Народнае дойлідства Беларусі: Розніца паміж версіямі

У [[1980-я]] гг. у шэрагу даследванняў беларускіх архітэктараў — [[У. Чарнтурыя|У. Чарнтурыі]], [[У. Трацэўскі|У. Трацэўскага]], [[С. Сергачоў|С. Сергачова]], Ю. Якімовіча — народнай архітэктуры адводзіцца значнае месца<ref name="Трац">{{Крыніцы/Гісторыя архітэктуры народнага жылля Беларусі|}}</ref>.

 

Для Паазер'я ўласцівыя хаатычная забудова паселішчаў, але з падпарадкаваннем пэўным заканамернасцям, а таксама выкарыстанне замкнёных і асіметрычных прыёмаў у аб'ёмна-планіровачных рашэннях сядзіб і асобных пабудоў, што гарманічна злучае архітэктуру з прыродным асяроддзем. Адчуваецца імкненне аб'яднаць пад адным дахам розныя функцыі. Характэрны сціплыя дэкаратыўныя прыёмы.<ref name="Своеасаблівасць">[http://ais.by/story/313 Своеобразие народной архитектуры Беларуси]</ref>

 

На тэрыторыі сучаснай Беларусі зруб вядомы з ІІ-ІІІ стст., калі ён прыйшоў на змену больш архаічнай [[слуп]]авой канструкцыі збудаванняў. А ў Х-ХІІІ стст. зрубная тэхніка стала пануючай на Беларусі. У далейшым на аснове зруба як планава-прасторавай адзінкі збудаванняў у выніку вар'іравання параметраў саміх збудаванняў і іх завяршэння былі вынайдзены разнастайныя віды кампазіцый: падоўжана-восевая, цэнтрычная і ярусная. Асабліва гэта характэрна для культавай архітэктуры.

 

Звычайна [[Падваліны|першы вянок зруба]] рабіўся з моцнага дрэва ([[дуб]]а), якое магло класціся проста на зямлю ці на спецыяльныя калодкі (штандары) ці камяні па вуглах.

 

У [[XVIII стагоддзе|XVIII стагоддзі]] дамавая разьба становіцца неад'емным элементам не толькі дамоў [[шляхта|шляхты]], але і заможных мяшчан.<ref name="резьба"/>

 

У Беларусі драўляны дэкор найбольш распаўсюджаны на поўдні і ўсходзе краіны. Па меры руху з усходу на захад насычанасць яго памяншаецца, але павялічваецца выкарыстанне такіх дэкаратыўных сродкаў, як шалёўка, пластычнае афармленне канструкцый, выкарыстанне рознакаляровай афарбоўкі, пабел.<ref name="резьба"/>

 

[[Выява:Belarus-SMFAL-Dnieper Region-House-3.jpg|thumb|250px|Закрыліны і вільчак]]

Вільчак з'явіўся як завяршаючы элемент месца злучэння [[Закрыліна|закрылін]] пры будаўніцтве двухсхільных дахаў. Спачатку вільчыкі рабіліся анімалістычнымі, самымі частымі матывамі з'яўляліся конскія галовы, каровіны рогі, фігуркі птушак (пеўняў, буслоў) ці змей, павернутых у розныя бакі<ref name="ФРЗ"/>.

Самі закрыліны таксама ўпрыгожваліся фігурнымі выпіламі, адтулінамі і інш<ref name="ФРЗ"/>.

 

 

Вокны з'явіліся ў шырокім выкарыстанні ў XIX стагоддзі і за параўнальна кароткі час іх упрыгожванне істотна змянілася. Іх памеры са зменай курных хат на «чыстыя» павялічыліся. Гэта вызвала неабходнасць выкарыстання рам, якія с цягам часу пачалі збіраць асобна і ўстаўляць у зруб у гатовым выглядзе. Шырокая верхняя дошка — [[ліштва]] — атрымлівала самае багатае аздабленне: адтуліны, прасвідраваныя на розную глыбіню, хвалісты контур, накладныя рэйкі і т. п.<ref name="ФРЗ"/>

Асаблівага росквіту ўпрыгожванне ліштваў дасягнула на ўсходзе Гомельшчыны<ref name="ФРЗ"/>.

 

 

[[Шчыт, архітэктура|Шчытамі]] называюць шматвугольнікі, які з тарцоў закрываюць схілы даху. Самыя простыя ўзоры аздаблення ўтвараюцца ад спалучэння вертыкальнай і гарызантальнай укладак шалёўкі, але іх складанасць можа ўзмацняцца ад квадратаў, ромбаў і ёлачак да выяў сонца і іншых фігур<ref name="ФРЗ"/>.

 

 

Спачатку ўваход у хату дапаўняўся толькі ганкам, потым ў некаторых мясцовасцях ганкі змянілі веранды са значнай плошчай ашклянення<ref name="ФРЗ"/>.

 

 

{{зноскі}}