Заратуштра: Розніца паміж версіямі

'''Зарату{{націск}}штра'''<ref>Заратуштра. {{крыніцы/БЭ|6}}</ref> ([[авестыйская мова|авест.]] Zaraθuštra, '''Зарату{{націск}}стра''' (у еўрапейскай традыцыі); на [[фарсі]] "«زرتشت" » — ''Zartošt'', '''Зарто{{націск}}шт'''; [[старажытнагрэчаская мова|старажытнагрэч.]] "«Ζωροάστρης"», '''Зараа{{націск}}стрэс''')<ref>[http://slovari.yandex.ru/dict/religion/article/rel/rel-0737.htm?text=%D0%97%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0 Энцыклапедыя "«Рэлігія"»]{{ref-ru}}</ref>  — [[прарок]] і рэфарматар старажытнаіранскай рэлігіі. Згодна з паданнем, заснавальнік [[зараастрызм]]у.

Час жыцця Заратуштры застаецца прадметам спрэчак. Паводле іранскай традыцыі, ён жыў за 258 гадоў да [[Аляксандр Македонскі|Аляксандра Македонскага]], які ў [[333 да н.э.|333]]—[[330 да н.э.]] заваяваў [[Персідская імперыя|Персідскую імперыю]], перамогшы яе ўладара Дарыя III. Аднак, на думку некаторых вучоных, гэтая дата [[590 да н.э.]] запозненая, а словы "«да Аляксандра"» былі скажэннем пачатковага "«да Дарыя"», дзе пад Дарыем разумеўся цар [[Дарый I|Дарый I Вялікі]] ([[522 да н.э.|522]]—[[486 да н.э.]]), а не Дарый III Кодаман ([[336 да н.э.|336]]—[[330 да н.э.]]), якога перамог Аляксандр. Сыходзячы з гэтага меркавання, даследчыкі атрымоўваюць для Заратуштры дату каля [[750 да н.э.]], якая суадносіцца з тым, што для грэкаў IV і V стагоддзяў да н.э. Заратуштра быў фігурай настолькі старажытнай, што яны маглі адносіць час яго жыцця за 6000 гадоў да [[Платон]]а,  — магчыма, блытаючы час яго сапраўднага нараджэння і час з'яўлення яго духавага папярэдніка-двайніка, які паводле зараастрызму, ёсць у кожнага чалавека.

Святая кніга Зараастрызму  — Авеста, аднак, паводле шэрагу азнакаў, толькі пэўную частку яе можна прыпісваць Заратуштры. Гэтую частку складаюць Гаты, малітвы ў складзе Авесты. Гаты  — адзіная аўтэнтычная крыніца звестак пра Заратуштру. Галоўнай вонкавай падзеяй яго жыцця было зварочанне да веры нейкага "«князя Віштаспы"» (грэчаск. Гістаспа), якога па шэрагу прычын немагчыма атаясаміць з яго цёзкам, бацькам Дарыя. У Гатах усё ўказвае на паўночны ўсход Ірану як на радзіму Заратуштры, далёкую ад кантактаў з цывілізацыямі [[Вавілон]]а і Заходняга Ірану, населенага персамі і мідыйцамі. Відаць, Заратуштра жыў і прапаведваў у Харэзме (тэрыторыя сучасных [[Таджыкістан]]а і [[Узбекістан]]а), у ніжнім цячэнні Окса (Аму-Дар'і).

Легенда пра Заратуштру натхніла на еўрапейскай глебе нямецкага пісьменніка-філосафа [[Фрыдрых Вільгельм Ніцшэ|Фрыдрыха Ніцшэ]] на стварэнне твора "«[[Так казаў Заратустра]]"».