Вайна пунсовай і белай ружы: Розніца паміж версіямі

'''Вайна пунсовай и белай ружы''' серыя дынастычных грамадзянскіх войн за сталец Англіі, якая вялася паміж галінамі каралеўскага дома Плантагенетаў: дамамі Ланкастэр і Ёрк. Яны вяліся некалькімі эпізодамі паміж 1455 і 1485 г. Канчатковую перамогу атрымаў дом Ланкастэраў на чале з Генрыхам ЦюдорамЦюдарам, пасля чаго дынастыя апошняга кіравала ў Англіі і Уэльсе 117 гадоў.

Прычынай вайны стала незадаволенасць значнай часткі англійскага грамадства няўдачамі ў [[Стогадовая вайна|Стогадовай вайне]] і палітыкай, якая праводзілася жонкай караля [[Генрых VI|Генрыха VI]] каралевай [[Маргарыта Анжуйская|Маргарытай]] і яе фаварытамі (сам кароль быў слабавольным чалавекам). Апазіцыю ўзначаліў [[Рычард Ёркскі|герцаг Рычард Ёркскі]], які патрабаваў для сябе спачатку рэгенцтвы над недзеяздольным каралём, а пазней — і англійскую карону. Падставай для гэтай прэтэнзіі служыла тое, што Генрых VI быў праўнукам [[Джон Гонт|Джона Гонта]] — трэцяга сына караля [[Эдуард III|Эдуарда III]], а Ёрк — праўнукам [[ЛаёнэлЛаянел Антверп|ЛаёнэлаЛаянела]] — другога сына гэтага караля (па жаночай лініі, па мужчынскай лініі ён быў унукам [[Эдмунд Лэнглі|Эдмунда]] — чацвёртага сына Эдуарда III), да таго ж, дзед Генрыха VI [[Генрых IV, кароль Англіі|Генрых IV]] захапіў пасад у [[1399]] г., гвалтоўна прымусіўшы караля [[Рычард II|Рычарда II]] да адрачэння, што рабіла сумніўнай легітымнасць усёй дынастыі [[Ланкастэры|Ланкастэраў]].

Хоць ружы выкарыстоўваліся як сімвалы на працягу вайны, большасць удзельнікаў выкарыстоўвалі сімвалы, звязаныя з іх [[Феадалізм|феадальнымі]] [[лорд]]амі або абаронцамі. Напрыклад, сілы Генрыха ў Басуорце змагаліся пад сцягам чырвонага цмока, у той час як войска Ёркаў выкарыстоўвала асабісты знак [[Рычард III|Рычарда III]] — белага парсюка. Сведчанне важнасці знакаў руж павялічылася, калі кароль [[Генрых VII]] у канцы вайны аб'яднаў чырвоныя і белыя ружы фракцый у адзіную чырвона-белую Ружу ЦюдораўЦюдараў.

Эдуард IV — першы кароль з дынастыі [[Ёркі|Ёркаў]] — мірна валадарыў аж да сваёй смерці, якая прыйшла нечакана для ўсіх у [[1483]], калі каралём на кароткі час стаў яго сын [[Эдуард V]]. Аднак, каралеўская рада абвясціла яго байструком, і брат Эдуарда IV Рычард Глостэр быў каранаваны ў тым жа годзе як [[Рычард III]]. Яго кароткае і драматычнае кіраванне было напоўнена барацьбой з відавочнай і ўтоенай апазіцыяй. У гэтай барацьбе каралю спачатку спрыяў поспех, але колькасць супернікаў толькі ўзрастала. У [[1485]] сілы ланкастэраў (галоўным чынам — французскіх наймітаў) на чале з Генрыхам ЦюдорамЦюдарам (прапраўнукам Джона Гонты па жаночай лініі) высадзіліся ва Уэльсе. У адбытай пры [[Бітва пры Босварце|Босварце]] бітве Рычард III быў забіты, і карона перайшла да Генрыха ЦюдораЦюдара, які каранаваўся як [[Генрых VII]] — заснавальнік дынастыі [[ЦюдорыЦюдары|ЦюдораўЦюдараў]]. У [[1487]] граф Лінкольн (пляменнік Рычарда III) спрабаваў вярнуць карону Ёркам, але ў [[Бітва пры Стоўк Філд|бітве пры Стоўк Філд]] быў забіты.

Самым відавочным вынікам стаў крах дынастыі [[Плантагенеты|Плантагенетаў]] і яе замена новымі [[ЦюдорыЦюдары|ЦюдораміЦюдарамі]], якія змянілі Англію за наступныя гады. У наступныя гады, рэшткі фракцый Плантагенетаў застаўшыся без прамога доступу да трона, разашліся на розныя пазіцыі, паколькі манархі бесперапынна сутыкалі іх адзін з адным.

Вайна Пунсовай і Белай ружы фактычна падвяла рысу пад англійскім Сярэднявеччам. Яна працягнула змены ў феадальным англійскім грамадстве, пачатае з'яўленнем [[Чорная смерць|Чорнай смерці]], уключалыя паслабленне феадальнай улады дваранства і ўмацаванне пазіцый гандлёвага класа, а таксама ростам моцнай, цэнтралізаванай манархіі пад кіраўніцтвам дынастыі ЦюдораўЦюдараў. Узыходжанне [[ЦюдорыЦюдары|ЦюдораўЦюдараў]] у [[1485]] годзе лічыцца пачаткам [[Новы час|Новага Часу]] ў [[гісторыя Англіі|англійскай гісторыі]].