Вікіпедыя

Рэстаўрацыя Бурбонаў: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
Наступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Новая старонка: '{{Значэнні|Рэстаўрацыя}} {{Гістарычная дзяржава |назва = Каралеўства Францыя |...'
 
Няма тлумачэння праўкі
Радок 32:
|тытул_кіраўнікоў = [[Кароль Францыі]]
|кіраўнік1 = [[Людовік XVIII]]
|год_кіравання1год_кіраўніка1 = 1814—1824
|тытул_кіраўнікоў2 =
|кіраўнік2 = [[Карл X, кароль Францыі|Карл X]]
|год_кіраўнікоў2год_кіраўніка2 = 1824—1830
|рэлігія = [[Каталіцтва]]
|дадатковы_параметр1 =
Радок 84:
 
[[30 мая]] [[1814]] года [[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовікам XVIII]] быў падпісаны першы [[Парыжскі мірны дагавор, 1814|Парыжскі мір]], якім Францыя вярталася да меж [[1792]] года, але з прыбыткам [[дэпартамент Савоя|Савоі]].
<!--
[[4 июня]] того же года вступила в силу [[Хартия 1814 года]], [[Октроирование|октроированная королём]]; она представляет развитие конституции 6 апреля (две палаты — [[Пэрство (Франция)|пэров]] и депутатов; избирательное право обусловлено платежом 300 [[Франк (валюта)|франков]] прямых налогов.
 
[[4 чэрвеня]] таго ж года набыла моц [[Хартыя 1814 года]], [[Актраіраванне|актраіраваная каралём]]; яна ўяўляе развіццё канстытуцыі 6 красавіка (дзве палаты — [[Пэрства, Францыя|пэраў]] і дэпутатаў; выбарчае права абумоўлена плацяжом 300 [[Франк, валюта|франкаў]] прамых падаткаў.
Эта конституция в действительности не соблюдалась; уже в [[октябрь|октябре]] [[1814]] года была восстановлена цензура для произведений ниже 20 печатных листов, а также требование предварительного разрешения для журналов, типографий и библиотек.
 
Гэта канстытуцыя ў рэчаіснасці не выконвалася; ужо ў [[кастрычнік]]у [[1814]] года была адноўлена цэнзура для твораў ніжэй за 20 друкаваных аркушаў, а таксама патрабаванне папярэдняга дазволу для часопісаў, друкарань і бібліятэк.
[[Людовик XVIII (король Франции)|Людовик XVIII]] не стремился к крутой ломке: он принял учреждения империи (организацию департаментов и округов, Почётный легион и многое другое), не внося в них серьёзных изменений. Были сохранены в основном даже чиновники империи. Тем не менее реакция сказывалась не только в стеснениях свободы слова (не новых для страны, пережившей наполеоновский гнёт), не только во введении обязательного празднования воскресного дня и в требовании украшения домов по случаю крестного хода; она затрагивала или грозила затронуть экономические интересы множества лиц.
 
[[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовік XVIII]] не імкнуўся да крутой ломкі: ён прыняў установы імперыі (арганізацыю дэпартаментаў і акруг, Ганаровы легіён і многае іншае), не ўносячы ў іх сур'ёзных змен. З большага былі захаваны нават чыноўнікі імперыі. Тым не менш рэакцыя адбівалася не толькі ў абмежаваннях свабоды слова (не новых для краіны, якая перажыла напалеонаўскі прыгнёт), не толькі ва ўвядзенні абавязковага святкавання нядзельнага дня і ў патрабаванні ўпрыгожвання дамоў з нагоды хроснага ходу; яна закранала ці пагражала закрануць эканамічныя інтарэсы мноства асоб.
Земли, конфискованные революцией, но почему-либо ещё не проданные, были возвращены вернувшимся эмигрантам. Стало ясно, что эмигранты хотят добиться возврата и всех других, потерянных ими имуществ, хотя бы они перешли в руки новых владельцев.
 
Землі, канфіскаваныя рэвалюцыяй, але чамусьці яшчэ не прададзеныя, былі вернутыя эмігрантам, якія вярнуліся назад у Францыю. Стала ясна, што эмігранты жадаюць дамагчыся вяртанню і ўсёй іншай, страчанай імі маёмасці, нават калі яна перайшла ў рукі новых уладальнікаў.
Большое практическое значение имело также удаление со службы или перевод на половинный оклад значительного числа (свыше 20.000 человек) наполеоновских офицеров (мера эта была необходима по финансовым соображениям, чтобы сократить расходы на армию). Оставшиеся на службе офицеры и вся армия чувствовали, что новое правительство относится к ним с пренебрежением.
 
Вялікае практычнае значэнне мела таксама звальненне са службы ці перавод на палавінны аклад значнай колькасці (звыш 20 000 чалавек) напалеонаўскіх афіцэраў (мера гэта была неабходна з фінансавых меркаванняў, каб скараціць расходы на армію). Афіцэры, якія засталіся на службе, і ўся армія адчувалі, што новы ўрад адносіцца да іх з грэбаваннем.
Неудовлетворённой была и наполеоновская придворная знать, которая, хотя и была принята к новому двору, но чувствовала там себя скованной. Недовольство охватило даже крестьян, которые опасались восстановления феодального права, даже в неполную силу.
 
Нездаволенай была і напалеонаўская прыдворная знаць, якая, хоць і была прынята да новага двара, але адчувала там сябе скаванай. Незадаволенасць ахапіла нават сялян, якія асцерагаліся аднаўлення феадальнага права, нават у няпоўную сілу.
== Сто дней ==▼
{{Главная|Сто дней}}
 
▲== Сто днейдзён ==
Все это дало Наполеону надежду вновь приобрести власть. [[1 марта]] [[1815]] года он высадился на юге Франции, где был встречен восторженно значительной частью населения — особенно крестьянами, рабочими, мелкой буржуазией, солдатами и офицерами. [[Наполеон I]] быстро собрал довольно значительную армию и двинулся на [[Париж]]. Его личный деспотизм был забыт и его приветствовали как представителя революции, шедшего освободить страну от тирании Бурбонов. [[Людовик XVIII (король Франции)|Людовик XVIII]] бежал, а Наполеон вновь стал императором (хотя ненадолго, всего на [[сто дней]]).
{{Галоўная|Сто дзён}}
 
Усё гэта дало Напалеону надзею зноў вярнуць уладу. [[1 сакавіка]] [[1815]] года ён высадзіўся на поўдні Францыі, дзе быў з захапленнем сустрэты значнай часткай насельніцтва — асабліва сялянамі, рабочымі, дробнай буржуазіяй, салдатамі і афіцэрамі. [[Напалеон I]] хутка сабраў даволі значную армію і рушыў на [[Парыж]]. Яго асабісты дэспатызм быў забыты і яго віталі як прадстаўніка рэвалюцыі, які ішоў вызваліць краіну ад тыраніі Бурбонаў. [[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовік XVIII]] бег, а Напалеон ізноў стаў імператарам (хоць ненадоўга, усяго на [[сто дзён]]).
[[22 июня]] [[1815]] года, после поражения при [[Ватерлоо (Бельгия)|Ватерлоо]], Наполеон I вновь подписал в Париже отречение от престола в пользу своего сына и хотел отправиться в Америку, но добровольно сдался англичанам.
 
[[22 чэрвеня]] [[1815]] года, пасля паражэння пры [[Ватэрлоа, Бельгія|Ватэрлоа]], Напалеон I ізноў падпісаў у Парыжы адрачэнне ад прастола на карысць свайго сына і жадаў адправіцца ў Амерыку, але добраахвотна здаўся англічанам.
== Вторая реставрация ==
{{главная|Вторая реставрация}}
Союзники вторично вступили в столицу Франции и вторично вслед за ними — в их багаже, как говорили тогда, — вернулся [[Людовик XVIII (король Франции)|Людовик]]. Он немедленно назначил новые выборы в палату депутатов, на основе хартии [[1814]] года и изданного в форме ордонанса избирательного закона. Министром-президентом был назначен сперва Талейран, а в сентябре [[1815]] года — [[Ришельё, Арман Эмманюэль дю Плесси|герцог Ришельё]].
 
== Другая рэстаўрацыя ==
Избирательная система, на основании которой была избрана палата депутатов, отличалась крайней сложностью, соединяя в себе некоторые принципы наполеоновской эпохи (многостепенное избрание и влияние власти на выборы) с новым принципом имущественного ценза. Всего избирателей (вместо 5 млн, числившихся при Наполеоне I) было во все время действия хартии [[1814]] года от 88 000 до 110 000.
{{галоўная|Другая рэстаўрацыя}}
Саюзнікі другі раз уступілі ў сталіцу Францыі і другі раз ўслед за імі — у іх багажы, як гаварылі тады, — вярнуўся [[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовік]]. Ён неадкладна прызначыў новыя выбары ў палату дэпутатаў, на аснове хартыі [[1814]] года і выдадзенага ў форме ардананса выбарчага закона. Міністрам-прэзідэнтам быў прызначаны спачатку Талейран, а ў верасні [[1815]] года — [[Арман Эмануэль дзю Плесі Рышэльё|герцаг Рышэльё]].
 
Выбарчая сістэма, на падставе якой была абрана палата дэпутатаў, адрознівалася крайняй складанасцю, злучаючы ў сабе некаторыя прынцыпы напалеонаўскай эпохі (многаступеннае абранне і ўплыў улады на выбары) з новым прынцыпам маёмаснага цэнзу. Усяго выбаршчыкаў (замест 5 млн, якія лічыліся пры Напалеоне I) было ва ўвесь час дзеянні хартыі [[1814]] года ад 88 000 да 110 000.
Для избрания депутатов избиратели группировались в окружные и департаментские избирательные коллегии; первые избирали кандидатов, списки которых дополнялись новыми лицами единоличной властью префекта, а департаментские коллегии из этих списков избирали уже депутатов. При условии публичной подачи голосов, эта система обеспечивала твёрдому правительству чётко исполняющую его волю палату депутатов. На выборах [[1815]] года действовал, вдобавок, страх перед местью сторонникам павшего режима. Естественно, поэтому, что выборы дали крайне жёсткую палату депутатов (une chambre introuvable, по выражению короля). Опираясь на неё, правительство могло смело расправляться со своими врагами. Множество политических противников было предано военному суду и казнено или подверглось другим наказаниям.
 
Для абрання дэпутатаў выбаршчыкі групаваліся ў акруговыя і дэпартаменцкія выбарчыя калегіі; першыя выбіралі кандыдатаў, спісы якіх дапаўняліся новымі асобамі аднаасобнай уладай прэфекта, а дэпартаменцкія калегіі з гэтых спісаў абіралі ўжо дэпутатаў. Пры ўмове публічнай падачы галасоў, гэта сістэма забяспечвала ўраду палату дэпутатаў, якая выконвае яго волю. На выбарах [[1815]] года дзейнічаў, у дадатак, страх перад помстай прыхільнікам старога рэжыму. Натуральна, таму, што выбары далі вельмі моцную палату дэпутатаў (une chambre introuvable, паводле выразу караля). Абапіраючыся на яе, урад мог смела распраўляцца са сваімі ворагамі. Мноства палітычных праціўнікаў было аддадзена ваеннаму суду і пакарана смерцю або падверглася іншым пакаранням.
В особенности жесток был [[Белый террор (Франция)|«белый террор»]] на юге; но и в [[Париж]]е, по приговору [[Пэрство (Франция)|пэров]], был расстрелян [[Ней, Мишель|маршал Ней]] за переход на сторону [[Наполеон I|Наполеона]] во время [[Сто дней|Ста дней]].
 
Асабліва жорсткім быў [[Белы тэрор, Францыя|«белы тэрор»]] на поўдні; але і ў [[Парыж]]ы, па прысудзе [[Пэрства, Францыя|пэраў]], быў расстраляны [[Мішэль Ней|маршал Ней]] за пераход на бок [[Напалеон I|Напалеона]] падчас [[Сто дзён|Ста дзён]].
Все это противоречило торжественному обещанию [[Людовик XVIII (король Франции)|Людовика XVIII]] не карать за политические преступления.
 
Усё гэта супярэчыла ўрачыстаму абяцанню [[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовіка XVIII]] не караць за палітычныя злачынствы.
В январе [[1816]] года, когда большая часть казней уже совершилась, через палаты был проведён закон об «амнистии полной и совершённой», однако, с исключением целых категорий лиц, перечисленных в законе, в том числе всех «цареубийц», то есть членов конвента, вотировавших казнь [[Людовик XVI (король Франции)|Людовика XVI]], если они при этом приняли какую-либо должность от «узурпатора»; они подвергались изгнанию навсегда из [[Франция|Франции]].
 
У студзені [[1816]] года, калі большая частка пакаранняў ужо была выканана, праз палаты быў праведзены закон аб «амністыі поўнай і абсалютнай», аднак, з выключэннем цэлых катэгорый асоб, пералічаных у законе, у тым ліку ўсіх «царазабойцаў», гэта значыць членаў канвента, якія ваціравалі пакаранне смерцю [[Людовік XVI, кароль Францыі|Людовіка XVI]], калі яны пры гэтым прынялі якую-небудзь пасаду ад «узурпатара»; яны падвяргаліся выгнанню назаўжды з [[Францыя|Францыі]].
Сам король был настроен сравнительно миролюбиво и предпочитал не обострять отношения между правительством и оппозицией; но среди возвратившихся и получивших господствующее положение эмигрантов главенствовала партия ультрароялистов, стремившаяся к полному восстановлению дореволюционных порядков. Во главе этой партии стоял [[Карл X (король Франции)|граф д'Артуа]], брат и наследник бездетного короля. Эта партия свергла министерство [[Талейран-Перигор, Шарль Морис де|Талейрана]], хотя никто не сделал столько для восстановления власти Бурбонов, как он.
 
Сам кароль быў настроены параўнальна міралюбна і аддаваў перавагу не абвастраць адносіны паміж урадам і апазіцыяй; але сярод эмігрантаў, якія вярнуліся і атрымалі пануючае становішча, вяршэнствавала партыя ўльтрараялістаў, якая імкнулася да поўнага аднаўлення дарэвалюцыйных парадкаў. На чале гэтай партыі стаяў [[Карл X, кароль Францыі|граф д'Артуа]], брат і спадчыннік бяздзетнага караля. Гэта партыя зрынула міністэрства [[Шарль Марыс дэ Талейран-Перыгор|Талейрана]], хоць ніхто не зрабіў столькі для аднаўлення ўлады Бурбонаў, як ён.
Однако и новое министерство под председательством [[Ришельё, Арман Эмманюэль дю Плесси|герцога Ришельё]], с [[Эли Деказ|Деказом]] в должности министра полиции, не удовлетворяло её. Полное возвращение к старине было немыслимо. О восстановлении феодальных прав нельзя было и думать; даже вознаграждение эмигрантов за их потери не могло быть осуществлено в близком будущем, так как приходилось считаться с финансовыми затруднениями, созданными войной, уплатой [[Контрибуция|контрибуции]] в 700 млн и содержанием иностранных оккупационных войск.
 
Аднак і новае міністэрства пад старшынствам [[Арман Эмануэль дзю Плесі Рышэльё|герцага Рышэльё]], з [[Элі Дэказ|Дэказам]] на пасадзе міністра паліцыі, не задавальняла яе. Поўнае вяртанне да даўніны было немагчыма. Пра аднаўленне феадальных правоў нельга было і думаць; нават узнагарода эмігрантаў за іх страты не магла быць ажыццёўлена ў блізкай будучыні, бо прыходзілася лічыцца з фінансавымі цяжкасцямі, створанымі вайной, выплатай [[Кантрыбуцыя|кантрыбуцыі]] ў 700 млн і ўтрыманнем замежных акупацыйных войскаў.
Немыслимо было отменить [[Кодекс Наполеона]] и другие кодексы, с которыми свыклось население; возможны были только частичные реформы, например отмена развода, осуществлённая министерством [[Ришельё, Арман Эмманюэль дю Плесси|герцога Ришельё]] в мае [[1816]] года.
 
Неймаверна было адмяніць [[Кодэкс Напалеона]] і іншыя кодэксы, з якімі прызвычаілася насельніцтва; магчымыя былі толькі частковыя рэформы, напрыклад адмена разводу, ажыццёўленая міністэрствам [[Арман Эмануэль дзю Плесі Рышэльё|герцага Рышэльё]] ў маі [[1816]] года.
Недовольный фанатизмом палаты депутатов, Ришельё, по настоянию Деказа, распустил её (осенью [[1816]] года). Выборы дали министерству умеренное большинство в 60 голосов.
 
Незадаволены фанатызмам палаты дэпутатаў, Рышэльё, па патрабаванні Дэказа, распусціў яе (увосень [[1816]] года). Выбары далі міністэрству ўмераную большасць у 60 галасоў.
В [[1817]] году Ришельё провёл новый избирательный закон, несколько уменьшивший возможность правительственного давления на выборы; были отменены окружные избирательные коллегии, оставлены только департаментские; выборы сделаны прямыми (но остались открытыми); право префектов вносить своих кандидатов в списки уничтожено, но высокий имущественный ценз избирателей и ещё высший — избираемых сохранён.
 
У [[1817]] годзе Рышэльё правёў новы выбарчы закон, які некалькі паменшыў магчымасць урадавага ціску на выбары; былі адменены акруговыя выбарчыя калегіі, пакінуты толькі дэпартаменцкія; выбары зроблены прамымі (але засталіся адкрытымі); права прэфектаў уносіць сваіх кандыдатаў у спісы ліквідавана, але высокі маёмасны цэнз выбаршчыкаў і яшчэ вышэйшы — кандыдатаў захаваны.
Одновременно с этим была установлена система ежегодного обновления палаты депутатов на одну пятую её состава. Сравнительная умеренность министерства Ришельё не помешала ему провести в [[1817]] году восстановление цензуры на годичный срок (цензура, созданная в [[1814]] году, была отменена Наполеоном и до 1817 года не восстановлялась).
 
Адначасова з гэтым была ўсталявана сістэма штогадовага абнаўлення палаты дэпутатаў на адну пятую яе складу. Параўнальная ўмеранасць міністэрства Рышэльё не перашкодзіла яму правесці ў [[1817]] годзе аднаўленне цэнзуры на гадавы тэрмін (цэнзура, створаная ў [[1814]] годзе, была адменена Напалеонам і да 1817 года не аднаўлялася).
На выборах в палату в [[1818]] году прошло несколько [[Либерализм|либералов]] ([[Лафайет, Жильбер|Лафайет]], [[Манюэль, Пьер Луи|Манюэль]] и другие), и потом их число все росло, а в [[1819]] году избран был даже «цареубийца», аббат Грегуар. Рост оппозиции объяснялся тем, что крупная буржуазия, вполне готовая поддерживать правительство [[Людовик XVIII (король Франции)|Людовика XVIII]], не желала перехода власти в руки старого дворянства и опасалась, чтобы крайности реакции не привели к новым революционным взрывам.
 
На выбарах у палату ў [[1818]] годзе прайшло некалькі [[Лібералізм|лібералаў]] ([[Жыльбер Лафает|Лафает]], [[П'ер Луі Манюэль|Манюэль]] і іншыя), і потым іх колькасць толькі расла, а ў [[1819]] годзе выбраны быў нават «царазабойца», абат Грэгуар. Рост апазіцыі тлумачыўся тым, што буйная буржуазія, цалкам гатовая падтрымліваць урад [[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовіка XVIII]], не жадала пераходу ўлады ў рукі старога дваранства і асцерагалася, каб крайнасці рэакцыі не прывялі да новых рэвалюцыйных выбухаў.
[[Ришельё, Арман Эмманюэль дю Плесси|Герцог Ришельё]] испугался проявлений оппозиционного духа и готов был идти на уступки правой, но встретил противодействие в Деказе и вышел в отставку в конце [[1818]] года. Перед отставкой он добился от держав на Ахенском конгрессе освобождения Франции от оккупационной армии, занимавшей её с [[1815]] года и обходившейся ей крайне дорого.
 
[[Арман Эмануэль дзю Плесі Рышэльё|Герцаг Рышэльё]] спалохаўся праяў апазіцыйнага духу і гатовы быў ісці на саступкі правай, але сустрэў процідзеянне ў Дэказе і выйшаў у адстаўку ў канцы [[1818]] года. Перад адстаўкай ён дамогся ад дзяржаў на Ахенскім кангрэсе вызвалення Францыі ад акупацыйнай арміі, якая займала яе з [[1815]] года і абыходзілася ёй вельмі дорага.
Новое министерство генерала [[Дессоль, Жан|Дессоля]], с Деказом в должности министра внутренних дел, а потом (с [[1819]] года), после отставки Дессоля, министерство Деказа шло, в общем, по тому же пути, что и Ришельё. Важнейшим его делом были два закона [[1819]] года о печати и о преступлениях печати. Ими отменялись цензура и предварительное разрешение журналов; последнее заменялось высоким денежным залогом (в 10 000 франков и выше; цифра эта впоследствии подвергалась изменениям), и за преступления печати назначались весьма строгие наказания — например за оскорбление короля от 6 месяцев до 5 лет тюрьмы и штраф от 500 [[Франк (валюта)|франков]] до 10 000 франков, за оскорбление члена королевской семьи — до 3 лет тюрьмы и до 5000 [[Франк (валюта)|франков]] штрафа (в [[1822]] году этот последний закон был изменён в частностях; наказания немного понижены).
 
Новае міністэрства генерала [[Жан Дэсоль|Дэсоля]], з Дэказам на пасадзе міністра ўнутраных спраў, а потым (з [[1819]] года), пасля адстаўкі Дэсоля, міністэрства Дэказа ішло, увогуле, па тым жа шляху, што і Рышэльё. Найважнейшай яго справай былі два законы [[1819]] года пра друк і пра злачынствы друку. Імі адмяняліся цэнзура і папярэдні дазвол часопісаў; апошняе замянялася высокім грашовым закладам (у 10 000 франкаў і вышэй; гэта лічба пасля падвяргалася зменам), і за злачынствы друку прызначаліся вельмі строгія пакаранні — напрыклад за абразу караля ад 6 месяцаў да 5 гадоў турмы і штраф ад 500 [[Франк, валюта|франкаў]] да 10 000 франкаў, за абразу члена каралеўскай сям'і — да 3 гадоў турмы і да 5000 [[Франк, валюта|франкаў]] штрафу (у [[1822]] годзе гэты апошні закон быў зменены ў падрабязнасцях; пакаранні трохі паменшаны).
[[13 февраля]] [[1820]] года убийство [[Шарль-Фердинанд, герцог Беррийский|герцога Беррийского]], совершённое фанатиком Лувелем на свой страх, то есть без поддержки или внушения какой бы то ни было партии, дало ультрароялистам желанный предлог низвергнуть министерство Деказа. Король вновь назначил первым министром [[Ришельё, Арман Эмманюэль дю Плесси|Ришельё]], принявшего в свой кабинет [[Виллель, Жан-Батист|Виллеля]] и ещё двух ультрароялистов.
 
[[13 лютага]] [[1820]] года забойства [[Шарль-Фердынанд, герцаг Берыйскі|герцага Берыйскага]], здзейсненае фанатыкам Лувелем на свой страх, гэта значыць без падтрымкі ці намовы якой б там ні было партыі, дало ўльтрараялістам жаданую падставу зрынуць міністэрства Дэказа. Кароль ізноў прызначыў першым міністрам [[Арман Эмануэль дзю Плесі Рышэльё|Рышэльё]], які прыняў у свой кабінет [[Жан-Батыст Вілель|Вілеля]] і яшчэ двух ультрараялістаў.
В угоду этой партии министерство провело избирательный закон [[1820]] года, коим избиратели были разделены на две категории: все избиратели, платящие не менее 300 [[Франк (валюта)|франков]] податей, избирали отныне 258 депутатов, а наиболее богатые из них — ещё 172 депутата. Этот закон привёл к усилению крайней реакционной партии на выборах [[1820]] года и следующих годов, так что палата в [[1823]] году могла постановить удаление из неё на всю сессию Манюэля, за указание в его речи, что реакционная политика может привести к тем же результатам, что и политика Людовика XVI. В виде протеста против этого изгнания, осуществлённого силой, так как Манюэль отказался ему подчиниться, палату оставили 62 либеральных депутата.
 
Ва ўгоду гэтай партыі міністэрства правяло выбарчы закон [[1820]] года, якім выбаршчыкі былі падзелены на дзве катэгорыі: усе выбаршчыкі, якія плацяць не менш за 300 [[Франк, валюта|франкаў]] падаткаў, абіралі з гэтага часу 258 дэпутатаў, а найбольш багатыя з іх — яшчэ 172 дэпутаты. Гэты закон прывёў да ўзмацнення крайняй рэакцыйнай партыі на выбарах [[1820]] года і наступных гадоў, так што палата ў [[1823]] годзе магла пастанавіць выдаленне з яе на ўсю сесію Манюэля, за прамову, у якой выказаўся након таго, што рэакцыйная палітыка можа прывесці да тых жа вынікаў, што і палітыка Людовіка XVI. У відзе пратэсту супраць гэтага выгнання, ажыццёўленага сілай, бо Манюэль адмовіўся яму падпарадкавацца, палату пакінулі 62 ліберальныя дэпутаты.
В декабре [[1821]] года министерство [[Ришельё, Арман Эмманюэль дю Плесси|Ришельё]] уступило место министерству [[Виллель, Жан-Батист|Виллеля]]. Это министерство постаралось очистить состав чиновничества от всех сколько-нибудь подозрительных в политическом смысле элементов, подчинило народное просвещение духовенству, создало министерство духовных дел, поддерживало суровыми наказаниями обязательное празднование воскресного дня. В области иностранной политики министерство (отчасти под влиянием желания охранить интересы многочисленных во Франции собственников испанских государственных бумаг) оказало содействие [[Фердинанд VII|Фердинанду Испанскому]] в подавлении испанской революции.
 
У снежні [[1821]] года міністэрства [[Арман Эмануэль дзю Плесі Рышэльё|Рышэльё]] саступіў месца міністэрству [[Жан-Батыст Вілель|Вілеля]]. Гэта міністэрства паспрабавала ачысціць склад чынавенства ад усіх падазроных у палітычным сэнсе элементаў, падпарадкавала народную асвету духавенству, стварыла міністэрства духоўных спраў, падтрымлівала суровымі пакараннямі абавязковае святкаванне нядзельнага дня. У вобласці замежнай палітыкі міністэрства (часткова пад уплывам жадання абараніць інтарэсы шматлікіх у Францыі ўласнікаў іспанскіх дзяржаўных папер) аказала садзейнічанне [[Фердынанд VII|Фердынанду Іспанскаму]] ў прыгнечанні іспанскай рэвалюцыі.
В [[1823]] году вновь была введена цензура, отменённая уже в [[1824]] году.
 
У [[1823]] годзе зноў была ўведзена цэнзура, адмененая ўжо ў [[1824]] годзе.
В конце [[1823]] году министерство распустило палату, чтобы окончательно удалить из неё оппозицию. Новая палата, избранная под сильным административным давлением, действительно удовлетворила всем ожиданиям министерства; в ней было всего 17 либералов и весьма мало умеренных; её называли Chambre retrouvée. Одним из первых её дел был закон, отменявший частичное обновление палаты и заменявший 5-летний срок депутатских полномочий 7-летним, причём палата распространила действие этого закона и на себя, хотя была избрана на 5 лет.
 
У канцы [[1823]] годзе міністэрства распусціла палату, каб канчаткова выдаліць з яе апазіцыю. Новая палата, абраная пад моцным адміністрацыйным ціскам, сапраўды задаволіла ўсе чаканні міністэрства; у ёй было ўсяго 17 лібералаў і вельмі мала ўмераных; яе называлі Chambre retrouvee. Адной з першых яе спраў быў закон, які адмяняў частковае абнаўленне палаты і замяняў 5-гадовы тэрмін дэпутацкіх паўнамоцтваў 7-гадовым, прычым палата распаўсюдзіла дзеянне гэтага закона і на сябе, хоць была выбрана на 5 гадоў.
В [[1824]] году умер [[Людовик XVIII (король Франции)|Людовик XVIII]] и трон наследовал [[Карл X (король Франции)|Карл X]]. Теперь палата, министерство и король вполне соответствовали друг другу; трудно было ожидать каких-либо конфликтов. Однако, в среде крайних обнаружилось сильное разногласие по вопросу об отношении к церкви; они распались на роялистов клерикальных и светских. Король был, безусловно, на стороне клерикалов (что он торжественно заявил восстановлением во время своей коронации всех средневековых обычаев, до возложения королевских рук на нескольких больных для их исцеления).
 
У [[1824]] годзе памёр [[Людовік XVIII, кароль Францыі|Людовік XVIII]] і трон атрымаў у спадчыну [[Карл X, кароль Францыі|Карл X]]. Цяпер палата, міністэрства і кароль цалкам адпавядалі адзін аднаму; цяжка было чакаць якіх-небудзь канфліктаў. Аднак, у асяроддзі крайніх праявілася моцнае рознагалоссе па пытанні аб стаўленні да царквы; яны распаліся на раялістаў клерыкальных і свецкіх. Кароль быў, безумоўна, на баку клерыкалаў (што ён урачыста заявіў аднаўленнем падчас сваёй каранацыі ўсіх сярэднявечных звычаяў, да ўскладання каралеўскіх рук на некалькіх хворых для іх вылячэння).
В обществе росла оппозиция. [[Лафайет, Мари-Жозеф|Лафайет]], Манюэль и другие вожди оппозиции встречали повсеместно восторженных сторонников, в их честь устраивались банкеты; страна покрылась множеством обществ, иногда легальных, но чаще тайных, преследовавших политические цели («Общество друзей печати», «Общество карбонариев» в Париже, «Рыцари свободы» в Сомюре, «[[Aide toi et le ciel t'aidera]]» и другие). К обществам, даже тайным, принадлежали такие лица, как [[Лафайет, Мари-Жозеф|Лафайет]]. Правительство, зная это, не могло ничего поделать за отсутствием улик и невозможностью их отыскать при хорошей конспиративной организации обществ.
 
У грамадстве расла апазіцыя. [[Мары-Жазеф Лафает|Лафает]], Манюэль і іншыя правадыры апазіцыі сустракалі паўсюдна захопленых прыхільнікаў, у іх гонар задавольваліся банкеты; краіна пакрылася мноствам таварыствам, часам легальных, але часцей тайных, якія пераследвалі палітычныя мэты («Таварыства сяброў друку», «Таварыства карбанарыяў» у Парыжы, «Рыцары свабоды» ў Самюры, «[[Aide toi et le ciel t'aidera]]» і іншыя). Да таварыстваў, нават тайных, належалі такія асобы, як [[Мары-Жазеф Лафает|Лафает]]. Урад, ведаючы гэта, не мог нічога зрабіць з-за адсутнасці доказаў і немагчымасці іх адшукаць пры добрай канспірацыйнай арганізацыі таварыстваў.
Несмотря на стеснительные законы о печати, общественное недовольство находило выражение в прессе, среди которой только оппозиционные газеты имели действительное распространение и влияние; тюрьмы и штрафы для редакторов и авторов не действовали.
 
Нягледзячы на законы аб друку, грамадская незадаволенасць знаходзіла выраз у прэсе, сярод якой толькі апазіцыйныя газеты мелі сапраўднае распаўсюджанне і ўплыў; турмы і штрафы для рэдактараў і аўтараў не дзейнічалі.
В [[1825]] году [[Виллель, Жан-Батист|Виллель]] провёл закон о вознаграждении эмигрантов миллиардом франков; сумма эта должна была быть покрыта займом. Многие из крайних находили эту меру недостаточной, требуя возвращения им самих имуществ, в чьих бы руках они ни находились; но так далеко не могло пойти даже министерство [[Виллель, Жан-Батист|Виллеля]]. И этот подарок на средства государственного казначейства вызвал сильное недовольство, хотя финансы к тому времени были настолько упрочены, что одновременно [[Виллель, Жан-Батист|Виллель]] мог приступить к конверсии 5 % государственных облигаций в трёхпроцентные. Эта мера вызвала недовольство среди собственников облигаций, то есть как раз в том классе, который властвовал в стране в силу избирательного закона.
 
У [[1825]] годзе [[Жан-Батыст Вілель|Вілель]] правёў закон аб узнагародзе эмігрантаў мільярдам франкаў; сума гэта павінна была быць пакрыта пазыкай. Шматлікія з крайніх знаходзілі гэту меру недастатковай, патрабуючы вяртання маёмасці, у чыіх бы руках яна ні знаходзілася; але так далёка не магло пайсці нават міністэрства [[Жан-Батыст Вілель|Вілеля]]. І гэты падарунак на сродкі дзяржаўнага казначэйства выклікаў моцную незадаволенасць, хоць фінансы да таго часу былі настолькі ўмацаваны, што адначасова [[Жан-Батыст Вілель|Вілель]] мог прыступіць да канверсіі 5 % дзяржаўных аблігацый у трохпрацэнтныя. Гэта мера выклікала незадаволенасць сярод уласнікаў аблігацый, гэта значыць як раз у тым класе, які панаваў у краіне ў сілу выбарчага закона.
В [[1826]] году проведён закон о святотатстве, каравший смертной казнью за кражу в церквях и осквернение священных предметов.
 
У [[1826]] годзе праведзены закон аб святатацтве, які караў смерцю за крадзеж у цэрквах і апаганенне свяшчэнных прадметаў.
Реакционный закон о печати в [[1827]] году хотя и прошёл в палате депутатов, но вызвал такое негодование в обществе, что [[Пэрство (Франция)|палата пэров]] сочла нужным подвергнуть его изменениям, а правительство взяло его обратно, отомстив за своё поражение взысканиями с чиновников и членов академии, протестовавших против законопроекта.
 
Рэакцыйны закон аб друку ў [[1827]] годзе хоць і прайшоў у палаце дэпутатаў, але выклікаў такую абуранасць у грамадстве, што [[Пэрства, Францыя|палата пэраў]] палічыла патрэбным падвергнуць яго змяненням, а ўрад узяў яго назад, адпомсціўшы за сваё паражэнне спагнаннямі з чыноўнікаў і членаў акадэміі, якія пратэставалі супраць законапраекта.
Национальная гвардия была распущена за манифестацию в пользу хартии. Чтобы получить вотум доверия от страны, министерство распустило палату депутатов, но ошиблось в своих расчётах: в новой палате [[Либерализм|либералы]] имели весьма значительное число сторонников; безусловных приверженцев министерства было всего 125.
 
Нацыянальная гвардыя была распушчана за маніфестацыю на карысць хартыі. Каб атрымаць вотум даверу ад краіны, міністэрства распусціла палату дэпутатаў, але памылілася ў сваіх разліках: у новай палаце [[Лібералізм|лібералы]] мелі вельмі значную колькасць прыхільнікаў; безумоўных прыхільнікаў міністэрства было ўсяго 125.
Вскоре после выборов (январь [[1828]] года) министерство [[Виллель, Жан-Батист|Виллеля]] должно было уступить место министерству умеренного роялиста [[Мартиньяк, Жан Батист|Мартиньяка]]. Король громко выражал сожаление о необходимости дать отставку Виллелю, говорил, что политика Виллеля — его политика, и неохотно уступил Мартиньяку, требовавшему, чтобы в тронной речи короля были обещаны реформы. [[Мартиньяк, Жан Батист|Жан Батист Мартиньяк]] несколько облегчил положение печати, уничтожил [[чёрный кабинет]] (в котором производилась перлюстрация частной переписки) и вынудил у [[Карл X (король Франции)|Карла Χ]] два ордонанса, коими иезуитские школы подчинялись государственному контролю, а в [[1829]] году Мартиньяк внёс проект закона о местном самоуправлении, коим система назначения генеральных и муниципальных советов заменялась системой избрания, на основе высокого имущественного ценза. Против закона восстали роялисты, видевшие в местном самоуправлении торжество революционного принципа, но также и многие либералы, сторонники централизации. Проект был отклонён этой коалицией, что дало королю повод дать отставку кабинету.
 
Неўзабаве пасля выбараў (студзень [[1828]] года) міністэрства [[Жан-Батыст Вілель|Вілеля]] павінна было саступіць месца міністэрству ўмеранага раяліста [[Жан Батыст Марціньяк|Марціньяка]]. Кароль гучна выражаў шкадаванне наконт неабходнасці даць адстаўку Вілелю, казаў, што палітыка Вілеля — яго палітыка, і неахвотна саступіў Марціньяку, які патрабаваў, каб у троннай прамове караля былі абяцаны рэформы. [[Жан Батыст Марціньяк]] некалькі палегчыў становішча друку, знішчыў [[чорны кабінет]] (у якім адбывалася перлюстрацыя прыватнай перапіскі) і атрымаў ад [[Карл X, кароль Францыі|Карла X]] два арданансы, якімі езуіцкія школы падпарадкоўваліся дзяржаўнаму кантролю, а ў [[1829]] годзе Марціньяк унёс праект закона аб мясцовым самакіраванні, якім сістэма прызначэння генеральных і муніцыпальных саветаў замянялася сістэмай абрання, на аснове высокага маёмаснага цэнзу. Супраць закона паўсталі раялісты, якія бачылі ў мясцовым самакіраванні трыумф рэвалюцыйнага прынцыпу, але таксама і шматлікія лібералы, прыхільнікі цэнтралізацыі. Праект быў адхілены гэтай кааліцыяй, што дало каралю нагоду даць адстаўку кабінету.
 
У жніўні [[1829]] года было сфарміравана ўльтрараялісцкае міністэрства [[Жуль Агюст Арман Мары Паліньяк|князя Паліньяка]]. Яго прызначэнне выклікала ў краіне пратэсты; сталі засноўвацца таварыствы для адмовы ад выплаты падаткаў у выпадку чаканай адмены хартыі. Паездка [[Мары-Жазеф Лафает|Лафаета]] звярнулася ў трыўмфальнае шэсце, і на абедах у яго гонар былі прагучалі пагрозлівыя прамовы ў адрас урада. Урад пачаў шэраг працэсаў супраць членаў таварыстваў і аратараў, але суды галоўным чынам апраўдвалі абвінавачваных. У [[Journal des débats|«Journal des Débats»]] быў надрукаваны артыкул, у якім гаварылася:
 
В августе [[1829]] года было сформировано ультрароялистское министерство [[Полиньяк, Жюль Огюст Арман Мари|князя Полиньяка]]. Его назначение вызвало в стране протесты; стали основываться общества для отказа от уплаты налогов в случае ожидавшейся отмены хартии. Поездка [[Лафайет, Мари-Жозеф|Лафайета]] обратилась в триумфальное шествие, и на обедах в его честь были произнесены угрожающие по адресу правительства речи. Правительство начало ряд процессов против членов обществ и ораторов, но суды в основном оправдывали обвиняемых. В [[Journal des débats|«Journal des Débats»]] была напечатана статья, в которой говорилось:
-->
«Хартыя мае цяпер такую сілу, што аб яе разаб'юцца ўсе намеры дэспатызму… Адначасова з незаконным спагнаннем падаткаў народзіцца новы Гампдэн, які знішчыць беззаконне… Няшчасная Францыя, няшчасны кароль!»
 
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Рэстаўрацыя_Бурбонаў"