Новая Зеландыя: Розніца паміж версіямі
| [дагледжаная версія] | [дагледжаная версія] |
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
D.L.M.I. Bel (размовы | уклад) дрНяма тлумачэння праўкі |
Няма тлумачэння праўкі |
||
Радок 123:
<sup>(3)</sup> Астравы Чатэм знаходзяцца на адлегласці каля 800 кіламетраў усходней Новай Зеландыі і не пазначаны на карце. Астравы маюць адмысловы статус астраўнога савета ''Islands Councils'' з паўнамоцтвамі ўнітарнай адміністрацыйнай адзінкі ''Unitary Authority''.<br />
|}
== Эканоміка ==
Новая Зеландыя — развітая краіна з рынкавай сістэмай эканомікі, аснову якой складаюць сельская гаспадарка, апрацоўчая і харчовая прамысловасць і турызм. Эканоміка краіны мае экспартную арыентацыю. Асноўнымі гандлёвымі партнёрамі з'яўляюцца Аўстралія, ЗША, Японія, Кітай.
Валавы нацыянальны прадукт (ВНП) Новай Зеландыі складаў у 2007 годзе 112,7 млрд амерыканскіх даляраў, займаючы па гэтым паказчыку па розных ацэнках 58-60 месца ў свеце<ref name="ecc1 ">{{cite web
| url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/nz.html
| title = New Zealand
| publisher = [[CIA]]
| accessdate = 2009-01-02
| lang = en}}</ref>. Даходы дзяржаўнага бюджэту — 54,36 млрд долараў<ref name="ecc1 ">
{{cite web
| url = http://www.stats.govt.nz/NR/rdonlyres/5090A93F-4D58-4D5E-BB27-9F55C001474D/0/GDPPerCapita.pdf
| title = The World Factbook: New Zealand
| publisher = Index Mundi
| accessdate = [[CIA]]
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20060609062621/www.stats.govt.nz/NR/rdonlyres/5090A93F-4D58-4D5E-BB27-9F55C001474D/0/GDPPerCapita.pdf|archivedate=2006-06-09}}</ref>. Даходы на душу насельніцтва складалі ў 2007 годзе 26 300 амерыканскіх даляраў, займаючы па гэтым паказчыку 21 месца ў свеце<ref name="ecc2 ">
{{cite web
| url = http://www.stats.govt.nz/NR/rdonlyres/5090A93F-4D58-4D5E-BB27-9F55C001474D/0/GDPPerCapita.pdf
| title = GDP per Capita
| publisher = Statistic New Zealand
| accessdate = 2009-01-02
| lang = en
| deadlink = 404
|archiveurl = http://web.archive.org/20060609062621/www.stats.govt.nz/NR/rdonlyres/5090A93F-4D58-4D5E-BB27-9F55C001474D/0/GDPPerCapita.pdf|archivedate=2006-06-09}}</ref>. Узровень гадавога прыросту ВНП складае 4,8%. Узровень інфляцыі паводле дадзеных 2006 года складаў 3,8%<ref name="ecc1sds">
{{cite web
| url = http://www.indexmundi.com/new-zealand/inflation_rate_(consumer_prices).html
| title = New Zealand Inflation Rate
| publisher = Index Mundi
| accessdate = 2009-01-02
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616sC8BjQ
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>. Знешні доўг краін паводле дадзеных 2006 года складаў 59,08 млрд долараў ЗША (47-е месца ў свеце), што складала ў разліку на душу насельніцтва арыентыровачна 11,7 тыс. долараў ЗША<ref name="ecc2777 ">
{{cite web
| url = https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2079rank.html
| title = World’s External Debt
| publisher = [[CIA]]
| accessdate = 2009-01-11
| lang = en}}</ref>. Доля дзяржаўнага сектара ў эканоміцы невялікая: у 2008 годзе пад кантролем дзяржавы знаходзілася 19 прадпрыемстваў і арганізацый<ref name="ecc1ssds">
{{cite web
| url = http://www.ssc.govt.nz/display/document.asp?navid=47&docid=6313&pageno=7#P188_6398
| title = List of State Services and wider State sector organisations
| publisher = New Zealand State Services Commission
| accessdate = 2009-01-11
| lang = en
| deadlink = 404
}}</ref>.
Колькасць працаздольнага насельніцтва ў краіне ў 2007 годзе — 2 180 000 чалавек<ref name="ecc1qw">
{{cite web
| url = http://www.indexmundi.com/new_zealand/labor_force.html
| title = New Zealand Labor Force
| publisher = Index Mundi
| accessdate = 2009-01-07
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616tVnJsN
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>. Большая частка з гэтага ліку (да 65%) занята ў сферы абслугоўвання. Узровень беспрацоўя ў 2007 годзе — 3,8 %<ref name="ecc1s">
{{cite web
| url = http://www.indexmundi.com/new-zealand/unemployment_rate.html
| title = New Zealand Unemployment Rate
| publisher = Index Mundi
| accessdate = 2009-01-07
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/64vJ0z8wT
| archivedate = 2012-01-24
}}</ref>.
Новая Зеландыя з'яўляецца членам шэрагу міжнародных і рэгіянальных эканамічных арганізацый. У ліку найбольш уплывовых — Арганізацыя эканамічнага супрацоўніцтва і развіцця, Сусветная гандлёвая арганізацыя, Азіяцка-Ціхаакіянскае эканамічнае супрацоўніцтва, Міжнароднае энергетычнае агенцтва.
Новая Зеландыя ў 2012 годзе ўзначаліла рэйтынг лепшых краін для вядзення бізнесу, складзены амерыканскім дзелавым часопісам Forbes. Годам раней Новая Зеландыя займала другі радок спісу. Лідарства Новай Зеландыі забяспечыў яе «празрысты і стабільны» бізнес-клімат, падбадзёрыць прадпрымальніцтва, тлумачаць у Forbes. Новая Зеландыя заняла першае месца па чатырох з 11 паказчыкаў, якія даследавалі супрацоўнікі Forbes. Краіна лідыруе ў сферы асабістай свабоды, абароны правоў інвестараў, па нізкіх ўзроўнях бюракратызацыі і карупцыі<ref>{{cite web|url=http://www.forbes.com/sites/kurtbadenhausen/2012/11/14/new-zealand-tops-list-of-the-best-countries-for-business/|title=New Zealand Tops Our List Of The Best Countries For Business|last=Kurt Badenhausen|date=14 ноября 2012|publisher=Forbes.com|lang=en|accessdate=31 марта 2013|archiveurl=http://www.webcitation.org/6FbsZ9RIE|archivedate=2013-04-03}}</ref>.
=== Грашовая сістэма ===
Грашовая сістэма Новай Зеландыі зарадзілася толькі з прыходам на гэтыя землі першых еўрапейцаў. У больш раннія часы маоры не выкарыстоўвалі грошы ў звыклым разуменні гэтага слова, аддаючы перавагу будаваць свае эканамічныя ўзаемаадносіны на аснове бартэрных абменаў.
Да 1840 года ў краіне не існавала адзінай манетнай сістэмы і пасяленцы выкарыстоўвалі ў асноўным манеты брытанскай чаканкі. Банкноты былі значна менш распаўсюджаныя ў звароце. Пасля 1840 года ў зварот увайшлі прыватныя даўгавыя абавязацельствы і банкноты, якія выпускаюцца прыватнымі гандлярамі. Такая сітуацыя складвалася аж да 1881 года, і сумарна 48 прыватных гандляроў за гэты перыяд выпусцілі у абарачэнне свае банкноты і манеты. У 1897 годзе адзінай афіцыйнай валютай краіны сталі грашовыя знакі Вялікабрытаніі. Акрамя гэтага, яшчэ 6 банкаў краіны мелі права выпускаць у абарачэнне ўласныя банкноты. З 1930 года адзінай легальнай валютай краіны сталі грашовыя знакі, якія ўводзяць у абарачэнне Рэзервовым банкам Новай Зеландыі ({{lang-en|Reserve Bank of New Zealands}}). У якасці ўзору стала выкарыстоўвацца брытанская грашовая сістэма з дзяленнем на фунты стэрлінгаў, шылінгі і пенсы. У 1967 годзе ў зварот была ўведзена дзесятковая сістэма з адначасовым увядзеннем у абарачэнне долараў і цэнтаў.
У цяперашні час у звароце краіны знаходзяцца банкноты наміналам у 5, 10, 20, 50 і 100 долараў і манеты наміналам 1 і 2 долара і 10, 20 і 50 цэнтаў.
=== Банкаўская сістэма ===
Новая Зеландыя валодае наладжанай сістэмай банкаўскіх паслуг, пабудаванай на сістэме абавязковага дзяржаўнага ліцэнзавання ўсёй банкаўскай дзейнасці. Па стане на 2009 год у краіне дзейнічала 19 банкаў, з якіх 9 з'яўляліся аддзяленнямі буйных міжнародных банкаў<ref name=bnk007>
{{cite web
| url = http://www.rbnz.govt.nz/nzbanks/0091622.html
| title = List of registered banks in New Zealand
| publisher = The Reserve Bank of New Zealand
| accessdate = 2009-08-31
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/64vJ1SiNO
| archivedate = 2012-01-24
}}</ref>.. Арганізацыя банкаўскай дзейнасці каардынуецца Рэзервовым банкам Новай Зеландыі, якая выконвае функцыі цэнтральнага банка краіны і вызначальным манетарную і фінансавую палітыку дзяржавы. Асноўныя банкі краіны маюць разгалінаваную сетку аддзяленняў ва ўсіх асноўных населеных пунктах краіны, пры гэтым аддзялення KiwiBank працуюць на базе паштовых аддзяленняў сувязі. Усе асноўныя банкі краіны ўдзельнічаюць у міжбанкаўскай сістэме EFTPOS (Electronic Funds Transfer at Point of Sale), якая забяспечвае ўзаемаразлікі па плацяжах крэдытных і дэбетавых карт.
=== Сельская гаспадарка ===
[[Файл:Kiwi Fruit Orchard n.jpg|thumb|right|Плантацыя ківі]]
Новая Зеландыя мае міжнародную рэпутацыю краіны з эфектыўнай і высокаразвітай сельскагаспадарчай індустрыяй. Прадукцыя прамысловай жывёлагадоўлі (асабліва малочная жывёлагадоўля і авечкагадоўля), садоўніцтва, вінаробства і вінаградарства, лесаводства сталі аднымі з асноўных артыкулаў нацыянальнай эканомікі. Даследчая праца і сучасныя тэхналогіі адыгрываюць важную ролю ў ўстойлівай канкурэнтаздольнасці новазеландскай сельскагаспадарчай прадукцыі і высокага попыту на яе на міжнародным рынку<ref name="agriculture ">
{{cite web
| url = http://www.maf.govt.nz/mafnet/rural-nz/statistics-and-forecasts/sonzaf/2005/sonzaf-may2006-update.pdf
| title = Situation and outlook for New Zealand agriculture and forestry
| publisher = New Zealand Ministry of Agriculture and Forestry
| accessdate = 2009-01-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uG0Iv6
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>.
Прамысловае пагалоўе авечак складала ў 2005 годзе больш за 40 млн галоў; пагалоўе буйной рагатай жывёлы — 8 600 000 галоў, з іх 4,2 млн галоў — малочны статак; фермерская пагалоўе аленяў склала ў тым жа годзе 1 600 000 галоў<ref name="agriculture1 ">
{{cite web
| url = http://www.stats.govt.nz/products-and-services/hot-off-the-press/agricultural-production/agricultural-production-statistics-jun06-hotp.htm
| title = Agricultural production statistics for the 2006
| publisher = Statistics New Zealand
| accessdate = 2009-01-11
| lang = en
| deadlink = 404
|archiveurl=http://web.archive.org/20070219063321/www.stats.govt.nz/products-and-services/hot-off-the-press/agricultural-production/agricultural-production-statistics-jun06-hotp.htm|archivedate=2007-02-19}}</ref>.
Структура сельскагаспадарчай галіны Новай Зеландыі шмат у чым унікальная для развітых краін. Асноўны яе асаблівасцю з'яўляецца адсутнасць якіх-небудзь датацый з боку дзяржавы фермерскім гаспадаркам. Гэта выклікае неабходнасць для вытворцаў і экспарцёраў сельскагаспадарчай прадукцыі самастойна канкурыраваць са сваімі калегамі з іншых вырабляюць краін, у многіх з якіх сельскагаспадарчая галіна традыцыйна карыстаецца субсідыямі дзяржавы. Менавіта ў гэтай сувязі Новая Зеландыя настойліва выступае на міжнародных эканамічных форумах і асабліва ў рамках СГА за ўвядзенне агульнага рэжыму кантролю за працэсамі дзяржаўных фінансавых падтрымак сельскагаспадарчых галін эканомікі ва ўсіх вырабляюць краінах.
Кантроль за развіццём і функцыянаваннем сельскай гаспадаркі краіны ажыццяўляе Міністэрства сельскай гаспадаркі і лясной прамысловасці ({{lang-en|Ministry of Agriculture and Forestry}})<ref name="agriculture2">
{{cite web
| url = http://www.maf.govt.nz/mafnet/
| title = Ministry of Agriculture and Forestry
| accessdate = 2009-01-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uKlpLS
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>. Аднак, такі кантроль не з'яўляецца абмежавальным — уся сельская гаспадарка Новай Зеландыі існуе і развіваецца на прынцыпах свабоднай эканомікі.
=== Прамысловае рыбалоўства ===
Прамысловае рыбалоўства гуляе вялікую ролю як у жыцці новазеландцаў, так і ў развіцці эканомікі краіны. Гэта шмат у чым вызначае важнасць для Новай Зеландыі яе 200-мільнай выключнай эканамічнай зоны, якая з'яўляецца асноўнай базай для рыбаловаў краіны.
У 2002 годзе эканоміка марскога гаспадаркі дала 3,3 млрд долараў або больш за 3% ад велічыні ВНП<ref name="min1">
{{cite web
| url = http://www.stats.govt.nz/environment/environmental-statistics/environmental-accounts/marine.htm
| title = Marine Environmental accounts
| publisher = Statistics New Zealand
| accessdate = 2009-01-23
| lang = en
| deadlink = 404
|archiveurl=http://web.archive.org/20060609132639/www.stats.govt.nz/environment/environmental-statistics/environmental-accounts/marine.htm|archivedate=2006-06-09}}</ref>. У 2006 годзе толькі экспарт свежавылаўленай рыбы і морапрадуктаў склаў 1,3 млрд долараў.
Здабыча марскіх рэсурсаў ажыццяўляецца на аснове навукова абгрунтаваных норм кватавання, якiя вызначаюцца дзяржавай і размеркавальных сярод нацыянальных рыбодобывающих кампаній. Частка квот на прамысловую здабычу належыць маоры. Для выканання кватуемага вылаву новазеландскія кампаніі часта фрахтуюць флот іншых краін, часцей за ўсё Украіны, Расіі, Кітая.
Рыбаловы краіны вядуць прамысловую здабычу больш за 130 відаў рыб і іншых марскіх рэсурсаў. Найбольш важнае значэнне сярод іх маюць новазеландскі макруронус, луцыян, хапласцет, кальмар, хек, лангуст і шэраг іншых. Каля 90% здабытай рыбы і морапрадуктаў прызначаюцца для экспарту.
=== Прамысловая вытворчасць ===
Сельскагаспадарчая вытворчасць, прамысловае рыбалоўства, харчовая і лясная прамысловасць з'яўляюцца асновай эканомікі краіны і шмат у чым вызначаюць і кірунак развіцця прамысловай вытворчасці. Харчовая індустрыя — найбуйнейшая прамысловая галіна па занятасці і разгалінавання інфраструктуры ў эканоміцы Новай Зеландыі. Сумарныя аб'ёмы прадукцыі харчовай прамысловасці складаюць каля 10% ВНП, а экспарт прадукцыі харчовай прамысловасці каля 15 млрд долараў<ref name="ind">{{cite web
| url = http://www.nzte.govt.nz/section/11758.aspx
| title = Food and Beverage: growing traditional strengths with innovation
| publisher = New Zealand Trade and Enterprise
| accessdate = 2009-01-23
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uLlVEh
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>.
Характэрнай асаблівасцю краіны з'яўляецца і практычна поўная адсутнасць буйных прамысловых прадпрыемстваў і галін цяжкай прамысловасці. Разам з тым, у краіне існуе каля 15 000 кампаній, якія займаюцца вытворчасцю прамысловай прадукцыі для розных галін эканомікі. Вялікая доля вытворчасці арыентавана на экспарт. Прамысловыя кампаніі генеруюць сумарна каля 15% ВНП. Асноўная колькасць прамысловай вытворчасці арыентавана на забеспячэнне патрэбаў аўтамабільнага транспарту, авіяцыі і абароннай галіны, а таксама на вытворчасць электронных вырабаў і ў прамысловасці высокіх тэхналогій<ref name="ind2">{{cite web
| url = http://www.nzte.govt.nz/section/11760.aspx
| title = Specialised Manufacturing
| publisher = New Zealand Trade and Enterprise
| accessdate = 2009-01-23
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uONq8s
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>.
Біятэхналагічная вытворчасць (асабліва сельскагаспадарчыя біятэхналогіі і фармакалагічныя тэхналогіі) традыцыйна для Новай Зеландыі. Яе гадавы аб'ём складае каля 800 млн долараў<ref name="ind3">{{cite web|url=http://www.nzte.govt.nz/section/13202.aspx|title=Biotechnology and agritech|publisher=New Zealand Trade and Enterprise|accessdate=2009-01-23|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/616uQPCzy|archivedate=2011-08-21}}</ref>.
=== Энергетыка ===
У аснове энергетычнай галіны эканомікі Новай Зеландыі ляжыць выкарыстанне нафта- і газапрадуктаў, электраэнергіі і геатэрмальнай энергіі. У сувязі з бяз'ядзерным статусам краіны, атамная энергетыка ў Новай Зеландыі не выкарыстоўваецца, і планаў яе з'яўлення не існуе.
Сумарныя энергетычныя паказчыкі здабычы газу ў Новай Зеландыі складаюць арыентыровачна 200 петаджоўляў<ref name="nat1">{{cite web|url=http://www.ganz.org.nz/gas-fields-and-production|title=Gas Fields & Production|publisher=Gas Association of New Zealand|accessdate=2009-02-11|lang=en|archiveurl=http://www.webcitation.org/616uS7maL|archivedate=2011-08-21}}</ref>.
Сумарныя энергетычныя паказчыкі здабычы нафты складаюць 38 петаджоўляў<ref name="nat2">{{cite web
| url = http://www.crownminerals.govt.nz/cms/petroleum/publications/#nz-petroleum-updates
| title = Gas Fields & Production
| publisher = New Zealand Ministry of Economic Development
| accessdate = 2009-02-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uTRwWX
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>. Здабыча нафты ў краіне прыкметна зніжаецца ў апошнія гады, і колькасць імпартуемых нафтапрадуктаў няўхільна расце, склаўшы ў 2004 годзе сумарна каля 300 петаджоўляў<ref name="nat3">[http://www.med.govt.nz/templates/ContentTopicSummary____20512.aspx New Zealand Ministry of Economic Development, Energy Information]</ref>.
Здабыча вугалю ў Новай Зеландыі складае ў сумарных энергетычных паказчыках арыентыровачна 140 петаджоўляў (паводле дадзеных 2006 года). Каля траціны вугалю адпраўляецца на экспарт<ref name="nat4">{{cite web
| url = http://www.coalassociation.org/main.php?page=1017
| title = World Coal Institute Country Profile - New Zealand
| publisher = Coal Association of New Zealand
| accessdate = 2009-02-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20070929021002/www.coalassociation.org/main.php?page=1017|archivedate=2007-09-29}}</ref>.
Актыўна выкарыстоўваецца геатэрмальная энергія. З 129 вядомых геатэрмальных зон у Новай Зеландыі прамысловае значэнне маюць 36 зон з тэмпературамі вады ад 70 да 220 градусаў. Геатэрмальны пар выкарыстоўваецца ў цэлым шэрагу прамысловых і сельскагаспадарчых вытворчасцей, але асноўны яго аб'ём выкарыстоўваецца для выпрацоўкі электраэнергіі. Такое яго выкарыстанне дае не менш за 7% (2,7 млрд кВт·г) ад агульнага аб'ёму ў краіне<ref name="nat5">
{{cite web
| url = http://www.nzgeothermal.org.nz/geothermal_energy/geothermal_uses.asp
| title = New Zealand geothermal uses
| publisher = New Zealand Geothermal Association
| accessdate = 2009-02-11
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20051219102149/www.nzgeothermal.org.nz/geothermal_energy/geothermal_uses.asp|archivedate=2005-12-19}}</ref>.
Агульная вытворчасць электраэнергіі ў краіне ў паказчыках 2006 года склала 41,5 млрд кВт·г. Пры гэтым найбольшая колькасць электраэнергіі (56%, больш за 23 млрд кВт·г) было выраблена на гідраэлектрастанцыях. Газ і вугаль сталі наступнымі па важнасці крыніцамі атрымання электраэнергіі. З іх выкарыстаннем у 2006 годзе было выпрацавана адпаведна 21,3% і 13,1% ад агульнага аб'ёму электраэнергіі або 8,8 млрд кВт·г і 5,4 млрд кВт·г адпаведна. Альтэрнатыўныя крыніцы выпрацоўкі электраэнергіі прадстаўлены ветравым станцыямі, у 2006 годзе яны далі 1,5% ад агульных аб'ёмаў<ref name="nat6">
{{cite web
| url = http://www.electricitycommission.govt.nz/publications/annual0506/publication.pdf
| title = New Zealand Electricity Commission annual report, 2005—2006
| publisher = New Zealand Electricity Commission
| accessdate = 2009-02-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uV91IV
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>.
Краіна працягвае актыўна развіваць ветраэнергетыку, падвоіўшы ў 2007 годзе генеравальныя аб'ёмы ветраэнергетычных ферм у параўнанні з паказчыкамі 2006 года. У 2008 годзе ў краіне дзейнічала 8 ветраэнергетычных ферм. 11 новых ферм знаходзяцца на розных стадыях будаўніцтва або праектавання<ref name="nat777">
{{cite web
| url = http://windenergy.org.nz/nz-wind-farms/generation-statistics
| title = Wind generation in New Zealand
| publisher = New Zealand Wind Energy Association
| accessdate = 2009-02-11
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uWLcjx
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>.
=== Міжнародны гандаль ===
Геаграфічная ізаляванасць Новай Зеландыі, абмежаванасць уласнай індустрыяльнай базы і аддаленасць яе ад асноўных сусветных рынкаў прымушалі на працягу ўсёй гісторыі яе развіцця надаваць вялікую ўвагу знешнім гандлі і міжнароднаму эканамічнаму супрацоўніцтву. Паводле розных ацэнак не менш за 20% вырабленай у краіне прадукцыі прызначана для экспарту. Паводле дадзеных 2006 года агульны аб'ём экспарту Новай Зеландыі складаў амаль 33 млрд долараў (тут і далей у гэтым раздзеле лічбы прыводзяцца ў новазеландскіх доларах) і аб'ём імпарту ў тым жа годзе перавысіў 37 млрд долараў<ref name="trade ">{{cite web
| url = http://www.stats.govt.nz/products-and-services/hot-off-the-press/overseas-cargo/overseas-cargo-statistics-year-end-jun-07-hotp.htm
| title = Overseas cargo statistics, 2006
| publisher = Statistics New Zealand
| accessdate = 2009-02-20
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20071109143005/www.stats.govt.nz/products-and-services/hot-off-the-press/overseas-cargo/overseas-cargo-statistics-year-end-jun-07-hotp.htm|archivedate=2007-11-09}}</ref>.
Асноўнымі экспартнымі галінамі эканомікі краіны традыцыйна прынята лічыць сельская гаспадарка, рыбалоўства і перапрацоўку морапрадуктаў, лясную і дрэваапрацоўчую прамысловасць. Менавіта на долю гэтых галін прыпадае больш за палову экспартнай выручкі краіны. Малочная прадукцыя складае не менш за 18% ад агульнага аб'ёму экспарту, на долю экспарту воўны даводзіцца не менш за 14% і доля прадукцыі лясной гаспадаркі і дрэваперапрацоўкі складае не менш за 4% агульнага аб'ёму экспарту Новай Зеландыі<ref name="trade1">{{cite web
| url = http://www.maf.govt.nz/statistics/internationaltrade/agriculture/agriculture.xls
| title = Agricultural and forestry exports from New Zealand
| publisher = Ministry of Agriculture and Forestry
| accessdate = 2009-02-20
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/616uWw5ap
| archivedate = 2011-08-21
}}</ref>.
Найбольшую долю імпарту ў краіну склалі нафтавыя і паліўныя прадукты, на такія закупкі спажыўцы краіны патрацілі больш за 3,1 млрд даляраў. Другі па велічыні нішай імпарту краіны сталі ў апошнія гады аўтамабілі, прыцягваючы 3,1 млрд долараў у агульным аб'ёме імпарту. Далей знаходзіцца імпарт авіяцыйнай тэхнікі з штогадовымі выдаткамі на яго не менш 1,7 млрд долараў<ref name="trade2 ">{{cite web
| url = http://www.stats.govt.nz/economy/exports-and-imports/exports.htm
| title = New Zealand Export statistics
| publisher = Statistics New Zealand
| accessdate = 2009-02-20
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20041207134647/www.stats.govt.nz/economy/exports-and-imports/exports.htm|archivedate=2004-12-07}}</ref>.
Асноўнымі гандлёвымі партнёрамі краіны з'яўляюцца Аўстралія (аб'ём гандлю з гэтай краінай складае паводле дадзеных 2005 года 6,1 млрд долараў), ЗША (4,2 млрд долараў паводле тых жа дадзеных), Японія (3,3 млрд долараў). Не менш за 70% экспарту з Новай Зеландыі прыпадае на краіны АТЭС<ref name="trade3 ">
{{cite web
| url = http://www.stats.govt.nz/NR/rdonlyres/28C7B761-1F1A-4FF1-85E0-160610933645/16954/NewZealandExternalTradeStatisticsJune2006web1.PDF
| title = New Zealand external trade statistics
| publisher = Statistics New Zealand
| accessdate = 2009-02-20
| lang = en
| deadlink = 404
| archiveurl = http://web.archive.org/20070219063210/www.stats.govt.nz/NR/rdonlyres/28C7B761-1F1A-4FF1-85E0-160610933645/16954/NewZealandExternalTradeStatisticsJune2006web1.PDF|archivedate=2007-02-19}}</ref>.
Новай Зеландыяй заключаны шэраг Пагадненняў аб свабодным гандлі. Першае пагадненне падобнага роду было заключана ў 1966 годзе з Аўстраліяй, пазней (у 1983 годзе) пагадненне было пашыранае (Australia New Zealand Closer Economic Relations Trade Agreement). C 2001 года падобная дамова дзейнічае з Сінгапурам (New Zealand and Singapore Closer Economic Partnership). У 2005 годзе пагадненне аб свабодным гандлі было складзена з Тайландам (New Zealand and Thailand Closer Economic Partnership). У тым жа годзе аналагічнае па характары чатырохбаковае пагадненне было заключана з Брунеем, Чылі і Сінгапурам (Trans-Pacific Strategic Economic Partnership). У 2008 годзе першай сярод развітых краін Новая Зеландыя заключыла пагадненне аб свабодным гандлі з Кітаем (New Zealand China Free Trade Agreement)
=== Турызм ===
Сфера турызму і звязаныя з ёй індустрыі становяцца з кожным годам усё больш важнымі элементамі эканомікі Новай Зеландыі. Месцазнаходжанне краіны і прыгажосць яе прыроды ў спалучэнні з высокім узроўнем сэрвісу, выгодай транспартных структур і развіццём актыўных праграм прыцягнення турыстаў у краіну гэтаму спрыяюць.
У цяперашні час турызм стварае не менш за 10% ВНП краіны. У сферы турызму працуюць амаль 18 000 прадпрыемстваў, і яны ствараюць каля 10% працоўных месцаў у краіне<ref name="tourism">{{cite web
| url = http://www.tourism.govt.nz/Documents/Key%20Statistics/Key%20Tourism%20Statistics%20Feb2009.pdf
| title = Key Tourism Statistics
| publisher = New Zealand Ministry of Tourism
| accessdate = 2009-02-23
| lang = en
| archiveurl = http://www.webcitation.org/64vJ279BD
| archivedate = 2012-01-24
}}</ref>.
У 2006 годзе краіну наведала рэкордная за ўсю яе гісторыю колькасць турыстаў — 2 422 000 чалавек. Пры гэтым, у сярэднім кожны турыст знаходзіўся ў краіне 20 дзён, і яны сумарна патрацілі ў Новай Зеландыі больш за 6,5 млрд долараў. Асноўную колькасць турыстаў складаюць жыхары Аўстраліі. Значна вырасла за апошні час колькасць турыстаў з КНР, і яны склалі ў 2006 годзе другую па агульнай колькасці групу міжнародных турыстаў, якія наведалі краіну. Далей ідуць турысты з ЗША, Германіі, Паўднёвай Карэі, Японіі<ref name="turism1">
{{cite web
| url = http://web.archive.org/web/20070929134544/http://www.tourismresearch.govt.nz/NR/rdonlyres/45BAB37F-C290-4025-9383-DD1241AE2E88/0/TLIMFebruary2007.pdf
| title = Tourism Leading Indicators Monitor
| publisher = New Zealand Ministry of Tourism
| accessdate = 2009-02-23
| lang = en}}</ref>.
У адносінах да грамадзян краін СНД Новая Зеландыя выконвае даволі жорсткі візавы рэжым. Сярэдні тэрмін разгляду дакументаў Іміграцыйнай службай Новай Зеландыі — 14 каляндарных дзён. У некаторых выпадках і ў залежнасці ад сезону гэты тэрмін можа быць скарочаны або павялічаны. Калі паездка плануецца ў лістападзе-студзені, дакументы на візу павінны быць пададзены мінімум за паўтара месяцы да даты ад'езду. Калі пры пералёце ў Новую Зеландыю самалёт робіць пасадку ў Аўстраліі, трэба аформіць транзітную аўстралійскую візу па-за залежнасці ад працягласці прыпынку ў Аўстраліі і намеры не пакідаць будынак аэрапорта<ref>[http://abeltasman.ru/content/vizy-v-novuyu-zelandiyu abeltasman.ru | Визы в Новую Зеландию]</ref>.
== Літаратура ==
| |||