Вікіпедыя

Сахара: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
дрНяма тлумачэння праўкі
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
дрНяма тлумачэння праўкі
Радок 1:
{{пішу||}}
{{Пустыня
|Назва = Сахара
Радок 28 ⟶ 29:
}}
 
'''Саха́ра''' ({{lang-ar|الصحراء الكبرى}} — «Найвялікшая пустыня») — найбуйнейшая гарачая [[пустыня]] і другая, пасля [[Антарктычная пустыня|Антарктычнай]], пустыня на Зямлі, размешчаная [[Паўночная Афрыка|на поўначы]] [[Афрыка|Афрыканскага кантынента]]. Выцягнута прыкладна на 4800 км з захаду на ўсход і ад 800 да 1200 км з поўначы на поўдзень; мае плошча каля 8,6 млн км² (каля 30 % плошчы [[Афрыка|Афрыкі]], нешматлікім больш [[геаграфія Бразіліі|плошчы Бразіліі]]). З захаду Сахара абмываецца [[Атлантычны акіян|Атлантычным акіянам]], з поўначы абмежавана горамі [[Горы Атлас|Атлас]] і [[Міжземнае мора|Міжземным морам]], а з усходу — [[Чырвонае мора|Чырвоным морам]]. Паўднёвая мяжа пустыні вызначаецца зонай маларухомых старажытных [[выдма|пясчаных выдмаў]] на 16° з.ш., да поўдня ад якой мясцуецца [[Сахель]] — пераходны рэгіён да [[Судан, рэгіён|Суданскай]] саване<ref name="britannica"/>.
'''Саха́ра''' ({{lang-ar|الصحراء الكبرى}} — «Найвялікшая пустыня») — [[пустыня]] ў Афрыцы, найбуйнейшая ў свеце — звыш 7 млн км². Узрост — каля 2,5 млн год. На тэрыторыі Сахары цалкам або часткова знаходзяцца дзяржавы [[Марока]], [[Туніс]], [[Алжыр]], [[Лівія]], [[Егіпет]], [[Маўрытанія]], [[Малі]], [[Нігер]], [[Чад]], [[Судан]]. Каля 80 % Сахары — раўніны вышынёй 200—500 м. На паўночным усходзе бяссцёкавыя западзіны: Катара (-133 м), Эль-Файюм і інш. У цэнтральнай частцы — горныя масівы: Ахаггар, Цібесці (гара Эмі-Кусі, 3415 м, вышэйшая кропка Сахары). Пераважаюць камяністыя і шчабністыя (хамады), галечнікавыя (рэгі) і пясчаныя (у т.л. эргі) пустыні. Радовішчы [[нафта|нафты]], [[прыродны газ|прыроднага газу]] (гл. [[Сахара-Лівійскі нафтагазаносны басейн]]), [[жалезная руда|жалезнай руды]], [[фасфарыты|фасфарытаў]]. Клімат трапічны пустынны: ападкаў на большай частцы тэрыторыі меней 50 мм у год (на ўскраінах 100—200 мм). Сярэднія тэмпературы студзеня не ніжэй 10 °C; абсалютны максімум 57,8 °C, абсалютны мінімум −18 °C (Цібесці). Сутачныя амплітуды тэмпературы паветра больш 30 °C, глебы — да 70 °C. Апроч транзітнай [[Рака Ніл|р. Ніл]] і ўчасткаў [[Рака Нігер|Нігеру]], сталыя вадацёкі адсутнічаюць. Пераважаюць сухія рэчышчы старажытных і сучасных вадацёкаў (вазі, або ўэды). Падземныя воды сілкуюць шматлікія аазісы. Раслінны покрыў вельмі разрэджаны, часам адсутнічае. Земляробства (фінікавая пальма, збожжавыя, гародніна) у аазісах. Качавая і паўкачавая жывёлагадоўля.
 
Сахара часткова захоплівае тэрыторыю больш дзесяці дзяржаў — [[Алжыр]]а, [[Егіпет|Егіпта]], [[Заходняя Сахара|Заходняй Сахары]], [[Лівія|Лівіі]], [[Маўрытанія|Маўрытаніі]], [[Малі]], [[Марока]], [[Нігер]]а, [[Судан]]а, [[Туніс]]а і [[Чад]]а. Шырокія прасторы Сахары не заселены, аселы лад жыцця абмежаваны раёнамі [[аазіс]]аў, далінамі рэк [[Ніл]] і [[Рака Нігер|Нігер]].
 
Сахара не паддаецца катэгарызацыі ў рамках аднаго тыпу пустыні, хоць пераважным з'яўляецца пясчана-камяністы тып. У складзе пустэльні адрозніваюць мноства рэгіёнаў: [[Тэнэрэ]], [[Вялікі Усходні Эрг]], [[Вялікі Заходні Эрг]], [[Танезруфт]], [[Эль-Хара, пустыня|Эль-Хара]], [[Игиди]], [[Эрг-Фіга]], [[Аравійская пустыня|Аравійскую]], [[Алжырская пустыня|Алжырскую]], [[Лівійская пустыня|Лівійскую]], [[Нубійская пустыня|Нубійскую пустэльні]], пустэльню [[Выганаў (пустыня)|Выганаў]].
 
Сахара ўвесь час павялічваецца — кожны год пустыня пашыраецца да поўдня на 6÷10 км<ref>[http://www.meteovesti.ru/news.n2?item=63589321819 Голодный год: поток мигрантов увеличивается]</ref>.
 
== Назва ==
Назва «Сахара» згадваецца з [[I стагоддзе|I стагоддзя]] н. э.<ref Утварыласяname="geo"/>. Паходзіць ад [[Арабскаяслова мова{{lang-ar|арабскага]] слова صحراءصَحراء}} (ṣaḥrā'ṣaḥrāʾ), якое ў перакладзе азначае «пустыня», і яго множнага ліку ṣaḥārā'. АкрамяАпроч таго, маеццаёсць сувязь з прыметнікам aṣḥar, які мае значэнне «пустынныпустэльны» з канатацыі[[канатацыя|канатацыяй]] чырвонагачырванаватага колеру пазбаўленыхпазбытых расліннасці раўнін ці, згодна іншым крыніцам, старажытнаарабскім ''сахра'' — «чырвона-карычневая»<ref>Словарь современных географических названий. — Екатеринбург: У-Фактория. Под общей редакцией акад. В. М. Котлякова. 2006.</ref>.
 
Назвы некаторых раёнаў Сахары, такія як [[Танезруфт]] (паўднёва-паўднёвы захад Алжыра) абоці [[ТэнерэТэнэрэ]] (цэнтр Нігера), часта маюць [[Берберы|берберскае]] паходжанне<ref name="britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/516375/Sahara Sahara] — Britannica Online Encyclopedia {{ref-en}}</ref>.
 
== Гл. таксама ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Сахара"