|
=== Польская Рэспубліка ===
Увесну [[1919]] года [[Польшча]] стала ажыццяўляць ваенную акупацыю беларускіх земляў. Палякамі пачалі стварацца часавыячасовыя інстытуты польскай адміністрацыі для правядзення палітыкі паланізацыі і акаталічвання насельніцтва - — спачатку ў выглядзе структур грамадзянскага кіравання ўсходніх земляў, пазней пад ваенным кантролем кіравання прыфрантавых тэрыторый. Масавымі сталі сістэматычныя рабаванні насельніцтва і вываз рознай маёмасці. Палітыка польскай адміністрацыі ў 1919—1920 гг. характарызавалася татальным [[тэрор]]ам па стаўленні да мясцовага насельніцтва папаводле нацыянальнай прыкмецепрыкметы; [[беларусы|беларусам]], [[яўрэі|яўрэям]], [[украінцы|украінцам]], [[рускія|рускім]]. Да восені 1919 г. было арыштавана, а затым адпраўлена на прымусовую працу ў Польшчу каля 20 000 грамадзянскіх асоб. За чэрвень-лістападчэрвень—лістапад 1919 г. з акупаваных земляў было адпраўлена ў Польшчу 5 894 вагоны{{крыніца?}}.
У адпаведнасці з савецка-польскай мірнай дамоваю, а таксама з пагадненнем паміж Польшчай і краінамі Захаду ў 1919 г., Польшча абавязалася даць магчымасць нацыянальнага развіцця для беларусаў і іншых нацыянальных меншасцяў на сваёй тэрыторыі. На самай справе, гэтыя абавязальніцтвы Польшчай былі парушаныя<ref name=VSL/><ref name="Per Anders Rudling 2014 183"/>.
Кіруючыся пануючым настроям у польскім грамадстве,<ref>Mironowicz, Eugeniusz (2007). Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. ISBN 978-83-89190-87-1, с. 34</ref> улады распачалі жорсткую палітыку асіміляцыі беларускага насельніцтва.<ref>[http://www.pogon.lt/component/content/article/44-jozef-mackiewicz/893-polityka-polska-wobec-bialorusinow-.html Barbara Toporska (1962). "Polityka polska wobec Białorusinów"]</ref> У беларускіх крыніцах прыводзіцца цытата высокапастаўленага польскага чыноўніка [[Леапольд Скульскі|Леапольда Скульскага]], прыхільніка палітыкі асіміляцыі, які ў сваім выступе з [[Сейм]]е ў канцы 30-х гг. прамаўляў: «''Запэўніваю вас, паны дэпутаты, што праз якіх-небудзь дзесяць гадоў вы са свечкай не знойдзеце [ў Заходняй Беларусі] ні аднаго беларуса''»<ref>[http://pdf.kamunikat.org/21184-1.pdf Сачанка, Барыс (1991). Беларуская эміграцыя] (PDF) Менск: Вось што, напрыклад, заяўляў з трыбуны сейма польскі міністр асветы Скульскі: «Запэўніваю вас, паны дэпутаты, што праз якіх-небудзь дзесяць гадоў вы са свечкай не знойдзеце ні аднаго беларуса»</ref><ref>[http://zviazda.by/be/news/20140221/1392932685-klasiki-gavorac Вераніка Канюта. Класікі гавораць...], [[Звязда]], 21.02.2014</ref><ref>[http://nn.by/?c=ar&i=78592 Аўтапартрэт на фоне класіка], [[Наша Ніва]], 19.08.2012</ref>.
Радыкальная паланізацыйная палітыка фармавалася пад уплывам нацыяналістычнага руху "«[[Нацыянальная дэмакратыя]]"» на чале з [[Раман Дмоўскі|Раманам Дмоўскім]]. Дмоўскі адмаўляў беларусам і іншым народам рэгіёнурэгіёна ў праве на вольнае нацыянальнае развіццё і называў іх "«горшым гатункам палякаў".»<ref>Mironowicz, Eugeniusz (2007). Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. ISBN 978-83-89190-87-1, сс. 4, 5</ref>.
[[Уладыслаў Студніцкі]], уплывовы польскі чыноўнік у адміністрацыі «Усходніх крэсаў» (назва, якой у міжваеннай Польшчы абазначаліся тэрыторыі Заходняй Беларусі і Заходняй Украіны), адкрыта заяўляў, што гэты рэгіён патрэбны Польшчы для мэтаў [[каланізацыя|каланізацыі]].<ref>Mironowicz, Eugeniusz (2007). Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. ISBN 978-83-89190-87-1, с. 12</ref>.
Масавы характар насіла дыскрымінацыя беларускай мовы.<ref>[https://molodechno.by/bibliotechka/istoriya-goroda-molodechno/molodechno-v-periody-polskih-okkupats/ Молодечно в периоды польских оккупаций]</ref>. Было забароненае яе выкарыстанне ў органах дзяржаўнай улады.<ref name=BarGU/>.
Паводле гісторыка Пэра Андэрса Рудлінга, беларуская мова была выціснутая з школьнай адукацыі ў Заходняй Беларусі.<ref name="Per Anders Rudling 2014 183">Per Anders Rudling (2014). The Rise and Fall of Belarusian Nationalism, 1906–1931. University of Pittsburgh Press. p. 183.</ref> .
Да [[1921]] г. у Беларусі існавала 514 беларускіх школаў.<ref name=BelSTU/>. У [[1928]] г. іх заставалася толькі 69, што складала толькі 3% ад усіх існуючых навучальных установаў у Заходняй Беларусі на той момант.<ref>Mironowicz, Eugeniusz (2007). Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. ISBN 978-83-89190-87-1, с. 72</ref>.
Усе яны былі зачыненыязакрытыя да 1939 г.<ref name=VSL>[https://vsl.schools.by/pages/materyjaly-dlja-padryhtoyk-da-abavjazkovaga-ekzamenu-za-kurs-sjarenjaj-shkoly Матэрыялы для падрыхтоўкі да абавязковага экзамену за курс сярэдняй школы: Стан культуры у Заходняй Беларусі у 1920-я-1930-я гг: характэрныя рысы і асаблівасці]</ref><ref name=BelSTU>[http://www.belstu.by/about/history/vossoedinenie-zapadnoj-belarusi-s-bssr.html проф. В. Козляков. В борьбе за единство белорусского народа - к 75-летию воссоединения Западной Беларуси с БССР]: "В отношении белорусов и национальных меньшинств польское правительство при помощи государственного аппарата, учебных заведений, печати, католической церкви проводило политику насильственной полонизации. Белорусы были лишены возможности обучаться на родном языке. Из 514 белорусских школ, действовавших в Западной Беларуси до 1921 г., к 1939-ому не осталось ни одной."</ref> Польскія чыноўнікі адкрыта супрацьстаялі альбо сабатажавалі адкрыццё беларускіх школаў, насаджалі польскамоўную адукацыю ў Заходняй Беларусі.<ref>Mironowicz, Eugeniusz (2007). Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. ISBN 978-83-89190-87-1, сс. 41, 53, 54</ref> Даходзіла да таго, што ўлады часта разглядалі любую беларускую грамадскую актыўнасць і любыя патрабаванні навучання на беларускай мове ў якасці выніку камуністычнай змовы.<ref>Mironowicz, Eugeniusz (2007). Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. ISBN 978-83-89190-87-1, с. 93</ref>
[[Праваслаўе|Праваслаўныя]] таксама сутыкаліся з дыскрымінацыяй у міжваеннай Польшчы.<ref name=BarGU>[http://bargu.by/3132-zahodnyaya-belarus-pad-uladay-polshchy-19211939-gg.html Учебные материалы » Лекции » История Беларуси » ЗАХОДНЯЯ БЕЛАРУСЬ ПАД УЛАДАЙ ПОЛЬШЧЫ (1921—1939 гг.)]</ref> Мэтаю палітыкі польскіх уладаў была асіміляцыя праваслаўных беларусаў.<ref name=tutby8mif>[http://news.tut.by/society/415857.html А. Гелогаев. 8 мифов о "воссоединении" Западной и Восточной Беларуси]</ref> Улады насаджалі польскую мову ў жыцці праваслаўнай царквы,<ref name=tutby8mif/> ініцыявалі стварэнне ''Польскіх праваслаўных таварыстваў'' у розных рэгіёнах Заходняй Беларусі ([[Слонім]], [[Беласток]], [[Ваўкавыск]], [[Наваградак]]).<ref name=tutby8mif/>
Беларускія каталіцкія святары, як а. [[Вінцэнт Гадлеўскі]],<ref name=tutby8mif/> якія прасоўвалі беларускую мову ў Касцёле і займаліся падтрыманнем беларускай нацыянальнай свядомасці, таксама былі пад моцным ціскам уладаў і кіраўніцтва КасцёлуКасцёла.<ref name=tutby8mif/> Польская каталіцкая іерархія выдавала дакумэнтыдакументы, якія забаранялі святарам выкарыстоўваць беларускую мову ў касцёлах і нядзельных школках у Заходняй Беларусі. У 1921 г. у Варшаве была выдадзеная брашура, у якой беларускія святары крытыкаваліся за выкарыстанне беларускае мовы: “«''Яны хочуць перайсці з багатай польскай мовы да мову, якую сам народ называе простай і ўбогай''”».<ref>Mironowicz, Eugeniusz (2007). Białorusini i Ukraińcy w polityce obozu piłsudczykowskiego. Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana. ISBN 978-83-89190-87-1, с. 45</ref>
Грамадскасць міжваеннай Заходняй Беларусі чыніла супраціў паланізацыі і масаваму закрыццю беларускіх школаў. Асноўнаю арганізацыяй, якая займалася развіццём беларускамоўнай асветы ў Заходняй Беларусі ў 1921 - 1937 гг., было [[Таварыства беларускай школы]] на чале з [[Браніслаў Тарашкевіч|Браніславам Тарашкевічам]] і іншымі дзеячамі.
|
