Вікіпедыя

Іштван Біба: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][недагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Artificial123 (размовы | уклад)
35 631 праўка
дрНяма тлумачэння праўкі
Няма тлумачэння праўкі
Радок 72:
| сайт =
}}
'''Іштван Біба''' ({{Hungarianname|Bibó István}}; {{ДН|7|8|1911}}, [[Будапешт]]  — {{ДС|10|5|1979}}, там жа)  — [[Венгрыя|венгерскі]] палітычны дзеяч і праваабаронца, юрыст, палітолаг. Дзяржаўны міністр ва ўрадзе [[Імрэ Надзь|Імрэ Надзя]] (лістапад [[1956]]).
 
== Сям'я ==
Радок 81:
 
== Навуковая і палітычная дзейнасць ==
У 1930-я гады служыў у судовых органах, у міністэрстве юстыцыі. Адначасна займаўся навуковай дзейнасцю, пісаў працы па праблемах філасофіі і сацыялогіі права, праўнай этыкі, міжнароднага права. З [[1938]]  — член Венгерскага філасофскага таварыства. Браў удзел у дзейнасці Сакавіцкага фронту  — левай апазіцыі рэжыму [[Міклаш Хорці|Міклаша Хорці]].
 
З [[1940]] года  — прыват-дацэнт універсітэта ў Сегедзе, з [[1941]]  — універсітэта ў Калажвары (ізноў створанай венгерскай вышэйшай навучальнай установы ў Паўночнай [[Трансільванія|Трансільваніі]], далучанай у 1940 годзе да Венгрыі; цяпер Калажвар  — горад [[Клуж-Напока]] ў [[Румынія|Румыніі]]). У [[1944]] годзе дапамагаў хаваць у Будапешце яўрэяў, якім пагражала расправа. У кастрычніку 1944 года быў арыштаваны прыхільнікамі пранацысцкага лідара [[Ферэнц Салашы|Ферэнца Салашы]], неўзабаве вызвалены з пазбаўленнем права быць на дзяржаўнай службе і займацца выкладніцкай дзейнасцю. Быў змушаны перайсці на нелегальнае становішча.
 
Пасля скідання салашысцкага рэжыму ў Венгрыі  — начальнік аддзела ў міністэрстве ўнутраных спраў (сакавік [[1945]]  — ліпень [[1946]]), быў запрошаны на гэты пост кіраўнікоў МУС, сваім калегам па Сакавіцкім фронце, адных з лідараў лева-арыентаванай Нацыянальнай сялянскай партыі (НКП) [[Ферэнц Эрдэі|Ферэнца Эрдэі]]. У маі 1945 уступіў у НКП. Браў удзел у распрацоўцы шэрага законапраектаў, выступаў за дэмакратычную рэарганізацыю сістэмы адміністрацыйна-тэрытарыяльнага (у прыватнасці, муніцыпальнага) кіравання.
 
У 1946—[[1950]] гадах  — прафесар універсітэта ў Сегедзе. Адначасна быў адным з кіраўнікоў Інстытута Пала Целікі ў Будапешце, які займаўся ўсходнееўрапейскімі даследаваннямі. З [[1946]] года  — член-карэспандэнт Венгерскай акадэміі навук. У гэты перыяд напісаў значную колькасць навуковых прац па праблемах гісторыі, паліталогіі, права. Быў прыхільнікам еўрапейскай інтэграцыі, стварэння ўстойлівай сістэмы міжнародных дагавораў у [[Еўропа|Еўропе]], праціўнікам нацыяналізму. Падымала пытанне пра несправядлівасць, дапушчаную ў дачыненні нямецкага насельніцтва, што высылалася з Усходняй Еўропы, у тым ліку з Венгрыі (яшчэ быўшы на дзяржаўнай службе, прапанаваў меры па змякчэнні гэтага працэсу, якія не былі рэалізаваны). Прытрымліваўся леваліберальных дэмакратычных палітычных паглядаў, якія былі несумяшчальныя з таталітарным ладам.
 
У [[1949]] году быў выведзены з Акадэміі навук у перыяд яе рэарганізацыі. Да таго часу фактычна спыніў сваю дзейнасць і Інстытут Пала Целікі, была распушчана НКП. У 1950 годзе быў змушаны спыніць выкладанне, і з [[1951]] года працаваў бібліятэкарам ва ўніверсітэцкай бібліятэцы ў Будапешце.
Радок 93:
== Дзейнасць у 1956 годзе і турэмнае зняволенне ==
[[Файл:Stamps of Hungary, 043-11.jpg|міні|злева|Іштван Біба на венгерскай марцы 2011 года.]]
Восенню 1956 года ва ўмовах крызісу таталітарнага ладу і масавых выступленняў грамадзянаў Венгрыі вярнуўся да палітычнай дзейнасці. У кастрычніку 1956 года падрыхтаваў рукапіс «Канспект. Кастрычнік 1956 года»  — накіды праграмнага палітычнага тэксту, у якім выступіў з крытыкай многіх пастулатаў марксізму-ленінізму (у тым ліку палажэнні пра дыктатуру пралетарыяту), выказаўся ў карысць дэмакратычнага развіцця краіны. Быў праціўнікам рэстаўрацыі буйнай прыватнай уласнасці, лічачы, што яна павінна быць перададзена працоўным калектывам. Адзін з ініцыятараў адраджэння НКП  — пад назвай Партыя Пецёфі  — пад канец кастрычніка 1956 года. [[3 лістапада]] 1956 года па квоце Партыі Пецёфі ўвайшоў у склад урады Імрэ Надзя ў якасці дзяржаўнага міністра.
 
Ужо [[4 лістапада]] ўрад быў зрынута савецкімі войскамі. Ва ўмовах, калі многія прадстаўнікі венгерскага кіраўніцтва знайшлі палітычнае сховішча ў пасльстве [[Югаславія|Югаславіі]], заставаўся на сваім пасту ў будынку венгерскага парламента, быў ненадоўга затрыманы, але потым адпушчаны. Звярнуўся да венгерскага народа з заклікам, у якім заклікаў не прызнаваць законнай уладай савецкую ваенную адміністрацыю і прасавецкі ўрад, а «выкарыстаць у адносінах да іх усе формы пасіўнага супраціўлення з выняткам выпадкаў, калі гаворка ідзе пра харчовае забеспячэнне і камунальнае абслугоўванне Будапешта». Потым прапанаваў варыянт кампраміснага ўрэгулявання венгерскага пытання, злучаны з захаваннем сацыялізму ў Венгрыі пры вывадзе савецкіх войскаў з краіны, яе выхаду з [[Варшаўскі дагавор|Варшаўскага дагавора]] (ці з сістэмы яго «ваенных сувязей») і прызнанні СССР легітымнасці ўрада Імрэ Надзя. Аднак да таго часу СССР ужо зрабіў стаўку на адмову ад якіх-небудзь кампрамісаў з прыхільнікамі Надзя.
 
У снежні 1956 года стаў аўтарам «Дэкларацыі пра асноўныя прынцыпы дзяржаўнага, грамадскага і эканамічнай прылады Венгрыі і шляхах пераадолення палітычнага крызісу», падрыхтаванай ім супольна з іншымі кіроўнымі дзеячамі Партыі Петефи і [[Незалежная партыя дробных гаспадароў|Партыі дробных гаспадароў]]. [[23 мая]] [[1957 год]]а арыштаваны разам з [[Гёнц, Арпад|Арпадам Ганцам]] і ў [[1958]] года за ўдзел у падзеях 1956 быў прысуджаны да пажыццёвага зняволення (ад смяротнага пакарання смерцю яго нібы выратавала заступніцтва [[Джавахарлал Нэру|Джавахарлала Нэру]]). У турме працягваў супраціў палітыцы ўлады. У сакавіку [[1963]] года быў вызвалены па амністыі  — пазней, чым многія палітыкі з ліку патужнікаў Імрэ Надзя.
 
== Пасля вызвалення ==
Радок 103:
 
У 1980-я гады ў Венгрыі выдадзены зборнік складанняў Біба. Яму ўсталяваны бюст у Будапешце, у гэтым жа горадзе яго імем названа гімназія. У [[2002]] годзе пра яго зняты поўнаметражны дакументальны фільм.
{{зноскі}}
 
== Бібліяграфія ==
* Стыкалин А. Иштван Бибо  — мыслитель и политик // В книге: Бибо И. «О смысле европейского развития» и другие работы. М., 2004.
* Csepregi A. Two ways to freedom: Christianity and democracy in the thought of István Bibó and Dietrich Bonhoeffer. Budapest : [s.n.], 2003.
* Laignel-Lavastine A. Esprits d’Europed'Europe: autour de Czesław Miłosz, Jan Patočka, István Bibó. Paris: Calmann-Lévy, 2005
{{зноскі}}
 
== Спасылкі ==
{{Commonscat-inline|István Bibó|Іштван Біба}}
* [http://www.rev.hu/history_of_56/szerviz/kislex/biograf/bibo_uk.htm Біяграфия] {{ref-en}}
* [http://www.imdb.com/title/tt0321438 Пра фільм Петэра Фаргача ''Брэвіярый Іштвана Біба''] {{ref-en}}
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Іштван_Біба"