Лыка (адзінка даўжыні)
Лыка — адзінка вымярэння даўжыні: «а напротивъ того огорода взяли отменою у Яска Томковича пролянку простого поля у одно лыко»[1]; «а напротивъ того огорода батько нашъ далъ отцу ихъ и дҍтемъ его отмену въ поли в тоежъ лыко»[2]. Гэта слова ўжывалася са значэннем «прылада вымярэння»: «ихъ привилья лыкомъ есмо вымерали»[3]. Пра тое, што на Беларусі лыка ўжывалася як мерка, пісаў Дз. Пахілевіч. На яго думку, прычына ўжывання тая, што вяроўкі з іншага матэрыялу для вымярэння непрыгодныя: пяньковыя ссыхаецца і тым самым парушае меру, а пры вымярэнні сырой зямлі робіцца мокрай і падаўжаецца. Дрэнна карыстацца і медным ланцугом, бо ён цяжкі, часта закручваецца, колцы заскокваюць, у лесе такія ланцугі часта ірвуцца. Ён лічыл, што даўжыня лыка — адзінкі вымярэння — была такая самая, як і шнура[4].
Па паходжанню, слова лыка, агульнаславянскае, але з метрычным значэннем выяўлена толькі ў старабеларускай мове, у якой ужывалася словазлучэнне «поделити въ лыко» — раздзяліць зямельныя ўчасткі, памераўшы іх лыкам: «Тогды мають въ лыко и лихое и доброе поделити наполы»[5].
Зноскі
- ↑ Акты, издаваемые Комиссией, высочайше учрежденной для разбора древних актов в Вильне: [в 39 т.]. Т. 21: Акты Гродненского земского суда, 1555 — 1558 гг. / [предисловие Ф. Добрянского]. — Вильна: Типография А. К. Киркора, 1894. — XLI, 418 с. — С. 165.
- ↑ Акты, издаваемые Комиссией, высочайше учрежденной для разбора древних актов в Вильне: [в 39 т.]. Т. 17: Акты Гродненского земского суда, 1539 — 1565 гг. / [предисловие К. Снитко]. — Вильна: Типография А. К. Киркора, 1890. — LXXIII, 559, [1] с., [3] л. факсим. — С. 11.
- ↑ Там жа. — С. 307.
- ↑ Похилевич, Д. Л. Землеустройство и поземельный кадастр в Белоруссии, Литве и Украине // Материалы по истории земледелия ССР. Сб. 1. — М., 1952. — С. 357.
- ↑ Горбачевский, Н. И. Словарь древнего актового языка Северо-Западного края и царства Польского / составлен архивариусом Центрального архива древних актовых книг, губерний: Виленской, Гродненской, Минской и Ковенской, членом Виленской археографической комиссии Н. Горбачевским. — Вильна: издан иждивением Виленского учебного округа, 1874. — [2], XVIII, 397 с. — С. 262.
Літаратура правіць
- Скурат, К. У. Даўнія беларускія меры: (лексічны аналіз) / К. У. Скурат; [рэд.: М. А. Жыдовіч, А. І. Жураўскі]; АН БССР, Ін-т мовазнаўства імя Я. Коласа. — Мн.: Навука і тэхніка, 1974. — 190, [1] с. — С. 21 — 22.