыравіна
* Буйнейшая эканоміка - [[ПАР]], якая займае вядучыя пазіцыі па здабычы жалеза, марганцу, [[ванадый|ванадыю]], [[золата]], [[плаціна|плаціны]], [[алмаз]]аў. Спецыялізаваны вугальны порт - [[Рычардс-Бэй]]
* Сейшэльскія і [[Каморскія астравы]] - [[паліва|па́ліўныя]] базы для [[транзіт]]ных перавозак
=== Усходняя правінцыя ===
* Самая буйная правінцыя па памерах: ад Мальдыўскага хрыбту да [[Аўстралія|Аўстраліі]]
* Найменш развітая ў эканамічным плане
* Велізарныя жалеза-марганцавыя канкрэцыі
* Забяспечвае марскія камунікацыі ў [[Японія|Японію]] і [[ЗША]]
* Грузанапружанасць ліній - 300 млн т нафты і 80 млн т [[жалезная руда|жалезнай руды]] ў год
* У прыморскіх раёнах Аўстраліі - агромністыя запасы жалеза, марганцу, баксітаў, нафты і газу. Распрацоўка дадзенай гарнаруднай сыравіны і вываз яе марскім транспартам дала імпульс для інтэнсіўнага развіцця марской гаспадаркі: на Індыйскі акіян завязаны 20 буйных аўстралійскіх партоў, якія галоўным чынам спецыялізуюцца на масавых навалвчных грузах: напрыклад, [[Дампір]], Порт-Херберт, Уолкат - на жалезнай рудзе, [[Горад Дарвін|Дарвін]] - на [[медзь|медзі]] і баксітах
== Літаратура ==
* Матузка А., Паўлавец Р. Індыйскі акіян // БЭ ў 18 т. Т. 7. Мн., 1998.
Радок 68 ⟶ 92:
{{Рэгіёны}}
{{Моры Індыйскага акіяна}}
{{Бібліяінфармацыя}}
[[Катэгорыя:Акіяны Зямлі]]
[[Катэгорыя:Індыйскі акіян|*]]
[[Катэгорыя:Вікіпедыя:Істотныя артыкулы]]
▲{{Link GA|lv}}
| |||