Урбанізацыя: Розніца паміж версіямі

'''Урбанізацыя''' (ад {{lang-la|urbanus}} - — гарадскі) - — працэс павышэння ролі [[Горад|гарадоў]] у развіцці [[грамадства]], які ахоплівае змены ў размяшчэнні вытворчых сіл, перш за ўсё ў рассяленні насельніцтва, яго сацыяльна-прафесійнай, дэмаграфічнай структуры, спосабе жыцця, культуры і інш.

У вузкім сэнсе урбанізацыя - — рост гарадоў, асабліва вялікіх, павышэнне ўдзельнай вагі гарадскога насельніцтва ў краіне, рэгіёне, усім свеце. Перадумовы ўрбанізацыі - — рост у [[Горад|гарадах]] [[Прамысловасць|прамысловасці]], развіццё іх культурных і палітычных функцый, паглыбленне тэрытарыяльнага падзелу працы. Для ўрбанізацыі характэрны прыток у гарады сельскага насельніцтва і нарастальны [[маятнікавай міграцыя|маятнікавай рух]] насельніцтва з сельскага асяроддзя і бліжэйшых малых гарадоў у буйныя гарады (на працу, па культурна-бытавых патрэбах і інш.) Працэс, зваротны урбанізацыі, завецца [[Руралізация|руралізацыяй]].

Працэс урбанізацыі ідзе за кошт:

* Натуральнага прыросту гарадскога насельніцтва;

* Пераўтварэння сельскіх населеных пунктаў у гарадскія;

* Фарміравання шырокіх прыгарадных зон;

Развіццё працэсаў урбанізацыі цесна звязана з асаблівасцямі фарміравання гарадскога насельніцтва і росту гарадоў, прытокам мігрантаў з сельскай мясцовасці, натуральным прыростам гарадскога насельніцтва, уключэннем у гарадскую мяжу прыгарадных тэрыторый, пераўтварэннем сельскіх паселішчаў у гарадскія. Найбольш высокі працэнт гарадскога насельніцтва (ад 75 да 90 %) маюць развітыя краіны Заходняй Еўропы, ЗША, Канада, Ізраіль, Японія, Аўстралія, Новая Зеландыя.

{|Class="wikitable"

|-

! Гады

! Колькасць гарадскога насельніцтва, млн. чал.

! Доля ва ўсім насельніцтве,%

|-

| 1900

| 220

| 13

|-

| 1950

| 740

| 29

|-

| 1970

| 1350

| 36

|-

| 1990

| 2280

| 43

|-

| 2025 (прагноз)

| Каля 5000

| Каля 61

== Субурбанізацыя ==

Наступны этап урбанізацыі - — субурбанізацыя. Дабрабыт, які расце, дазваляе людзям будаваць дамы «сельскага тыпу» у прыгарадах, пазбягаючы такіх «любат» вялікіх гарадоў як шум, забруджванне паветра, недахоп зеляніны і г. д. Аднак насельніцтва прыгарадаў ні ў якай меры не становіцца сельскім, практычна ўсе працягваюць працаваць у горадзе. Субурбанізацыя немагчымая без масавай аўтамабілізацыі, таму што ў прыгарадах практычна адсутнічае інфраструктура (крамы, [[Школа|школы]] і інш.), а галоўнае - — месца прыкладання працы.

У працэсе камп'ютарызацыікамп’ютарызацыі эканомікі ў апошняе дзесяцігоддзе з'явіўсяз’явіўся эфект адрыву месца працы (намінальнага) ад месца выканання працоўных задач: чалавек за камп'ютарамкамп’ютарам можа выконваць працу для фірмы на іншым канцы зямнога шара. Транспартная праблема, якая тармозіць працэс субурбанізацыі, такім чынам саслабляецца (для некаторых відаў работ становіцца ўсё роўна, у якім пункце зямнога шара знаходзіцца выканаўца), і ўзнікае канцэпцыя «сусветнай вёскі»: усе (а дакладней - — інфармацыйна-камунікатыўныя тыпы дзеячаў) рана ці позна пераедуць у экалагічна чыстыя прыгарады і рост гарадоў спыніцца.

Да паняцця субурбанізацыі блізка паняцце '''рурбанізацыя''' (ад {{lang-en|Rural}} - — сельскі, [[Лацінскі мова|па-лацінску]] ''Urbanus'' - — гарадскі) - — распаўсюджванне гарадскіх формаў і ўмоў жыцця на сельскія паселішчы, складовая частка працэсу ўрбанізацыі ў яго шырокім разуменні. Рурбанізацыя можа суправаджацца міграцыяй гарадскога насельніцтва ў сельскія паселішчы, пераносам у сельскую мясцовасць формаў гаспадарчай дзейнасці, характэрных для гарадоў. У Расіі з пачатку XXI стагоддзя гэта з'яваз’ява назіраецца галоўным чынам у [[Маскоўская вобласць|Маскоўскай вобласці]]. У многіх фармальна сельскіх населеных пунктах будуюцца прамысловыя прадпрыемствы і склады, якія выводзяцца з [[Масква|Масквы]], пераважная большасць насельніцтва вядзе гарадскі лад жыцця, насельніцтва павялічваецца за кошт перасяленцаў з Масквы і іншых рэгіёнаў.

== Геаўрбанізацыя ==

Урбанізацыя прыроды - — працэс трансфармацыі натуральных прыродных ландшафтаў у штучныя пад уплывам забудовы.

У сувязі з дэмаграфічным выбухам у краінах, якія развіваюцца, у першую чаргу, [[Лацінская Амерыка|Лацінскай Амерыкі]] і [[Паўднёва-Усходняя Азія|Паўднёва-Усходняй Азіі]], паўстала паняцце '''ілжывая урбанізацыя'''. Яна ўяўляе сабой імклівы рост колькасці гарадскога насельніцтва, які не суправаджаецца дастатковым ростам ліку працоўных месцаў. Адрозненне ад сапраўднай урбанізацыі складаецца ў тым, што не адбываецца развіцця гарадскіх функцый, якія характарызуюць сусветны працэс урбанізацыі. Адбываецца «выштурхоўванне» ў гарады сельскага насельніцтва з перанаселеных аграрных раёнаў. Доля гарадскога насельніцтва нашмат перавышае долю эканамічна актыўнага гарадскога насельніцтва, занятага ў вытворчай і невытворчай сферах. Сельскае насельніцтва, якое прыбывае ў горад, папаўняе войска беспрацоўных, а недахоп жылля выклікае з'яўленнез’яўленне недобраўпарадкаваных гарадскіх ускраін з антысанітарнымі ўмовамі жыцця.

== Навука ==