|
'''Сіметрыя''' ў шырокім сэнсе — адпаведнасць, нязменнасць (інварыянтнасць), якія праяўляюцца, пры якіх-небудзь зменах, пераўтварэннях (напрыклад: становішча, энергіі, інфармацыі, іншага). У фізіцы, сіметрыя [[Фізічная сістэма|фізічнай сістэмы]] — гэта некаторынекаторая ўласцівасць, якоеякая захоўваецца пасля правядзення пераўтварэнняў.
'''Сіметрыя''' (сіметрыі) — адно з фундаментальных паняццяў у сучаснай фізіцы, якое iграе найважнуюнайважнейшую ролю ў фармулёўцы сучасных фізічных тэорый. Сіметрыі, якія ўлічваюцца ў [[Фізіка|фізіцы]], даволі разнастайныя, пачынаючы з сіметрыяйсіметрый звычайнагазвычайнай трохмернагатрохмернай «фізічнай прасторы» (такімітакіх, напрыклад, як люстраная сіметрыя), працягваючы больш абстрактнымі і менш навочнымінагляднымі (такімі як калібравальнаякалібровачная інварыянтнайінварыянтнасць).
Некаторыя сіметрыі ў сучаснай фізіцы лічацца дакладнымі, іншыя — толькі набліжаныміпрыбліжанымі. Таксама важную ролю адыгрывае канцэпцыя спантанагаспантаннага парушэння сіметрыі.
Гістарычна выкарыстанне сіметрыі ў фізіцы прасочваецца зса старажытнасці, але найбольш рэвалюцыйным для фізікі ў цэлым, па-відацьмабыць, стала ўжыванне такога прынцыпу сіметрыі, як [[прынцып адноснасці]] (як у Галілея, так і ў Пуанкарэ — Лорэнца — Эйнштэйна), які стаў затым як бы ўзорам для ўвядзення і выкарыстання ў тэарытычнай фізіцы іншых прынцыпаў сіметрыі (першым з якіх стаў, па-відаць, прынцып агульнай каварыянтнасці, які з’яўляюцца дастаткова прамым пашырэннем прынцыпу адноснасці і які прывёў да агульнай тэорыі адноснасці ЭйншэйнаЭйнштэйна).
''Групай сіметрыі '' фізічнай задачы называецца група, кожны элемент якой з—яўляеццаз’яўляецца лінейнай аперацыяй сіметрыі задачы, які адлюстроўвае адзін элемент мноства рашэнняў задачы , уў iншай.iншы<ref>'' ЛюбарскiЛюбарский Г. Я.'' Теория групп и физика. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1986С. — 224 с.56.</ref>. ▼
<part>
▲Групай сіметрыі фізічнай задачы называецца група, кожны элемент якой з—яўляецца лінейнай аперацыяй сіметрыі задачы, які адлюстроўвае адзін элемент мноства рашэнняў задачы, у iншай.<ref>'' Любарскi Г.Я.'' Теория групп и физика. — <abbr>М.</abbr>: Наука, 1986. — 224 с..</ref>.
== Тэарэма Нётэр ==
У 1918 годзе нямецкі матэматык [[Эмі Нётэр|Нётэр]] даказала тэарэму, згодна з якой кожнай бесперапыннайнеперарыўнай сіметрыі фізічнай сістэмы адпавядае некаторы закон захавання. Наяўнасць гэтай тэарэмы дазваляе праводзіць аналіз фізічнай сістэмы на аснове наяўных дадзеных аб сіметрыі, якой гэтая сістэма валодае. З яе, напрыклад, вынікае, што інварыянтнайінварыянтнасць раўнанняўураўненняў руху цела з цягамадносна часу прыводзіць да [[|закон захавання энергіі|закона захавання энергіі]]; інварыянтнайінварыянтнасць адносна зрухаў у прасторы — да закона захавання імпульсу; інварыянтнайінварыянтнасць адносна кручэнняў вярчэнняў — да закона захавання моманту імпульсу.
== Гл. таксама ==
* [[Група сіметрыі]]
* [[Імпульс]]
* [[Тэарэма Нётэр]]
* [[Фізіка]]
* [[Суперсіметрыя]]
== Літаратура ==
* Фермi''Ферми Э. '' Квантовая механика. — <abbr>М.</abbr>: Мир, 1968. — 366 с. * ''Любарский Г. Я.'' Теория групп и физика. — М.: Наука, 1986. — 224 с.
[[Катэгорыя:Сіметрыя (фізіка)| ]]
|
