Пагранічная бітва (1914): Розніца паміж версіямі

[[4 жніўня]] паміж германскімі і бельгійскімі войскамі пачаліся баі на тэрыторыі Бельгіі. [[6 жніўня]] пачаўся {{нп3|Штурм Льежа|штурм бельгійскай крэпасці Льеж|ru|Штурм Льежа}}<ref name="наме">«Der Weltkrieg 1914 bis 1918», Bd. 1. Berlin, 1925, S. 105. {{ref-de}}</ref>. Падчас гэтых баёў германская армія панесла значныя страты і спыніла сваё наступленне да франка-бельгійскай мяжыграніцы. Гераічныя высілкі бельгійскіх войскаў сарвалі планы германскага камандавання хуткімі тэмпамі ўступіць на тэрыторыю Францыі<ref name="наме1">«Der Weltkrieg 1914 bis 1918», Bd. 1, S. 109 {{ref-de}}</ref>.

У французскім генеральным штабе, па меры набліжэння вайны, парушэнне бельгійскага нейтралітэту германскай арміяй лічылася ўсё больш і больш імаверным. Таму ў распрацоўваных планах разгортвання заўсёды ўлічвалася такая магчымасць. Аднак ва ўмовах распачатай вайны, французскае камандаванне не было даканцова ўпэўнена, што германцы будуць наступаюць менавіта праз Бельгію. У французскага ўрада была боязь, што германскае камандаванне спрабуе справакаваць [[Францыя|Францыю]] на парушэнне нейтралітэту Бельгіі. Таму французскі ваенны міністр забараніў усім французскім войскам пераходзіць бельгійскую мяжуграніцу і ўсім лётчыкам лётаць над бельгійскай тэрыторыяй.

Пасля кровапралітных баёў [[16 жніўня]] Льеж быў узяты<ref group="Заўв.">Умацаванні Льежа складаліся з 12 фортаў, размешчаных па абодвух берагах р. Маас на адлеглачсці 6 — 8 км ад горада. Крэпасны абвод Льежа дасягаў 50 км. На ўзбраенні кожнага форта было да васьмі прылад калібрам 120—200 мм, тры-чатыры 57-мм супрацьштурмавыя гарматы, а гарнізон форта складаўся з 80-100 чалавек. Артылерыя, зазвычай, месцавалася пад бранявымі каўпакамі («Военно-инженерный зарубежник», 1922, № 6, стр. 20) ці ў крутных браняваных вежах. Асноўныя збудаванні фортаў мелі бетоннае пакрыццё таўшчынёй 2,5 — 3 м. Усяго гарнізон крэпасці налічваў да 30 тыс. чалавек і 400 гармат (у тым ліку і палявыя арміі — 3-я пяхотная дывізія і адна брыгада 4-й пяхотнай дывізіі). Прамежкі паміж фортамі (2-6 км) былі заняты пяхотай, што размяшчалася ў спехам зробленых акопах, прычыненых драцянымі загародамі.</ref>. Германскія войскі пачалі фарсіраванне [[Рака Маас|Мааса]]. Бельгійская армія з баямі адыходзіла да [[Горад Антверпен|Антверпена]]. [[20 жніўня]] германская армія заняла сталіцу [[Бельгія|Бельгіі]] — [[Горад Брусель|Брусель]]. Пасля гэтага, германскія войскі выйшлі да франка-бельгійскай мяжыграніцы<ref name="Режбольд">''Ребольд Ж.'' Крепостная война в 1914—1918 гг. / Пер. с франц. — {{М.}}, 1938. — С. 26.</ref>.

Перад вайной французскае камандаванне, лічачы, што з-за расцягненасці камунікацый і абмежаванасці сіл [[Германская імперыя|Германія]] не асмеліцца вырабіць галоўны ўдар праз Бельгію па поўначы [[Францыя|Францыі]], вырашыла, што асноўныя баявыя дзеянні адбудуцца ў [[Ардэны|Ардэнах]], Эльзасе і Латарынгіі і, пакінуўшы ўсю франка-бельгійскую мяжуграніцу без абароны, засяродзіла ўсе свае сілы на ўсходняй мяжыграніцы Францыі, маючы намер там пабіць германскія войскі<ref name="история" />. У Францыі таксама быў план ведання баявых дзеянняў супраць Германіі, распрацаваны да вайны, ён зваўся «[[План XVII|План № 17]]». Гэты план меркаваў магутны наступ французскай арміі ў [[Эльзас-Латарынгія|Эльзасе і Латарынгіі]] і хуткі захоп гэтых тэрыторый, згубленых Францыяй пасля [[Франка-пруская вайна|франка-прускай вайны]]<ref name="история" />. Французскае камандаванне не чакала, што германская армія выкарыстае тэрыторыю нейтральнай Бельгіі для ўварвання ў [[Францыя|Францыю]].

Для рэалізацыі [[План Шліфена|плана Шліфена]] па хуткім разгроме Францыі [[Германія]] засяродзіла на мяжыграніцы з [[Францыя]]й, [[Бельгія]]й і [[Люксембург]]ам значныя ваенныя сілы: былі разгорнены сем армій ([[1-я армія, Германская імперыя|1-я]] — [[7-я армія, Германская імперыя|7-я]], 86 пяхотных і 10 кавалерыйскіх дывізій, да 5 тыс. гармат) колькасцю каля 1 млн. 600 тыс. чалавек пад камандаваннем імператара [[Вільгельм II, германскі імператар|Вільгельма II]].

[[7 жніўня]] [[1914]] года, [[Узброеныя сілы Францыі|французскія арміі]] перайшлі франка-германскую мяжуграніцу і ўварваліся на тэрыторыю [[Германская імперыя|Германскай імперыі]]. Было важна як мага хутчэй уступіць на землі [[Эльзас]]а і [[Латарынгія|Латарынгіі]], [[Франка-пруская вайна|адрынутыя]] [[Германская імперыя|Германіяй]] ад [[Трэцяя Рэспубліка|Францыі]]. Гэта зрабіла б вялікі маральны эфект, падняло б дух французскіх войскаў перад пачаткам вырашальных бітваў<ref name="Пуанкаре">''Пуанкаре Р.'' На службе Франции Воспоминания за девять лет, кн. 1. / Пер. с франц. — {{М.}}, 1936. — С. 23.</ref><ref>Палітычны эфект гэтага наступлення адзначае ў сваёй працы «Праўда пра вайну 1914—1918 гг.» і англійскі вайсковы гісторык Лідэл Гарт: {{М.}}, 1935. — С. 50.</ref>.

[[7 жніўня]] завязаліся першыя баі Пагранічнай бітвы, да [[8 жніўня]] французскім часткам атрымалася адкінуць германскія войскі за [[Рака Рэйн|Рэйн]] і захапіць [[Горад Мюлуз|Мюльгаўзен]], у [[Эльзас]]е. У Францыі ўсё лічылі, што пачалося вызваленне спрадвечных французскіх земляў ад германскага валадарства. Аднак прыбылыя германскія падмацаванні [[9 жніўня]] нечакана для [[Французы|французаў]] перайшлі ў наступ і адціснулі французскія войскі да мяжыграніцы<ref name="Армес">«Les armées françaises dans la Grande guerre», t. 1, vol. 1. — P. 231. {{ref-fr}}</ref>.

Далей, пасля [[Латарынгская аперацыя|завяршэння актыўных дзеянняў у Латарынгіі]] асноўныя падзеі адбываліся на франка-бельгійскай мяжыграніцы. Да [[20 жніўня]] тут засяродзіліся: галоўная групоўка германскіх сіл і французскія арміі левага крыла<ref name="Строков">''Строков А. А.'' История военного искусства. Капиталистическое общество периода империализма (до конца первой мировой войны 1914—1918 гг.). — {{М.}}, 1967. — С. 290.</ref>.

Усяго ў групоўцы [[Антанта|саюзных]] армій 22,5 корпуса і 7,5 кавалерыйскіх дывізій. Сілы бакоў да пачатку вырашальных баёў на франка-бельгійскай мяжыграніцы былі практычна роўныя.

У [[Эльзас]]е і [[Латарынгія|Латарынгіі]], на [[Горад Саарбург|Саарбургскім]] і [[Горад Страсбур|Страсбурскім]] кірунку, з [[20 жніўня|20]] па [[28 жніўня]] [[Немцы|германцы]] сіламі 6-ай і 7-ай армій атакавалі французскія войскі і адкінулі іх у першапачатковыя становішча. [[Узброеныя сілы Францыі|Французскае войска]] пакінула ўсе тэрыторыі, якія захапіла ў ходзе [[Латарынгская аперацыя|Латарынгскай аперацыі]]<ref name="дер">«Der Weltkrieg 1914 bis 1918», Bd. 1. — S. 263—264. Эти действия германские историки относят также к Пограничному сражению {{ref-de}}</ref>. Да канца жніўня ў сувязі з цяжкім становішчам, якое склалася для французаў, на бельгійскай мяжыграніцы французы пакінулі раён [[Горад Мюлуз|Мюльгаўзена]]. Эльзаская армія была расфірармавана і яе часткі перакінуты на іншыя пляцоўкі фронту. Пасля гэтага ў Эльзасе і Латарынгіі вяліся баі мясцовага характару, якія не аказвалі істотнага ўплыву на агульны ход вайны<ref name="Гранде247">«Les armées françaises dans la Grande guerre», t. 1, vol. 1. — P. 247. {{ref-fr}}</ref>.