Вацлаў Ластоўскі: Розніца паміж версіямі

З сакавіка 1909 у [[Вільня|Вільні]]. У 1909—1914 рэдакцыйны сакратар газеты «[[Наша ніва (1906)|Наша ніва]]». Рэдагаваў часопісы «[[Саха (1912)|Саха]]» (1912), «[[Беларускі сцяг (1922)|Беларускі сцяг]]» (1922), газету «[[Гоман]]» (1916—1917). Выступіў ініцыятарам шырокай дыскусіі пра шляхі развіцця, творчы метад, кірунак і стыль беларускай літаратуры, у якой прынялі ўдзел [[Я. Купала]], [[М. Гарэцкі]], [[Л. Гмырак]].

У час [[Першая сусветная вайна|Першай сусветнай вайны]] заставаўся ў Вільні. У студзені 1915 разам з [[В. Святаполк-Мірскі]]м, [[І. Луцкевіч]]ам і [[А. Луцкевіч]]ам падпісаў зварот да нямецкіх акупацыйных улад аб выданні беларускіх газет. Кіраваў віленскай «Беларускай кнігарняй» і [[Беларускае выдавецкае таварыства|Беларускім выдавецкім таварыствам]], курыраваў выданне школьных падручнікаў у [[Выдавецтва Вацлава Ластоўскага|прыватным выдавецтве]], сам удзельнічаў у іх напісанні. Уваходзіў у кіраўніцтва партыі «Хрысціянская злучнасць» (1915). Адзін з аўтараў «Мемарандума прадстаўнікоў Беларусі», у якім адстойваў права беларускага народа на нацыянальна-дзяржаўнае развіццё і які быў прадстаўлены на міжнароднай канферэнцыі ў [[Лазана|Лазане]] ([[Швейцарыя]], 1916). У 1918-191918—1919 член [[Віленская беларуская рада|Віленскай беларускай рады]], у сакавіку 1918 кааптаваны ад яе ў склад [[Рада БНР|Рады БНР]]. Удзельнічаў у абвяшчэнні незалежнасці [[БНР]]. У лістападзе 1918 увайшоў у склад [[Літоўская Тарыба|Літоўскай Тарыбы]]. У канцы 1918 узначаліў Беларускае прадстаўніцтва пры Літоўскай Тарыбе, потым беларускі аташэ пры літоўскім пасольстве ў Берліне[[Берлін]]е.

3 1919 член Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў ([[БПС-Р]]). У снежні [[1919]] узначаліў Кабінет міністраў [[Народная рада БНР|Народнай рады БНР]]. Арыштаваны польскімі ўладамі 17 снежня 1919; вызвалены ў лютым [[1920]]; пераехаў у Рыгу, потым у [[Коўна]]. Разам з [[Т. Грыб]]ам, [[К. Дуж-Душэўскі]]м, [[А. Цвікевіч]]ам і інш.іншымі ўвайшоў у Камітэт загранічных груп Беларускай партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў. Удзельнічаў у арганізацыі антыпольскага партызанскага руху. Пасля падпісання папярэдніх умоў міру паміж Савецкай Расіяй і Польшчай (кастрычнік 1920) у афіцыйным пасланні мірнай канферэнцыі ў [[Парыж]]ы прасіў краіны Антанты аказаць дапамогу ўраду БНР. [[20 кастрычніка]] 1920 на беларускай канферэнцыі ў Рызе пад кіраўнінтвам В. Ластоўскага створаны блок беларускіх партый для барацьбы супраць Савецкай улады і польскай акупацыі за незалежную і непадзельную Беларусь. У сувязі з разыходжаннямі па пытаннях тактыкі Камітэта замежных груп і ЦК БПС-Р ([[П. Бадунова]], [[Я. Мамонька]]) на з'ездзез’ездзе БПС-Р у Мінску ў снежні 1920 выключаны з партыі беларускіх эсэраў, якія на савецкай тэрыторыі ў гэты час падтрымлівалі савецкую ўладу. Удзельнік [[Першая Усебеларуская канферэнцыя|Першай Усебеларускай канферэнцыі]] ў [[Прага|Празе]] (верасень 1921), якая прызнала ўрад Луцкевіча адзіным законным беларускім урадам. У 1920-231920—1923 з дыпламатычнымі місіямі наведаў Бельгію, Германію, Ватыкан, Італію, Чэхаславакію, Францыю, Швейцарыю і інш.іншыя краіны, выступаў за правы беларускага народа, асабліва ў [[Заходняя Беларусь|Заходняй Беларусі]]. [[20 красавіка]] [[1923]] падаў у адстаўку з пасады прэм'ерпрэм’ер-міністра БНР. Працаваў у [[Міністэрства беларускіх спраў Літвы|Міністэрстве беларускіх спраў у Літве]].

Пастановамі СНК БССР 20 лістапада [[1929]] вызвалены з пасады сакратара Беларускай АН. 21 ліпеня [[1930]] арыштаваны ДПУ БССР па справе [[Саюз вызвалення Беларусі, справа|«Саюза вызвалення Беларусі»]]. Утрымліваўся ў турмах [[Масква|Масквы]] і [[Мінск]]а. 6 снежня 1930 пазбаўлены звання акадэміка. Фармальнай прычынай стала публікацыя артыкула [[Я. Станкевіч]]а «Дыспалаталізацыя і ў беларускай мове» (1928) у «Запісках аддзела гуманітарных навук», выдадзеных Інбелкультам. Пастановай Калегіі АДПУ СССР ад 10 красавіка 1931 высланы на 5 гадоў у [[Саратаў]]. Працаваў загадчыкам аддзела рэдкіх рукапісаў біблітятэкі Саратаўскага ўніверсітэта. Паўторна арыштаваны 20 жніўня [[1937]]. Ваеннай калегіяй [[Вярхоўны Суд СССР|Вярхоўнага суда СССР]] 23 студзеня 1938 прыгавораны да расстрэлу «як агент польскай разведкі і ўдзельнік нацыянал-фашысцкай арганізацыі». Па першым прысудзе рэабілітаваны 10 чэрвеня [[1988]]; па другім — 16 верасня [[1958]]. Адноўлены ў званні акадэміка АНБ у [[1990]].

«Для нас вельмі важна вырваць наш народ з-пад рускага гіпнозу, паказаць яму іншыя каштоўнасці і шляхі нацыянальнага жыцця, звярнуць увагу на неабходнасць больш цеснага збліжэння з нашымі прыбалтыйскімі суседзямі»<ref>ВыбрВыбраныя творы. тв..— Мн., 1997.</ref>, — пісаў ён у 1924 годзе.

У 1910 годзе Вацлаў Ластоўскі выдаў «Кароткую гісторыю Беларусі» — першую кнігу, у якой была спроба абгрунтаваць беларускі характар [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага княства Літоўскага]]. Канцэптуальна абагульніў вядомыя факты пра мінулае Беларусі з погляду ўласна-нацыянальнай гісторыі (падзеі даведзены да 1905). У «Нашай ніве» ўу рубрыцы «3З нашай мінуўшчыны» і ў газеце «Гоман» змясціў шэраг артыкулаў па гісторыі Беларусі. Некаторыя з іх склалі асобнае выданне «Калісь і цяпер: Гістарычна-грамадзянскія нарысы» (Вільня, 1918). У пач.пачатку 1920-х г.гадоў працаваў над «Нарысамі беларускай гісторыі», якія па сутнасці ўяўляюць сабой першую беларускую энцыклапедыю гісторыі Беларусі і складзены з розных тэрмінаў і паняццяў з беларускай мінуўшчыны (машынапісны экзэмпляр захоўваецца ў Аддзеле рукапісаў Цэнтральнай навуковай бібліятэкі [[АН Літвы]]). Даследаваў старажытна-беларускую літаратуру, гісторыю і паходжанне назвы Беларусь. У 1924 годзе надрукаваў «Падручны расійска-крыўскі слоўнік», які акрамя асноўнага лексічнага масіву ўключаў: руска-беларускі слоўнік асабовых імён «Крыўскі (беларускі) іменьнік»; слоўнік тэрмінаў арніталагічных «Назовы птахаў» і батанічных — «Іменьнік расьцін». У слоўніку беларускай вайсковай тэрміналогіі «Вайсковая каманда» апроч народнай лексікі прапаноўваў шмат уласных лексічных вынаходак і да добрага, сапраўднага матэрыялу дадаў шмат выдуманага, і, паводле думкі [[Я. Станкевіч]]а, выдуманага несістэмна. Апрацаваў разам з [[Т. Іваноўскі]]м, [[К. Дуж-Душэўскі]]м лацінска-руска-беларускі слоўнік па арніталогіі. У 1925 апублікаваў «Летапісца Вялікага княства Літоўскага і Жамойцкага» паводле спісу Рачынскага. У 1926 годзе пабачыла свет галоўная праца Ластоўскага — манументальная «Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі. Спроба паясьніцельнай кнігопісі ад канца X да пачатку XIX стагодзьдзя», у якой прыводзіліся цытаты на старабеларускай мове са шматлікіх старажытных кніг і рукапісаў. Публікацыя ўяўляе сабой агляд «звыш 1000 важнейшых рукапісных кніг, грамат, старадрукаваных кніг з пачатку зараджэння беларускага пісьма (X ст.) аж да XIX ст.» Пасля пераезду ў БССР В. Ластоўскі апрацаваў разам з М. Шчакаціхіным «Праваднік па аддзеле сучаснага беларускага малярства і разьбярства» (1929), распачаў вялікую працу «Матэрыяльная культура Беларусі», якая ахоплівала перыяд ад XVI да XX ст.

В. Ластоўскі выставіў тэзіс ад тоеснасці крывіцкай (т.ч., [[Полацкае княства|Полацкай]]) і беларускай дзяржаўнасці, адзін з найбольшых прапагандыстаў назвы «Крывія» для Беларусі і «крывіцкая» для беларускай мовы. Перыядызацыя гісторыі Ластоўскага, нягледзячы на кампіляцыйны характар яго «Кароткай гісторыі», лічыцца ў радзе момантаў больш дасканалай<ref>Грыцкевіч…</ref> за пазней прапанаваную [[У. Ігнатоўскі#У навуцы|У. Ігнатоўскім]] і прынятую за афіцыйную аснову. Прыхільнік канцэпцыі «[[залаты век|залатога веку]]». Шмат увагі ўдзяляў этнаграфіі, м.інш.між іншым, лічыў племя [[волаты|волатаў]] старадаўнімі продкамі беларусаў<ref>Лыч. Назвы зямлі беларускай, 1994.</ref>.

Друкаваўся з 1909 (псеўд.псеўданімы Власт, Юры Верашчака, Арцём Музыка, Сваяк, Палачанін, Ю. Сулімірскі і інш.). Аўтар фантастычнай аповесці [http://bk.knihi.com/lastouski/lastouski1.html#2 «Лабірынты»] (Коўна, 1923), сцэнічнага эпізода з жыцця [[Францыск Скарына|Ф. Скарыны]] («Адзінокі», 1923). Складаў чытанкі для дзяцей. Апрацоўваў гістарычныя легенды. Аўтар апавяданняў, артыкулаў пра [[С. ПалуянаПалуян]]а, [[П. БагрымаБагрым]]а, Ц. Бычкоўскага, К. Каліноўскага, [[В. Цяпінскі|В. Цяпінскага]] і інш.іншых, успамінаў пра [[М. БагдановічаБагдановіч]]а, Я. Купалу, «нашаніўскі перыяд». Перакладаў з рускай (А. Талстой), англійскай ([[Р. Кіплінг]], Б. Мэон), польскай ([[Э. Ажэшка]], А. Валодзьскі, [[К. Тэтмаер]]), дацкай ([[Х. К. Андэрсен]]) і іншых моў.

* Кароткая гісторыя Беларусі. З 40 рысункамі. (Вільня: Друкарня Марціна Кухты, 1910; факсімільнае перавыданне — Мінск, 1992 і 1993) .

* Што трэба ведаць кожнаму беларусу? / Выданне «Вольнае Беларусі» (Менск: друк-ня А. Я. Грынблята, [http://www.jivebelarus.net/history/gistografia/need-to-know.html 1918]; перавыданні -— 1943, 1991 (факсімільн.)) .

* Падручны расійска-крыўскі (беларускі) слоўнік (Коўна: друк-ня А. Бака, 1924; факсімільнае перавыданне -— Мінск: Навука і тэхніка, 1990).

* Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі: (Спроба паясніцельнай кнігапісі ад канца Х да пачатку ХІХ стагоддзя) (Коўна, 1926; факсімільнае перавыданне — Мінск, 2012 з прадмовай [[Алесь Суша|Алеся Сушы]]).

* Выбраныя творы (Мінск, 1997; уклад., прадм. і камент. Я. Янушкевіча).

З 2003 года у [[Полацк]]у ёсць [[Дуб Вацлава Ластоўскага]].<ref>[http://www.svaboda.org/content/article/24850868.html У ГОНАРгонар 120-ГОДЗЬДЗЯгодзьдзя ВАЦЛАВАВацлава ЛАСТОЎСКАГАЛастоўскага Ўў ПОЛАЦКУПолацку ЗЬЯВІЦЦАзьявіцца ДУБдуб ЯГОНАГАягонага ІМЯімя]</ref>. У 2012 годзе ў [[Глыбокае|Глыбокім]] быў усталяваны бюст Вацлава Ластоўскага.<ref>{{спасылка|url=http://euroradio.fm/report/u-glybokim-ustalyavali-pomnik-premeru-bnr-vatslavu-lastowskamu-fota-116581|загаловак=У Глыбокім усталявалі помнік прэм'еру БНР Вацлаву Ластоўскаму|праект=[[Эўрапейскае радыё для Беларусі|Эўрарадыё]]|дата=30 жніўня 2012}}</ref>.

Вацлаў Ластоўскі быў аўтарам-складальнікам шэрага «чытанак», прызначаных для дзяцей і моладзі. Праз іх Ластоўскі ўпершыню ўвёў у навуковы ўжытак «гістарычныя песні», якія, на думку беларускага гісторыка [[Алег Ліцкевіч|Алега Ліцкевіча]], былі яго ўласнымі творамі, сюды адносіцца і вядомая песня пра [[Бітва пад Оршай, 1514|бітву пад Оршай]] («Слава Воршы ўжо не горша…»)<ref>Ліцкевіч А. [http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_167773.pdf «Слава Воршы ўжо не горша…»] // Беларуская думка. — 2009. — № 3. — С. 92-9992—99.</ref>.

Гісторык Аляксандр Гронскі мяркуе, што менавіта Вацлаў Ластоўскі сканструяваў «беларускасць» [[Вінцэнт-Канстанцін Каліноўскі|Кастуся Каліноўскага]] і паспрабаваў скласці яго біяграфію як ідэальнага беларускага героя. Таксама А. Гронскі сцвярджае, што менавіта ў В. Ластоўскага Канстанцін (або Канстанты) стаў Касцюком; пазней «Касцюк» трансфармуецца ў «Кастуся», што і замацавалася да нашых дзён.<ref name="gronsky">Гронский А. [http://beldumka.belta.by/isfiles/000167_308612.pdf Гронский А. Кастусь Калиновский: конструирование героя] // Беларуская думка. — № 22008. — 2008№ 2.  — С. 82-8782—87.]</ref>. Скарэктаваныя ў патрэбны для беларускага нацыяналізму бок былі і арыгінальныя тэксты Каліноўскага. Напрыклад, у арыгінальным тэксце<ref name="ReferenceA">«Мужыцкая праўда» і лісты «з-пад шыбеніцы»: Тексты і каментарьйкаментарый. — Нью-Йорк, 1980.</ref>:

== Сям'яСям’я ==

* ''Барысенка В. У.'' Праблемы светаўладкавання ў апавяданнях В. Ластоўскага: Прэпрынты МДЛУ, № 90. — Мн.: МДЛУ, 2000. — 25 с.

* ''Васючэнка П.'' ЗахопленыМастацкія Лабірынтамадкрыцці Вацлава Ластоўскага на фоне сусветнай літаратуры / П.  В. Васючэнка // РоднаеВестник Полоцкого государственного университета. Серия А, Гуманитарные слованауки. — 2008. — № 117. — С. 3-6145—148.

* Гарэцкі''Дварчанін МІ.'' ГісторыяХрэстаматыя беларускаеновай беларускай літаратуры. Вільня,(ад 1920; Тое ж1905 г.). М.Вільня, 19921927.

* ''Луцкевіч А.'' ЗаДзённік дваццаць// пяць гадоў (1903—1928)Полымя. Вільня,— 1928; Тое ж1991. Мн.,— 1991№ 5.

* ''Мікус А.'' Ярамір быў жабай. Раман Э. Бульвера «Раса, што ўжо ідзе» як прататып аповесці В. Ластоўскага «Лабірынты» // Arche. — 2011. — № 5 (104). — С. 215-239215—239.

* ''Міхнюк У.'' Справа Вацлава Ластоўскага // [[Маладосць]]. — 1993. — № 8-98—9.

* ''[[Святлана Снапкоўская|Снапкоўская С.]]'' «Сыном маладой Беларусі…»: Педагагічная спадчына Вацлава Ластоўскага // [[Роднае слова (1988)|Роднае слова]]. — 1993. — № 10. — С. 38-4138—41.

* ''[[Алесь Суша|Суша А.]]'' Першая гісторыя беларускай кнігі і яе стварэнне // Ластоўскі, В. Гісторыя беларускай (крыўскай) кнігі. Факсімільнае выд. — Мн., 2012. — С. 3–303—30.

* ''Хмяльніцкая Л.'' Новыя звесткі да біяграфіі Вацлава Ластоўскага // [[Голас Радзімы]]. — 1994. — 6 студз.

* ''Янушкевіч Я. НеадменныЯ.'' сакратар Адраджэння:Ластоўскі Вацлаў Ластоўскі.Юсцінавіч // {{крыніцы/БелЭн|9}} — МнС., 1995144—145.