Вікіпедыя

Паўночная Карэя: Розніца паміж версіямі

Інтэрактыўны прагляд гісторыі
[дагледжаная версія][дагледжаная версія]
← Папярэдняя праўкаНаступная праўка →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
Няма тлумачэння праўкі
Радок 96:
== Гісторыя ==
{{main|Гісторыя Карэі|Гісторыя КНДР}}
Слядам чалавека на карэйскай зямлі каля паўмільёна гадоў. Самыя старыя ўзоры керамікі датуюцца 8000 гадамі да н.э. За прыблізна 2000 гадоў да нараджэння Хрыста адбыўся пераход да бронзы, за 700 – да жалеза. Згодна з сярэднявечным летапісам [[Самгук юса]], у 2333 да н.э. ў паўночнай Карэі і Манчжурыі з'явілася дзяржава Качасон (Старажытны Часон), аднак большасць вучоных ставяцца да такой старойсівой даты скептычна. З прыходам захопнікаў з Кітая каля 1100 годза да н.э. пачынаецца перыяд Часон Кіджа, таксама напаўміфічны. І толькі ў VII ст.да н.э. пачынаюцца задакументаваныя старонкі гісторыі Качасона. У ІІІ ст на поўдні паўвострава паўстае незалежная дзяржава [[Чынгук]]. Блізу канца I cт. да н.э. Качасон трапляе пад уладууплыў [[Дынастыя Хань|ханьскага Кітая]] і знікае як дзяржава.
 
У 57 годзе да н.э. пачынаецца перыяд [[Тры карэйскія дзяржавы|трох царстваў]]: [[Кагуро]], [[Пэкчэ]] і [[Сіла (дзяржава)|Сіла]]. Культура ва ўсіх трох дзяржаў была агульнай. Пачынаючы з [[I стагоддзе|I стагоддзя н.э.]] сярод вышэйшых колаў карэйскага грамадства пачало распаўсюджвацца [[канфуцыянства]], якое пазней было цалкам выцеснена [[будызм]]ам. Падзенне [[дынастыя Хань|Ханскай дынастыі]] напачатку [[III]] стагоддзя пазбавіла тры карэйскія дзяржавы неабходнасці супрацьстаяць знешняй пагрозе. Кагуро, што першапачаткова ўзнікла на мяжы з Кітаем, паступова пашырыла свае ўладанні за кошт [[Маньчжурыя|Маньчжурыі]]. Сталіцамі Кагуро ў розныя перыяды яе гісторыі былі Хвандо (цяпер Цзіянь на кітайскім беразе ракі [[рака Ялуцзян|Ялуцзян]]) і [[Пхеньян]]. У 676 Сіла падпарадкавала два астатніх каралеўствы, але надоўга гегемонам не стала: на беразе Жоўтага мора з'явілася дзяржава [[Бахай]]. Суіснаванне Бахаю і Сілы, што цягнулася да 926 года, атрымала назву "Перыяд Поўнач-Поўдзень".
У выніку [[Першая япона-кітайская вайна|Першай япона-кітайская вайны]]1894–1895 Кітай адмовіўся ад прэтэнзій на Карэйскі паўвостраў. [[|Руска-японская вайна|Пасля Руска-японскай]] вайны ў 1910 Карэя адышла Японія, што стала рэгіянальнай сілай. Японцы прыцяснялі карэйскую мову і традыцыі, а эканоміку развівалі ў патрэбным сабе накірунку. Карэйскія патрыёты (сярод іх быў і [[Кім Ір Сен]]) ўзняліся на барацьбу, узяўшы на ўзбраенне партызанскія метады. Найбольшым было супраціўленне блізу мяжы з Кітаем. Японскі каланіяльны рэжым працягваўся да 1945. ▼
 
У VIII cтагоддзі Сіла распалася на тры дзяржавы, неўзабаве аб'яднаных Тхэджо ў дзяржаву Каро. Бахай жа быў разбіты плямёнамі кіданяў, а яго ўладар уцёк у Каро, дзе быў не толькі надзіва цёпла сустрэты, але і пароднены з правячай дынастыяй, што замацавала адзінства Карэі. У перыяд Каро былі кадыфікаваны законы, створана грамадзянскае права, квітнеў будызм. Мангольскія заваёўнікі ў 1231–1270 ажыццявілі 7 паходаў на Карэю і ўрэшце зрабілі Каро васалам [[Дынастыя Юань|юаньскага Кітая]]. У 1392 генерал Лі Санге, што скінуў дынастыю Каро чатырма гадамі раней, заснаваў дынастыю Часон, якая правіла Карэяй да 1910-га. Пры каралі Сэджоне Вялікім (1418–1450) карэйская дзяржава дасягнула росквіту, былі праведзены адміністацыйныя, сацыяльныя і эканамічныя рэформы, квітнелі культура і навука. Сам кароль распрацаваў карэйскую азбуку [[хангыль]]. Пасля двух стагоддзяў міру, у 1592–1637 гадах Карэя сутыкнулася з японскай экспансіяй, што была адбіта супольнымі карэйска-кітайскімі сіламі, а таксама з унутранай нестабільнасцю. З таго часу Часон стаў паглыбляцца ва ўсё большую самаізаляцыю і, натуральна, стагнацыю. У ХІХ стагоддзі, не здольная абараніць сябе, Карэя была вымушана падпісаць няроўныя дагаворы з еўрапейскімі дзяржавамі. У выніку [[Першая япона-кітайская вайна|Першай япона-кітайская вайны]] 1894–1895 Кітай адмовіўся ад прэтэнзій на Карэйскі паўвостраў, у 1897 была абвешчана Карэйская імперыя.
У жніўні 1948 года ў Паўночнай Карэі адбыліся выбары ў Вярхоўны Народны Сход, які [[9 верасня]] [[1948]] года абвясціў стварэнне КНДР, прыняў канстытуцыю і сфарміраваў урад на чале з [[Кім Ір Сен]]ам. Імкнучыся да пашырэння сацыялістычнай сістэмы на ўсёй тэрыторыі Карэі, улады КНДР пачалі [[Вайна ў Карэі|Карэйскую вайну 1950-53]]. 27 ліпеня 1953 года варагуючыя бакі падпісалі пагадненне аб спыненні агню, мірнага ж дагавора не заключана дагэтуль. Пасля заканчэння Карэйскай вайны Кім Ір Сен усталяваў у краіне аўтарытарны рэжым. З пачатку 1970-х гадоў паміж КНДР і Рэспублікай Карэя ажыццяўляюцца кантакты з мэтай урэгулявання ўзаемаадносін і ўз'яднання краіны. У снежні 1991 года падпісана Пагадненне аб прымірэнні, ненападзе, супрацоўніцтве і абменах, у лютым 1992 года — Сумесная дэкларацыя аб дэнуклеарызацыі Карэйскага паўвострава (скасаваны Паўднёвай Карэяй у сувязі з адмовай КНДР ад міжнароднай інспекцыі яе ядзерных аб'ектаў. Пасля смерці Кім Ір Сена (1994) афіцыйным пераемнікам стаў яго сын [[Кім Чэн Ір]]. Пасля смерці Кім Чэн Іра кіраўніком дзяржавы стаў ягоны сын [[Кім Чэн Ын]].▼
 
▲У вынікуПасля [[Першая японаРуска-кітайскаяяпонская вайна|Першай японаРуска-кітайская вайныяпонскай]]1894–1895 Кітайвайны адмовіўсяў ад1905 прэтэнзійгодзе наКарэйская Карэйскіімперыя паўвостраў.стала [[|Руска-японскаяпратэктаратам вайна|ПасляЯпонія, Руска-японскай]]што ў выніку вайны ператварылася ў 1910рэгіянальную Карэясілу. адышлаУ 1910 Японія,Карэя што сталаканчаткова рэгіянальнайстраціла сілайнезалежнасць. Японцы прыцяснялі карэйскую мову і традыцыі, а эканоміку развівалі ў патрэбным сабе накірунку. Карэйскія патрыёты (сярод іх быў і [[Кім Ір Сен]]) ўзняліся на барацьбу, узяўшы на ўзбраенне партызанскія метады. Найбольшым было супраціўленне блізу мяжы з Кітаем. Японскі каланіяльны рэжым працягваўся да 1945.
 
▲Пасля Другой сустветнай вайны тэрыторыя Карэі фактычна была падзелена на савецкую (поўнач) і амерыканскую (поўдзень) акупацыйныя зоны. На дыпламатычным узроўні спробы аб'яднаць поўнач і поўдзень праваліліся. У жніўні 1948 года ў Паўночнай Карэі адбыліся выбары ў Вярхоўны Народны Сход, які [[9 верасня]] [[1948]] года абвясціў стварэнне КНДР, прыняў канстытуцыю і сфарміраваў урад на чале з [[Кім Ір Сен]]ам. На поўдні была абвешчана [[Рэспубліка Карэя]]. Імкнучыся да пашырэння сацыялістычнай сістэмы на ўсёйўсю тэрыторыітэрыторыю Карэі, улады КНДР пачалі [[Вайна ў Карэі|Карэйскую вайну 1950-53]]. 27 ліпеня 1953 года варагуючыя бакі падпісалі пагадненне аб спыненні агню, мірнага ж дагавора не заключана дагэтуль. Пасля заканчэння Карэйскай вайны Кім Ір Сен усталяваў у краіне аўтарытарны рэжым. З пачатку 1970-х гадоў паміж КНДР і Рэспублікай Карэя ажыццяўляюцца кантакты з мэтай урэгулявання ўзаемаадносін і ўз'яднання краіны. У снежні 1991 года падпісана Пагадненне аб прымірэнні, ненападзе, супрацоўніцтве і абменах, у лютым 1992 года — Сумесная дэкларацыя аб дэнуклеарызацыі Карэйскага паўвострава (скасаваны Паўднёвай Карэяй у сувязі з адмовай КНДР ад міжнароднай інспекцыі яе ядзерных аб'ектаў. У 1991 абедзьве Карэі былі прыняты ў [[ААН]]. Пасля смерці Кім Ір Сена (1994) афіцыйным пераемнікам стаў яго сын [[Кім Чэн Ір]]. Пасля смерці Кім Чэн Іра кіраўніком дзяржавы стаў ягоны сын [[Кім Чэн Ын]].
 
== Дзяржаўны лад ==
Узята з "https://be.wikipedia.org/wiki/Паўночная_Карэя"