Граматыка Пор-Раяля
Усеагульная рацыянальная Граматыка Пор-Раяля (поўная назва Усеагульная рацыянальная граматыка, якая ўтрымлівае асновы майстэрства маўлення, што выкладзены яснай і простай мовай; лагічныя асновы ўсяго таго, што ѐсць агульнага паміж усімі мовамі, і галоўныя адрозненні паміж імі, а таксама шматлікія новыя заўвагі па французскай мове) была выдадзена ў 1660 г. у мястэчку Пор-Раяль пад Парыжам граматыстам-паліглотам Клодам Лансло і філосафам, логікам і матэматыкам Антуанам Арно.
Тэарэтычнай базай стала філасофія Рэнэ Дэкарта. У аснове працы — параўнанне граматычных сістэм розных моў: лацінскай, грэчаскай, старажытнаяўрэйскай, французскай, італьянскай, іспанскай, ангельскай і нямецкай, а таксама вызначэнне адпаведнасцей паміж імі. Аўтары граматыкі лічылі недастатковым чыста апісальны падыход да мовы і таму імкнуліся стварыць тлумачальную граматыку. У цэлым у кнізе тлумачальны падыход пераважае над апісальным і нарматыўным. Граматычная тэорыя працы засноўвалася на двух прынцыпах: прызнанне ўсеагульнасці гэтых правіл і рацыянальнай (лагічнай) іх асновы.
Структура правіць
Граматыка Пор-Раяля складаецца з дзвюх частак: фанетычнай і граматычнай. У шасці раздзелах першай часткі разглядаюцца гукі і літары, націскі і складападзел. Апошні раздзел прысвечаны новаму метаду навучання чытанню на мове любога тыпу. У другой частцы (24 раздзелы) разглядаюцца марфалагічныя і сінтаксічныя пытанні. Аўтары граматыкі зыходзілі з існавання агульнай лагічнай асновы моў, ад якой пэўныя мовы адхіляюцца ў той або іншай ступені (працяг мадызму).
Асноўныя задачы Граматыкі правіць
Даследаваць прыроду слоў, іх структуру і асноўныя ўласцівасці, адносіны паміж словамі, значэнні слоў; у выніку даследаванні выявіць агульныя, універсальныя моўныя прынцыпы; даць тлумачэнне з‟явам, якія ляжаць у аснове функцыянавання мовы; выявіць суадносіны паміж катэгорыямі і з‟явамі мовы і катэгорыямі мыслення.
Ацэнка і крытыка правіць
Граматыка Пор-Раяля зрабіла вялікі ўплыў на развіццѐ агульнай тэорыі мовы. Ідэі сістэмнасці мовы, яго знакавай прыроды пазней былі развітыя Фердынандам дэ Сасюрам, а таксама структуралістамі і заснавальнікамі матэматычнай лінгвістыкі. Абмеркаванне ідэй, якія змяшчаюцца ў «Граматыцы Пор-Раяля» і «Лёгікі Пор-Раяля», можна знайсці ў кнізе Наама Хомскага «Картэзіянская лінгвістыка».