Пераслед грэка-каталікоў у СССР

Пераслед грэка-каталікоў у СССР - пераслед вызнаючых грэка-каталіцтва ў Савецкай Расіі . Праводзіўся на працягу амаль усяго існавання Савецкай Расіі (1917 - канец 1980-х).

1917-1939

23 лютага 1923 арыштаваны экзарх Апостальскага экзархату грэка-каталікоў Расіі Леанід Фёдараў. 21 сакавіка 1923 года быў адным з падсудных на працэсе над каталіцкімі святарамі ў Маскве. Заявіў, што «хоць мы і падпарадкоўваемся савецкай уладзе цалкам, але глядзім на яе як на пакаранне Божае за грахі нашыя». Быў асуджаны да дзесяці гадоў пазбаўлення волі, тэрмін зняволення адбываў спачатку ў турме ў Лагунцах, затым у Лефортава.

У красавіку 1926 года быў вызвалены з забаронай пражывання ў найбуйнейшых гарадах. Жыў у Калузе, летам выехаў у Магілёў, дзе служыў у мясцовым храме. Пісаў пра сумны лёс каталікоў усходняга абраду ў СССР:

36 маіх лепшых прыхаджан зноў сядзяць у турмах і знаходзяцца ў ссылках. Сярод іх ёсць бабулькі 54 і 57 гадоў, ды ў дадатак яшчэ і хворыя. Не маюць здароўя і іншыя мае верныя дзеці. Іх "з'ядае" цынга (Салаўкі і Сібір), сухоты і іншыя хваробы; параскіданыя яны па ўсёй прасторы нашай неабсяжнай айчыны ... сядзяць, як гаворыцца, ні за што ні пра што, ці, дакладней, за тое, што яны рускія каталікі. Але цялесная іх немач з лішкам пакрываецца Божай ласкай. Іх рэдкія лісты дыхаюць такой яснасцю духу, такой пакорай перад воляй Божаю, такой радасцю за свае пакуты ў Хрысце, што мне застаецца толькі дзякаваць Богу і вучыцца ў іх хрысціянскай стойкасці.

З 1926 году знаходзіўся пад юрысдыкцыяй біскупа Пія Эжэна Нэвё. Быў арыштаваны ў Магілёве і прыгавораны да трох гадоў зняволення за ад'езд з Калугі без адмысловага дазволу. У 1926-1929 гадах знаходзіўся ў зняволенні ў Салавецкім лагеры асаблівага прызначэння. Да забароны каталіцкіх службаў у снежні 1928 года штодня служыў літургію ў сябе ў камеры, па нядзелях і святах - у Германоўскай капліцы. У студзені 1929 ў яго былі канфіскаваныя літургічныя прыналежнасці, але, нягледзячы на гэта, на Вялікдзень 1929 года ў лагеры адбылася літургія ў візантыйскім абрадзе. 9 чэрвеня 1929 года разам з іншымі каталіцкімі святарамі быў адпраўлены на востраў Анзэр, але ўжо ў жніўні таго ж года вызвалены з прычыны заканчэння тэрміну зняволення. Быў адпраўлены ў ссылку ў Архангельскую вобласць, дзе жыў у вёсцы каля Пінегі. У 1931 знаходзіўся пад арыштам у архангельскай турме за адмову ад прымусовых работ, затым вызвалены і высланы ў Котлас. У канцы 1933 года быў вызвалены з высылкі (па хадайніцтве Кацярыны Пешковай, якая працавала ў савецкім Палітычным Чырвоным Крыжы) з забаронай пражываць у 12 буйных гарадах. 12 мая 1939 Папа Пій XII атрымаў лісты з СССР аб пераследзе каталіцкіх святароў.

Пасляваенны пераслед грэка-каталікоў

Русінская грэка-каталіцкая царква

Пасля Другой сусветнай вайны Руская праваслаўная царква атрымала абмежаваную свабоду з боку ўлады Іосіфа Сталіна, які пашыраў вучэнне марксісцка-ленінскага атэізму. Тым не менш, каталіцкія цэрквы ўсходняга абраду, якія былі аб'яднаныя з Рымам, былі пад пераследам. Лідары усходніх цэркваў сутыкнуліся з моцным ціскам, каб парваць з каталіцтвам і аб'яднацца з РПЦ. Пасля таго, як большая частка зямель з русінскім насельніцтвам была далучана да Польшчы, якая пашырала лацінскі абрад, пачала разгортвацца палітыка паланізацыі, і ўзніклі значныя праблемы для людзей, якія вызнаюць праваслаўе і ўніяцтва. Некаторыя русіны, пазбягаючы паланізацыі, адчувалі сябе пакінутымі Ватыканам і пераходзілі ў праваслаўе.

Украінская грэка-каталіцкая царква

Асноўны артыкул: Львоўскі сабор, 1946

Пасля 1945 года пашыралася інфармацыя, што саюз УГКЦ з Рымам быў часткай польскай змовы з мэтай дамінаваць і знішчыць усходнюю культуру Украінскай грэка-каталіцкай царквы, што ўніяцкія і праваслаўныя вернікі і святары пакутавалі ад польскіх біскупаў лацінскага абраду і паланізацыі. Але цяпер яны вызваленыя Савецкай Арміяй пад кіраўніцтвам Іосіфа Сталіна і, такім чынам, працяг сувязяў з Рымам быў болей не патрэбным.

Роля Патрыярха Аляксія I

Патрыярх РПЦ Аляксій I заклікаў усё каталіцкае насельніцтва Савецкага Саюза да сепаратызму ад Апостальскай Сталіцы: <...> А вызваліўшыся! Вы павінны разламаць ватыканскія ланцугі, якія трымаюць Вас, якія апускаюць Вас у прорву памылак, цемры і духоўнага разлажэння. Спяшайцеся ж і вяртайцеся да вашай сапраўднай маці - Рускай Праваслаўнай Царквы!

Пій XII адказаў на гэта наступным чынам: А хто ня ведае, што патрыярх Аляксій, абраны купкай іншадумцаў сярод рускіх епіскапаў, у адкрытую ўзвышае і заахвочвае аддзяленне ад каталіцкай царквы ў сваім лісце, адрасаваным Русінскай грэка-каталіцкай царкве, у лісце, які ўнёс немалы ўклад у ганенні на вернікаў, ці не так? ...

Паказальныя працэсы

Сталінскія паказальныя судовыя працэсы над кіраўніцтвам грэка-каталікоў на тэрыторыі СССР дэманстравалі сур'ёзнасць пакаранняў. Шмат іерархаў і кіраўнікоў семінарый былі арыштаваныя і адданыя суду ў 1945 і 1946 г. 1 ліпеня 1945 г. каля 300 святароў уніяцкай царквы напісалі ліст Молатаву. Яны пратэставалі супраць арышту ўсіх біскупаў і значнай часткі каталіцкага духавенства. Пасля арыштаў вышэйшага духавенства пачаў шырыцца "спантанны рух" за далучэнне да РПЦ, якому спадарожнічалі арышты нязгодных уніяцкіх святароў на месцах. На Лемкаўшчыне каля пяцісот святароў былі арыштаваныя ў 1945 годзе або этапаваныя ў ГУЛАГ (афіцыйна "у невядомым накірунку з-за палітычных меркаванняў»).

Orientales omnes Ecclesias

Orientales omnes Ecclesias спасылалася на рэзалюцыі Арганізацыі Аб'яднаных Нацый і датычылася талерантнасці, свабоднай ад рэлігійнага пераследу. Пій выказаў надзею, што "сапраўдная свабода будзе прадастаўляцца каталіцкай царкве ўсюды, тым больш, што Касцёл заўсёды вучыў і вучыць, што паслухмянасць да законнай грамадзянскай улады з'яўляецца абавязкам сумлення. Але, на жаль, падзеі (пераслед русінскай царквы), якія мы згадвалі, амаль разбурылі нашу надзею". Папа ведаў пра спробы аддзяліць уніяцкія цэрквы ад Рыма, а таксама пра тое, што за папярэднія месяцы да апублікавання энцыклікі Orientales omnes Ecclesias усе каталіцкія біскупы Украінскай Царквы былі арыштаваныя. Іосіф Сліпы, Грыгорый Хамысын, Іван Лайсеўскі, Мікалай Чарнецкі, Язафат Kацылоўскі, біскуп Мікіта Будка - некаторыя з іх загінулі ў Сібіры.

Пасля 1953

Пасля таго, як Іосіф Сталін памёр у 1953 годзе, «мірнае суіснаванне» ва ўзаемаадносінах СССР і Ватыкана стала прадметам шматлікіх дыскусій. У сваім калядным пасланні 1954 года Пій XII вызначыў магчымасці і перадумовы для мірнага суіснавання. Ён адзначыў гатоўнасць Ватыкана да практычнага супрацоўніцтва, калі гэта магчыма, у інтарэсах вернікаў. Павольныя тэмпы дэсталінізацыі і савецкае падаўленне Венгерскай рэвалюцыі негатыўна паўплывалі на ўзаемаадносіны СССР і Ватыкана, акрамя сціплых паляпшэнняў у Польшчы і Югаславіі пасля 1956. У студзені 1958 года міністр замежных спраў СССР Андрэй Грамыка выказаў гатоўнасць Масквы мець афіцыйныя адносіны з Ватыканам. Падрабязнасці адносін паміж Ватыканам і СССР стануць вядомыя ў 2028 годзе, калі Ватыкан адкрые доступ да ўсіх дакументаў пантыфікату Пія XII.

Спасылкі

• Acta Apostolicae Sedis ( AAS), Roma, Vaticano 1922-1960
• Owen Chadwick, The Christian Church in the Cold War, London 1993
• Richard Cardinal Cushing, Pope Pius XII, St. Paul Editions, Boston, 1959
• Victor Dammertz OSB, Ordensgemeinschaften und Säkularinstitute, in Handbuch der Kirchengeschichte, VII, Herder Freiburg, 1979, 355-380
• A Galter, Rotbuch der verfolgten Kirchen, Paulus Verlag, Recklinghausen, 1957,
• Alberto Giovannetti, Pio XII parla alla Chiesa del Silenzio, Editrice Ancona, Milano, 1959, German translation, Der Papst spricht zur Kirche des Schweigens, Paulus Verlag, Recklinghausen, 1959
• Herder Korrespondenz Orbis Catholicus, Freiburg, 1946–1961
• Pio XII Discorsi e Radiomessagi, Roma Vaticano1939-1959,
• Jan Olav Smit, Pope Pius XII, London Burns Oates & Washbourne LTD,1951
• Чекистская битва с греко-католиками