Прэшаўскі сабор

Прэшаўскі сабор (славацк.: Prešovský sobor, у каталіцкай гістарыяграфіі Прэшаўскі ілжэсабор) — назва сабора, сумеснага паседжання духавенства грэка-каталіцкай царквы, на якім была расфармавана грэка-каталіцкая царква Славакіі (Чэхаславакія). Яе духавенства (разам з вернікамі) былі пераведзены ў праваслаўную веру. Падзея стала часткай дзяржаўнай кампаніі супраць грэка-каталіцкай царквы.

Малы сабор у Вышніх Ружбахах 24 красавіка 1950

Папярэднім Прэшаўскаму ілжэсабору стаў Малы сабор, што адбыўся 24 красавіка 1950 г. у Вышніх Ружбахах. Гэты сабор склікаўся, каб вызначыць групу грэка-каталікоў, якія былі б гатовыя для пераходу у праваслаўе грэка-каталіцкай царквы. Сама праваслаўная царква ў перамовах не ўдзельнічала. Дакументы, якія абвяшчалі аб'яднанне з праваслаўнай царквой грэка-каталікоў былі падрыхтаваныя загадзя. Нечаканасцю стаў падзел за пераход у праваслаўе паміж святарамі і вернікамі. У адрозненне ад сваіх святароў – вернікі прынялі праваслаўе. Малы сабор скончыўся правалам.

Прэшаўскі сабор 28 красавіка 1950

Праз чатыры дня пасля сабора ў Вышніх Ружбахах пачаўся Прэшаўскі сабор. Прысутнічалі 820 дэлегатаў (з якіх грэка-каталікоў была меншасць) і 100 святароў. Мэта сабору - прыняцце рашэння, ў адпаведнасці з якім была здзейснена праваславізацыя Грэка-каталіцкай царквы. Тэкст маніфеста, прадстаўленага на саборы, быў антыўніяцкім.

Супярэчнасці сабора

Сабор супярэчыў каталіцкім канонам, бо быў скліканы свецкімі ўладамі, а не духоўнымі (біскупамі). Таму ён пазначаецца як Ілжэсабор. Няма дакладнасці ў колькасці дэлегатаў - 820 дэлегатаў і 100 святароў. Па дадзеных Вацлава Вашко (кніга Neumlčená) падаецца лічба 720 дэлегатаў, у тым ліку 40 святароў, з якіх толькі 12 падтрымалі праваславізацыю. Добраахвотнасць прыняцця праваслаўя сумнеўная, таму што большасць духавенства прысутнічала на Саборы пад пагрозай арышту, шэраг іншых дэлегатаў не мелі з грэка-каталіцкай царквой нічога агульнага (па дадзеных Вацлава Вашко, на Саборы прысутнічалі людзі, якім абяцаліся матэрыяльныя выгоды -. гл. Neumlčená том II, стар. 172)

Літаратура

• Ведерников А. Прекращение унии в Чехословакии // Журнал Московской Патриархии. 1950. — № 7. — С. 40-53.
• Šturák, Peter. Dejiny Gréckokatolíckej cirkvi v Československu v rokoch 1945—1989. — Prešov: Náboženské vydavateľstvo PETRA, 1999. — 200 p. — ISBN 80-967975-4-9.
• Носкова А. Ф. Греко-католическая церковь в Восточной Европе. К вопросу о взаимосвязи национального и конфессионального факторов в политике (40-50-е гг. XX в.) // Славянский альманах. — 2007. — С. 141—170.
• Marek Pavel, Bureha Volodymyr. Pravoslavní v Československu v letech 1918—1953: Příspěvek k dějinám Pravoslavné církve v českých zemích, na Slovensku a na Podkarpatské Rusi. Brno: Centrum pro studium demokracie a kultury, 2008. — 532 s. — ISBN 978-80-7325-171-0.
• Cirkev v okovách totalitného režimu. Likvidácia Gréckokatolíckej cirkvi v Československu v roku 1950 / Jaroslav Coranič, Peter Šturák, Jana Koprivňáková. — Prešov: Vydavateľstvo Prešovskej univerzity, 2010. — 474 с. — ISBN 978-80-555-0215-1.