|
'''Старо́ства''', ці '''ста́раства''', '''сяню́ній''' ({{lang-lt|seniūnija}}, {{lang-pl|starostwo}}) — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў дзяржаўных уладаннях [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] (Каралеўства Польскага і [[Вялікае княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]]) і ў сучаснай [[Літва|Літоўскай Рэспубліцы]], а таксама ў [[Галічына|Галічыне]] ў перыяд Аўстра-Венгерскай імперыі (XIX ст.).
У склад староства ўваходзілі адзін іці больш гарадоў, мястэчак і некалькі сёлаў.
== У Вялікім Княстве Літоўскім і ў Каралеўстве Польскім ==
== Каралеўства Польскае ==
У [[ВКЛ|Вялікім Княстве Літоўскім]] староства — гаспадарчая адзінка ў [[16 стагоддзе|XVI]]—[[18 стагоддзе|XVIII]] стагоддзях, якую [[вялікі князь]] даваў на часовае карыстанне феадалам за службу<ref>{{Крыніцы/Памяць/Мінск|1к}} С. 559</ref>.
Тут староствы існавалі пачынальна з XIV стагоддзя. Староствы ўсталёўваліся на землях, што належаць каралю Польшчы, і падаваліся дваранам у пажыццёвае карыстанне. ▼
З [[1562]] [[год]]зе ўладальнікі старостваў уносілі ў казну на ўтрыманне войска г.зв. кварту — 1/4 частку чыстага даходу.
Перыядычна праводзіліся люстрацыі (рэвізіі) старостваў.
▲ТутУ [[Каралеўства Польскае (1385-1569)|Каралеўстве Польскім]] староствы ({{lang-pl|starostwo}}) існавалі пачынальнаўжо пачынаючы з XIV стагоддзя. Староствы ўсталёўваліся на землях, штоякія належацьналежалі каралю Польшчы, і падаваліся дваранам у пажыццёвае карыстанне.
Існавала два виды старостваў:
* {{lang-pl|starostwo niegrodowe, tenuta}} — каралеўскі маёнтак, што знаходзіўся ў карыстанні (арэнда, заклад) старасты (''тэнутарыя''), пры гэтым функцыі старасты не шырыліся на горад, абмяжоўваючыся толькі кіраваннем уласна каралеўскім маёнткам;
* {{lang-pl|starostwo grodowe}} — комплекс каралеўскіх маёнткаў вакол рэзідэнцыі гарадскога старасты, што знаходзіцца пад яго кіраваннем і прызначаны для ўтрымання старасты.
* ''Гродавае староства'' ({{lang-pl|starostwo grodowe}}) — дзяржаўнае ўладанне вакол сядзібы гродавага старосты, якое знаходзілася ў яго кіраванні і прызначалася на яго ўтрыманне.
== Літва ==
* ''Нягродавае староства'' ({{lang-pl|starostwo niegrodowe, tenuta}}) — дзяржаўнае ўладанне, якое здавалася ў арэнду і не было звязана з выкананнем абавязкаў гродавага старосты.
== Літоўская рэспубліка ==
[[Файл:LietuvosSeniunijos.png|thumb|Сянюніі Літоўскай Рэспублікі.]]
У Літоўскай Рэспубліцы сянюніістароства ({{lang-lt|seniūnija}})<ref group="заўв.">Паводле прынятых правіл ужытку, слова "сянюнія" ў дачыненні да сучаснай Літоўскай Рэспублікі не падлягае перакладу на беларускую мову (аналагічна кантону), а перадаецца кірыліцай з'яўляюцца дапамогай транслітарацыі. Сянюнія ўяўляе сабою найніжэйшую адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку ў Літве, а таксама арганізацыю, што ажыццяўляе нагляд і абслугоўванне жыллёва-камунальнай гаспадаркі на балансе сянюніі.</ref> — [[адміністрацыйны падзел Літвы|трэцімтрэці узроўнемўзровень адміністрацыйнага падзелу]], і дзеляцца (з 2009 года) сянюніі дзеляцца на [[Сянюнайтыя|сянюнайтыі]]<ref>[http://www3.lrs.lt/pls/inter3/dokpaieska.showdoc_l?p_id=327811&p_query=&p_tr2= Vietos savivaldos įstatymo pakeitimo ĮSTATYMASS]</ref>.
Група старостваў утварае [[Раёны Літвы|раён]], тэрытарыяльнае самакіраванне ({{lang-lt|savivaldybė}}), якія ў сваю чаргу яднаюцца ў [[паветы Літвы|паветы]]. Цяпер у Літве 546 сянюній.
На чале сянюніі стаіць выбарны стараста — [[сянюнас]] ({{lang-lt|seniūnas}}).
== Зноскі ==
Паводле прынятых правіл ужытку, слова "сянюнія" ў дачыненні да сучаснай Літоўскай Рэспублікі не падлягае перакладу на беларускую мову (аналагічна кантону), а перадаецца кірыліцай з дапамогай транслітарацыі. Сянюнія ўяўляе сабою найніжэйшую адміністрацыйна-тэрытарыяльную адзінку ў Літве, а таксама арганізацыю, што ажыццяўляе нагляд і абслугоўванне жыллёва-камунальнай гаспадаркі на балансе сянюніі
* '''Крыніцы'''
{{reflist}}
* '''Заўвагі'''
{{reflist|group="заўв."}}
== Літаратура ==
* {{Крыніцы/ЭВКЛ|2}}
* Староства // {{Крыніцы/БелЭн|15к}} С. 162—163.
[[Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае]]
== Гл. таксама ==
* [[СтаростваКатэгорыя:Староствы (ВялікаеВялікага Княства Літоўскае)Літоўскага]]
{{зноскі}}
[[Катэгорыя:Адміністрацыйныя адзінкі]]
[[Катэгорыя:Адміністрацыйны падзел Літвы]]
| 